کیسه صفرا چیست و چگونه دچار سنگ می‌شود؟

 دکتر کرمانی متخصص تغذیه در سایت خود نوشت: سنگ‌های صفرا، این بلورهای مزاحم، می‌توانند طعم تلخی به زندگی شما ببخشند. دردهای ناگهانی، نفخ، تهوع و سوءهاضمه، همگی از عوارض ناخوشایند این سنگ‌های سرکش هستند. در این مقاله، شما را به سفری برای دفع سنگ صفرا و بازگشت به سلامتی گوارش خواهیم برد. یکی از مهم‌ترین سوالاتی که احتمالا در این سفر از خود می‌پرسید این است که برای دفع سنگ کیسه صفرا چه بخوریم؟

جالب است بدانید که اولین قدم در این سفر، تغییر رژیم غذایی است. با مصرف مواد غذایی مناسب، می‌توانید به دفع سنگ کیسه صفرا و پیشگیری از تشکیل سنگ‌های جدید کمک کنید.

کیسه صفرا چیست و چگونه دچار سنگ می‌شود؟

زهره یا همان کیسه صفرا اندامی کوچک در زیر کبد است که وظیفه‌ای جالب در هضم غذا دارد. این غده‌ی کوچک صفرا را جمع‌آوری و ذخیره می‌کند، سپس زمانی که غذا از معده وارد روده کوچک می‌شود، صفرا را وارد روده کوچک می‌نماید. این مایع به هضم غذا کمک می‌کند، زیرا کیسه صفرا حاوی نمک‌های صفراوی (و سایر موادی) است که چربی را تجزیه می‌کنند. اما گاهی‌ اوقات مجرای صفراوی که کیسه صفرا را به روده کوچک متصل می‌کند، ممکن است توسط یک سنگ کوچک مسدود شود. در این شرایط ممکن است علائمی مانند درد، نفخ، احساس تهوع و استفراغ در بیمار ایجاد شود. به این بیماری دردناک سنگ کیسه صفرا گفته می‌شود که معمولا نیاز به عمل جراحی دارد.

سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا با علائمی مانند درد، نفخ، احساس تهوع و استفراغ در بیمار همراه است.

غذاهای مفید برای دفع سنگ کیسه صفرا

غذا، به عنوان سوخت بدن، نقشی کلیدی در سلامتی ما ایفا می‌کند. در مورد سنگ‌های صفرا نیز، انتخاب‌های غذایی ما می‌توانند به طور مستقیم بر تشکیل، دفع و پیشگیری از این سنگ‌ها تأثیر بگذارند. به طور کلی غذاهای مفید برای دفع سنگ کیسه صفرا عبارتند از:

غذاهای گیاهی

یک رژیم غذایی سالم، انواع مواد مغذی را فراهم می‌کند. رژیم غذایی حاوی طیف وسیعی از غذاهای گیاهی می‌تواند مواد مغذی مورد نیاز بدن را برای سالم‌ماندن را فراهم کند. غذاهای گیاهی منبع خوبی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند. این غذاها به پیشگیری و دفع سنگ کیسه صفرا کمک کرده و نقش آن را در هضم غذا بهبود می‌بخشد.

پروتئین و گوشت بدون چربی

پروتئین برای ترمیم و رشد بافت‌های بدن ضروری است. گوشت قرمز و لبنیات، منابع خوبی از پروتئین هستند، اما می‌توانند چربی بالایی هم داشته باشند و مصرف زیاد چربی می‌تواند بر کیسه صفرا فشار وارد کند. غذاهای پروتئینی کم چرب گزینه مناسبی برای کمک به هضم غذا هستند. این غذاها عبارتند از:

طیور

ماهی

لبنیات بدون چربی

آجیل و مغز دانه‌ها

سویا و محصولات سویا

حبوبات، مانند لوبیا و عدس

جایگزین‌های لبنی، مانند شیر سویا

پروتئین بدون چربی

پروتئین‌های بدون چربی گزینه‌ی مناسبی برای دفع سنگ کیسه صفرا می‌باشند.

گوشت‌های فراوری‌شده و محصولات لبنی، اغلب سرشار از نمک یا قند افزوده هستند. غذاهای تازه بدون قند افزوده گزینه سالم‌تری می‌باشند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داد که رابطه‌ی محکمی بین مصرف زیاد پروتئین گیاهی و کاهش خطر ابتلابه بیماری کیسه صفرا وجود دارد.

فیبر

به گفته کارشناسان، فیبر از سلامت گوارش حمایت می‌کند و ممکن است با افزایش حرکت غذا در روده و کاهش تولید اسیدهای صفراوی ثانویه، از بیماری‌های کیسه صفرا نیز محافظت نماید. در سال ۲۰۱۴، محققان به بررسی این موضوع پرداختند که چگونه یک رژیم غذایی با فیبر بالا بر تولید لجن صفراوی در طول رژیم کاهش وزن سریع برای افراد چاق تأثیر می‌گذارد.

