جای خالی «تک‌شاخ»ها در اقتصاد ایران
تا حالا کلمه «یونیکورن» یا همان «تک‌شاخ» را شنیده‌اید؟
تا حالا کلمه «یونیکورن» یا همان «تک‌شاخ» را شنیده‌اید؟ در پاسخ باید گفت یونیکورن (Unicorn) اصطلاحی است که در صنعت سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای توصیف یک شرکت نوپا با ارزش بیش از یک‌میلیارد دلار استفاده می‌شود. این اصطلاح برای اولین بار از سوی آیلین لی، سرمایه‌گذار خطرپذیر در سال ۲۰۱۳ ابداع شد و به شرکتی یونیکورن لقب داد که تغییرات زیادی را با فناوری‌های روز در زندگی مردم ایجاد و از سوی دیگر زندگی را برای مردم مقرون به‌صرفه کند، اما آیا ما در کشور خود استارتاپ‌های یونیکورنی داریم؟ اصلاً چگونه یک استارتاپ یونیکورن می‌شود و دارای چه ویژگی‌هایی است؟
کارشناسان معتقدند یونیکورن استارتاپی است که سه ویژگی دارد. در گام اول اینکه استارتاپی یونیکورن محسوب می‌شود که وارد بورس نشده باشد و سهام آن به فروش نرسیده باشد، حتی اگر استارتاپی بخشی از سهامش هم فروخته شده باشد، دیگر تک‌شاخ محسوب نمی‌شود. دومین ویژگی که برای یونیکورنشدن یک استارتاپ در نظر گرفته می‌شود، این است که این استارتاپ دولتی نباشد و تماماً از سوی بخش خصوصی اداره شود. به عبارتی باید تمام سرمایه‌گذاری آن را بخش خصوصی انجام داده باشد، آن هم از نوع سرمایه‌گذاری خطرپذیر. این دسته از سرمایه‌گذاری‌هاست که کمک می‌کند استارتاپی تک‌شاخ شود.
دولت‌ها در ایجاد یونیکورنشدن استارتاپ‌ها نقشی ندارند و نمی‌توانند داشته باشند. دولت‌ها تنها می‌توانند زیرساخت‌های لازم را برای یونیکورنشدن استارتاپ‌ها مهیا کنند. زیرساخت‌ها هم که شامل اینترنت پرسرعت بدون قطعی، ثبات اقتصادی، داشتن نیروی انسانی متخصص و جذب سرمایه به خصوص سرمایه‌های خارجی است. استارتاپ‌ها برای یونیکورنشدن به سرمایه‌های چند‌میلیون دلاری نیاز دارند تا بتوانند تک‌شاخ شوند. از سوی دیگر دولت‌ها باید قانونگذاری را در این حوزه استارتاپی به درستی انجام دهند. سومین ویژگی که یک تک‌شاخ دارد، این است که باید ارزش آن حداقل یک‌میلیارد دلار به نرخ روز قبل از ورود به بازار عمومی باشد، بنابراین اگر این فاکتور‌ها مهیا باشد، می‌توان گفت که استارتاپ می‌تواند یونیکورن شود. کارشناسان فناوری اطلاعات وقتی می‌خواهند مثالی برای یونیکورنشدن بزنند به شرکت آمازون اشاره می‌کنند. به اعتقاد آن‌ها شرکتی مانند آمازون که ابتدا تنها یک خرده‌فروش بود، به علت وجود شرایط مهیاشده تک‌شاخ شده است. این شرکت گام‌به‌گام به یونیکورنشدن نزدیک شد؛ ابتدا سرویس‌های وب خود را ایجاد و بعد محتوای تبلیغی در یکی از رسانه‌های مطرح خود مانند واشینگتن‌پست راه‌اندازی کرد و این راه را با فناوری نوین ادامه داد تا به شرایط امروز رسید. به گفته کارشناسان استارتاپ باید طبق دانش گام‌به‌گام رشد