لجن صفراوی ماده‌ای است که خطر ابتلابه بیماری کیسه صفرا را افزایش می‌دهد. این مایع می‌تواند در افرادی که به سرعت وزن کم می‌کنند ایجاد شود. در این مطالعه کسانی که رژیم غذایی با فیبر بالا را دنبال می‌کردند، لجن کمتری در کیسه صفرایشان ایجاد می‌شد که این امر خطر ابتلابه بیماری کیسه صفرا را کاهش می‌داد.

چربی‌های سالم

چربی‌های غیراشباع مانند امگا ۳ به محافظت از کیسه صفرا کمک می‌کنند. منابع اصلی امگا ۳ عبارتند از:

ماهی سردآبی

آجیل، مانند گردو

دانه‌ها، مانند دانه کتان

روغن‌های سالم مثل روغن ماهی

افراد همچنین می‌توانند مکمل‌های امگا ۳ را مصرف کنند، اما باید ابتدا با پزشک مشورت کنند، زیرا برخی از مکمل‌ها برای همه مناسب نیستند.

قهوه

مصرف متوسط قهوه ممکن است به محافظت از عملکرد و دفع سنگ کیسه صفرا کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد مواد موجود در قهوه ممکن است فواید مختلفی برای عملکرد کیسه صفرا داشته باشند، از جمله متعادل‌کردن برخی مواد شیمیایی و تحریک عملکرد کیسه صفرا و احتمالاً فعالیت روده.

مصرف قهوه به محافظت از عملکرد و دفع سنگ کیسه صفرا کمک می‌کند.

کلسیم

مصرف کافی کلسیم در رژیم غذایی می‌تواند از سلامت کیسه صفرا حمایت کند. کلسیم در منابع زیر به وفور یافت می‌شود:

سبزی‌های تیره و برگ‌دار، مانند کلم‌پیچ و کلم بروکلی

غذاهای لبنی، مانند ماست، پنیر و شیر

جایگزین‌های لبنیات غنی‌شده، مانند شیر بادام یا کتان

ساردین

آب پرتقال

افرادی که درمعرض خطر بیماری کیسه صفرا هستند باید لبنیات بدون چربی را انتخاب کنند.

ویتامین C، منیزیم و فولات

ویتامین C، منیزیم و فولات می‌توانند به پیشگیری و دفع سنگ کیسه صفرا کمک کنند. میوه‌ها و سبزیجات تازه منابع خوبی از این مواد مغذی هستند. ویتامین C در موارد زیر موجود است:

فلفل قرمز و سبز

پرتقال و سایر مرکبات

کیوی

کلم بروکلی

توت‌فرنگی

گوجه‌فرنگی

ویتامین C یک ویتامین محلول در آب است؛ به این معنی که پختن غذاهای حاوی ویتامین C در آب ممکن است مقداری از ویتامین آنها را از غذا حذف کند. پس میوه‌ها و سبزیجات تازه و خام، بهترین منابع این ویتامین هستند.

منیزیم هم در منابع زیر پیدا می‌شود:

بادام و بادام هندی

بادام‌زمینی و کره بادام‌زمینی

اسفناج

لوبیاها، از جمله لوبیا سیاه

شیر سویا

سیب‌زمینی

آووکادو

برنج

ماست

موز

منابع خوب فولات شامل غذاهای زیر می‌باشند:

جگر گاو

اسفناج

نخود سیاه

غلات غنی‌شده

مارچوبه

مکمل‌ها نیز در دسترس هستند، اما بهتر است مواد مغذی را از منابع غذایی دریافت کنید. افراد باید قبل از مصرف مکمل‌ها حتما با متخصص تغذیه مشورت کنند.

غذاهای مضر برای دفع سنگ کیسه صفرا

برای بهبود نقش کیسه صفرا در هضم غذا و عملکرد بهتر آن در زمانی که دارای سنگ کیسه صفرا هستید، از خوردن غذاهای زیر پرهیز کنید:

روغن نباتی

روغن بادام‌زمینی

غذاهای سفید تصفیه‌شده (نان، پاستا و غیره)

غذاهای پرچرب

غذاهای فراوری‌شده

برای کمک به دفع سنگ کیسه صفرا، باید از مصرف برخی مواد غذایی اجتناب کنید. بزرگ‌ترین عامل مشکل‌ساز برای کیسه صفرا، غذاهای پرچرب و فراوری‌شده هستند. غذاهای چرب یا سرخ‌شده در روغن‌هایی مانند روغن نباتی و روغن بادام‌زمینی به سختی تجزیه می‌شوند و می‌توانند باعث مشکلات کیسه صفرا شوند.

غذاهای حاوی چربی ترانس، مانند غذاهای فراوری‌شده یا پخته شده‌ی فروشگاهی نیز می‌توانند برای سلامت کیسه صفرا مضر باشند. اجتناب از غذاهای سفید تصفیه‌شده، مانند پاستاهای سفید، نان‌ها و قندها، می‌تواند از کیسه صفرای شما محافظت کند. همچنین باید از مصرف الکل و استعمال دخانیات خودداری کنید.

میوه‌های مضر برای سنگ کیسه صفرا

برخی از میوه‌های مضر برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا عبارتند از:

میوه‌های چرب مانند: نارگیل، آووکادو و زیتون همگی سرشار از چربی‌های اشباع شده هستند که می‌توانند علائم سنگ کیسه صفرا را تشدید کنند.

میوه‌های اسیدی مانند: مرکبات، گوجه‌فرنگی و گریپ‌فروت می‌توانند کیسه صفرا را تحریک کنند و باعث تشدید علائم آن شوند.

میوه‌های با قند بالا مانند: انگور، موز و هندوانه می‌توانند باعث افزایش ناگهانی قند خون شوند که می‌تواند منجر به درد کیسه صفرا شود.

بهترین رژیم غذایی سنگ صفرا چیست؟

در ابتدای بررسی رژیم سنگ صفرا باید بگوییم که هیچ رژیم غذایی خاصی برای درمان سنگ کیسه صفرا یا پیشگیری از آن وجود ندارد، اما برخی از غذاها به کاهش علائم یا تشدید آن منجر می‌شوند. اکثر افراد مبتلابه سنگ کیسه صفرا برای برداشتن کیسه صفرا به یک عمل جراحی با نام کوله سیستکتومی نیاز دارند.

بااین‌حال، پیروی از یک رژیم غذایی کم چرب احتمالاً علائم را در زمانی که منتظر عمل هستید کاهش می‌دهد، زیرا کیسه صفرا برای ترشح صفرا در روده کوچک تحریک نمی‌شود. اگر متوجه شدید که غذای خاصی باعث شروع درد می‌شود، سعی کنید تا زمانی که کیسه صفرای خود را برمی‌دارید از خوردن آن غذاها خودداری کنید. یک رژیم غذایی متعادل برای بهبود علائم سنگ صفرا شامل موارد زیر است:

میوه و سبزیجات فراوان: سعی کنید حداقل پنج وعده در روز میوه و سبزی بخورید.

کربوهیدرات‌های نشاسته‌ای فراوان: به عنوان مثال می‌توان به نان، برنج، غلات، ماکارونی و سیب‌زمینی اشاره کرد. در صورت امکان، انواع غلات کامل را انتخاب کنید.

شیر و لبنیات (۲ تا ۳ وعده در روز): محصولات لبنی کم چرب را انتخاب کنید.

مصرف مقدار متوسطی گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و استفاده از جایگزین‌هایی مانند لوبیا و حبوبات نیز مفید است.

مقادیر محدودی از مواد غذایی سرشار از چربی و قند: چربی‌های اشباع موجود در محصولات حیوانی مانند کره، پنیر، گوشت، کیک، بیسکویت و شیرینی را محدود کرده و آنها را با چربی‌های غیراشباع موجود در محصولات غیر حیوانی مانند آفتابگردان، کلزا و روغن زیتون، آووکادو، آجیل و دانه‌ها جایگزین کنید. اما به یاد داشته باشید چربی‌های غیر اشباع نیز می‌توانند باعث درد سنگ کیسه صفرا شوند و نقش کیسه صفرا در هضم غذا را مختل کنند.

فیبر فراوان: فیبر را می‌توان در حبوبات، میوه‌ها و سبزیجات، جو و محصولات سبوس دار مانند نان، پاستا و برنج یافت.

مایعات زیاد: حداقل دو لیتر در روز، مانند آب یا دمنوش‌های گیاهی مفید هستند.

رژیم غذایی کم چرب

پیروی از یک رژیم غذایی کم چرب علائم سنگ صفرا را کاهش می‌دهد.

سعی کنید در یک وعده غذایی چربی زیادی نخورید. خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکررتر ممکن است مفید باشد. برخی افراد متوجه می‌شوند که غذاهای خاص محرک علائم بیماری آنهاست. برای شناسایی غذاهای محرک، یادداشتی از غذاها و علائم به وجود آمده پس از مصرف هر کدام از آنها را داشته باشید. برای آزمایش کیسه صفرا در یک دوره دو هفته‌ای از غذاهایی که باعث ایجاد علائم در شما می‌شوند، اجتناب کنید و به بهبود علائم خود توجه نمایید.