کند و به شرکت بزرگ تبدیل شود. کارشناسان اعتقاد دارند این سه ویژگی به صورت تمام و کمال در کشور ما مهیا نیست، از این رو اکنون نمی‌توانیم بگوییم که کشور ما دارای استارتاپ یونیکورنی است. یک کسب‌وکار وقتی به یک ابرشرکت تبدیل می‌شود که در بلندمدت ساخته و پرداخته شده باشد. در همسایگی ما کشور ترکیه که از نظر جمعیتی همانند کشور ماست، تمام این سه ویژگی برای یونیکورنشدن استارتاپ‌هایش آماده است و نه تنها چندین یونیکورن دارد بلکه تعدادی هم در انتظار یونیکورنشدن هستند. طبق گزارش‌های جهانی در دنیا بیش از هزاران یونیکورن وجود دارد که ارزش آن‌ها در مجموع به بیش از ۵/۳ تریلیون دلار می‌رسد. در صدر کشور‌ها امریکا قرار دارد که دارای ۶۵۳ تک‌شاخ به مجموع ارزش ۳۶۰ میلیارد دلار است. چین با ۱۶۹ تک‌شاخ دومین کشور است و ارزش آن‌ها به ۱۸۰ میلیارد دلار می‌رسد و بزرگ‌ترین تک‌شاخش هم ByteDance Ltd نام دارد، البته هند هم از جمله کشور‌هایی به شمار می‌رود که در حال تبدیل‌شدن استارتاپ‌هایش به یونیکورن است. این کشور به دلیل داشتن نیروی جوان، متخصص و واردات زیرساخت‌های فناورانه، توسعه یافته و با داشتن جمعیت یک میلیاردی تعداد زیادی یونیکورن خواهد داشت. نام این کشور در جدیدترین فهرست یونیکورن‌ها که در ابتدای سال ۲۰۲۴ اعلام شده قرار گرفت، نام چند استارتاپ این کشور عبارتند از: دیجی اینشورنس، فارم ایزی و گروون. هند در مجموع بیش از ۷۰ تک‌شاخ دارد و بزرگ‌ترین یونیکورن‌های این کشور هم BYJU،
,Swiggy OYO هستند. انگلیس با ۴۸ تک‌شاخ به ارزش ۴۰ میلیارد دلار در رتبه چهارم قرار دارد. آلمان ۲۹، فرانسه ۲۵، برزیل ۱۶، کانادا ۲۰، کره‌جنوبی و سنگاپور ۱۴، مکزیک و استرالیا هشت و اندونزی و سوئد هفت تک‌شاخ دارند. گزارش اخیر حاکی از آن است که ۸۷ درصد از محصولات یونیکورن‌ها نرم‌افزاری، ۷ درصد سخت‌افزاری و ۶ درصد بقیه محصولات و خدمات هستند. اما اینکه چرا در کشور ما هنوز استارتاپ یونیکورنی به معنای واقعی نداریم، کارشناسان عنوان می‌کنند که یونیکورن‌ها به بیشتر و فراتر از جمعیت خود خدمات ارائه می‌دهند، یعنی خدمات آن‌ها فرامرزی است. اکنون استارتاپ‌های ما به جمعیت داخلی ۸۰ میلیونی خود خدمات ارائه می‌دهند و سهم کمی از اقتصاد تجارت الکترونیکی در کشور دارند و زمانی یونیکورن‌دار حساب می‌شویم که خدمات فراتر از مرز بدهیم، بنابراین وقتی ارزشگذاری شرکت‌ها بر اساس این اعداد کوچک انجام شود، تک‌شاخ‌شدن امکانپذیر نیست. به عبارتی برای تک‌شاخ داشتن باید هر کدام از استارتاپ‌های ما حداقل ۵۰ هزارمیلیارد تومان معادل یک‌هشتم کل نقدینگی کشور ارزش داشته باشند، این در حالی است که طبق اعلام آمار‌ها این رقم در کشور ما تنها ۵/۲ درصد اقتصاد تجارت الکترونیکی است، بنابراین ما با یونیکورنشدن استارتاپ‌ها فاصله داریم.
منبع: روزنامه جوان