رژیم غذایی بعد از عمل سنگ صفرا

برای چند روز اول پس از جراحی، رژیم غذایی شما باید از مایعات شفاف، آبگوشت و ژلاتین تشکیل شود و باید حداقل دو روز پس از جراحی از مصرف الکل خودداری کنید. پس از چند روز اول، می‌توانید به‌تدریج غذای جامد را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. در ابتدا باید از وعده‌های غذایی کوچک استفاده کنید. هنگامی که شروع به اضافه‌کردن مجدد غذاها به رژیم غذایی خود می‌کنید از این نوع غذاها اجتناب کنید:

غذاهای سرخ‌شده

غذاهای پرچرب

غذاهایی تند

غذاهایی که باعث نفخ می‌شوند

پس از گذراندن روزهای پس از عمل، غذاهای با فیبر بالا را هم می‌توانید کم‌کم به رژیم غذایی خود اضافه کنید، مانند:

نان آرد کامل سبوس‌دار

آجیل

حبوبات

مغزدانه‌ها

کلم بروکسل

کلم بروکلی

گل کلم

غلات

همان‌طور که گفتیم، شما باید به آرامی مقدار کمی از این غذاها را به رژیم غذایی خود برگردانید. مصرف بیش‌ازحد این غذاها می‌تواند منجربه اسهال، گرفتگی عضلات و نفخ شود.

غذاهای مقوی برای بعد از عمل کیسه صفرا

بعد از عمل کیسه صفرا می‌توانید روی خوردن انواع غذاهای زیر تمرکز کنید:

سینه مرغ یا بوقلمون

ماهی و غذای دریایی

حبوبات

آجیل و مغزدانه‌ها، اما فقط در مقادیر کم، زیرا چربی بالایی دارند

غلات کامل

میوه‌ها و سبزیجات تازه

حبوبات و لوبیا

آجیل و دانه‌ها

غلات سبوس دار و بلغور جو دوسر

سبزیجات برگ سبز

حبوبات

شیر کم چرب غنی‌شده با کلسیم

ساردین و ماهی کنسرو شده

طبق مطالعه‌ای که در مجله معتبر Nutrition & Diabetes چاپ شده است، محصولات کم چرب اغلب حاوی قند افزوده‌ی بیشتری نسبت به نسخه‌های پر چرب هستند که این موضوع برای بدن مضر است. بنابراین شما باید اطلاعات تغذیه‌ای روی بسته‌بندی مواد غذایی را بخوانید تا مطمئن شوید از محصولاتی که به آنها قند و چربی افزوده شده است، استفاده نمی‌کنید.

آنچه از مقاله دفع سنگ کیسه صفرا آموختیم

دفع سنگ کیسه صفرا به روش‌های مختلفی امکان پذیر است. یکی از این روش‌ها استفاده از مواد غذایی مفید و کمک کننده در دفع سنگ کیسه صفرا می‌باشد. مصرف غذاهای کم چرب، میوه‌ها و سبزیجات، غلات کامل، کلسیم و انواع ویتامین‌ها، منابع خوبی برای کمک به بهبود و پیشگیری از بیماری‌های صفراوی هستند. در انتها امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. اگر شما نیز به سنگ صفرا مبتلا هستید، می‌توانید نظرات خود را در انتهای این مطلب برای ما به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول

۱- چه غذاهایی برای سنگ صفرا خوب است؟

لیست غذاهایی که برای سنگ کیسه صفرا مفید هستند عبارتند از: میوه ها و سبزیجات، غلات کامل، حبوبات، آجیل و دانه ها، روغن های سالم و ادویه جات.

۲- غذاهای مضر برای سنگ کیسه صفرا کدامند؟

غذاهایی مضر برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا عبارتند از: غذاهای پرچرب، غذاهای شور، غذاهای قندی، نوشیدنی‌های الکلی، کافئین، غذاهای اسیدی و غذاهای تصفیه‌شده.

۳- آیا شیر برای صفرا بد است؟

خیر. مصرف شیر برای دفع سنگ کیسه صفرا و بهبود آن مفید نیز هست. سعی کنید روزانه ۲ الی ۳ لیوان شیر میل کنید، اما یادتان باشد، از شیر کم‌چرب استفاده کنید.

۴- آیا خرما برای سنگ کیسه صفرا ضرر دارد؟

در مورد اینکه خرما برای صفرا ضرر دارد یا نه، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند که خرما به دلیل طبع گرم و قند بالا می تواند باعث افزایش وزن و تشدید علائم سنگ صفرا شود. برخی دیگر معتقدند که به دلیل فیبر و پتاسیم بالا می‌تواند به دفع کلسترول اضافی و در نتیجه جلوگیری از تشکیل سنگ صفرا کمک کند./اقتصادآنلاین