جیب‌بُری مسکن از پایتخت‌نشین‌ها

یکی از شاخص‌هایی که می‌تواند به طور نسبی به افزایش درک ما از سطح رفاه خانوارهای کشور کمک کند، سهم انواع کالاها از هزینه سالانه خانوارها است.

داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد که در سال گذشته، یک خانوار تهرانی شهرنشین در طول یک سال بیش از 70 درصد از درآمد خود را صرف خرید اقلام غیرخوراکی و خدمات کرده است. همچنین، سهم خوراکی‌ها از کل هزینه این خانوارها در سال گذشته نسبت به سال 1400 افزایش یافته است.

از میان انواع کالاهای خوراکی «گوشت» و از میان همه اقلام غیرخوراکی «مسکن» بالاترین سهم از هزینه را در یک خانوار شهرنشین تهرانی در سال گذشته داشته است.

ردپای تورم در افزایش هزینه‌های خوراکی پایتخت‌نشینان

به طور کلی، در سطوح درآمدی پایین‌تر خانوارها ناگزیراند تا بخش بیش‌تری از درآمد خود را به رفع نیازهای غذایی تخصیص دهند و در نهایت سهم کمتری از این درآمد به منظور خریداری کالاهای غیرخوراکی و خدمات برای آن‌ها باقی می‌ماند. این در حالی است که در سطوح درآمدی بالاتر، علاوه بر مواد خوراکی اقلام غیرخوراکی نیز سهم بالایی از هزینه خانوارها را به خود اختصاص داده‌اند.

داده‌های مرکز آمار حاکی از آن است که در سال گذشته، یک خانوار تهرانی شهرنشین به طور متوسط 196 میلیون و 189 هزار تومان در طول یک سال هزینه کرده است. 77.9 درصد این هزینه برای خرید کالاهای غیرخوراکی و 22.1 درصد از آن برای تهیه اقلام خوراکی صرف شده است. این در حالی است که سهم غیرخوراکی‌ها از هزینه این خانوار در سال 1400 برابر با 78.9 درصد بوده است. 21.1 درصد هزینه‌ها نیز به منظور خریداری اقلام خوراکی ایجاد شده است.

بنابراین در طول این یک سال، سهم هزینه خوراکی از کل هزینه سالانه یک خانوار شهرنشین تهرانی افزایش یافته است. این اتفاق می‌تواند از دو منشأ تغذیه شده باشد: افزایش مصرف خانوار یا بالارفتن تورم خوراکی‌ها نسبت به غیرخوراکی‌ها.

در سال 1401 و همزمان با اجرای سیاست «حذف تخصیص ارز ترجیحی» تورم ماهانه در اواخر بهار و در فصل تابستان افزایش یافت. این افزایش نیز بیش‌تر متاثر از بالارفتن قیمت کالاهای خوراکی بود. بنابراین این گونه به نظر می‌رسد که علت افزایش سهم هزینه کالاهای خوراکی از کل هزینه تهرانی‌ها در سال 1401 نسبت به سال 1400، افزایش سریع‌تر تورم خوراکی‌ها نسبت به غیرخوراکی‌ها باشد و نه افزایش مصرف واقعی شهرنشینان پایتخت.

با وجود این تفاسیر، بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد که سهم هزینه‌های خوراکی از کل هزینه سالانه یک خانوار در تهران نسبت به سایر استان‌ها کم‌تر است و این استان در جایگاه «آخر» در رده‌بندی استانی «سهم خوراکی‌ها از هزینه سالانه» قرار گرفته است.

«گوشت»؛ بالانشین هزینه سفره تهرانی‌ها

سبد خوراکی خانوارهای شهرنشین تهرانی از تقریبا 9 گروه کالایی اصلی مانند خشکبار و حبوبات، قند و شیرینی، نوشیدنی‌ها و مواردی از این قبیل تشکیل شده است. داده‌های بدست آمده نشان می‌دهد که در سال گذشته، یک خانوار شهرنشین تهرانی در سال به طور میانگین 43 میلیون و 445 هزار تومان برای خرید کالاهای خوراکی هزینه کرده است. 19.8 درصد از این هزینه یعنی رقمی حدود 8 میلیون و 600 هزار تومان به «گوشت» اختصاص یافته است. بر این اساس، گوشت بالاترین سهم از هزینه خوراکی یک خانوار شهرنشین تهرانی در سال گذشته را به نام خود زده است.

پس از آن با اختلاف کمتری «میوه‌ها و سبزی‌ها» قرار گرفته‌ که سهم 19.4 درصدی از هزینه خوراکی یک خانوار شهرنشین تهرانی در سال گذشته داشته است. در جایگاه سوم نیز «آرد، رشته، غلات، نان و فرآورده‌های آن» قرار گرفته که سهم 17 درصدی را به خود اختصاص داده است. به بیان دیگر، اگر هزینه‌های خوراکی این خانوار را یک دایره 100 قسمتی در نظر بگیریم، 17 قسمت از آن را این کالاها ایجاد کرده‌اند.

«مسکن»؛ هزینه‌تراشِ جیب تهرانی‌ها

سبد کالاهای غیرخوراکی شهرنشینان تهرانی از 6 گروه کالایی اصلی تشکیل شده که شامل مواردی مانند «مسکن»، «بهداشت و درمان» و «لوازم و اثاثیه» است. کل هزینه غیرخوراکی  یک خانوار شهری تهرانی در سال گذشته 152میلیون و 744 میلیون تومان بوده است.

 از میان این کالاها،‌ هزینه «مسکن» بالاترین سهم را از هزینه غیرخوراکی سالانه یک خانوار شهرنشین تهرانی در سال گذشته داشته است. به بیان دقیق‌تر، مسکن سهم 65.2 درصدی از کل هزینه‌های غیرخوراکی این خانوارها داشته که رقمی تقریبا برابر با 99 میلیون و 600 هزار تومان دارد.

در رتبه دوم با اختلاف «بهداشت و درمان» قرار گرفته که سهم آن از هزینه غیرخوراکی تهرانی‌ها در سال گذشته 9.9 درصد بوده است. به بیان دقیق‌تر، یک خانوار شهرنشین تهرانی در سال گذشته به طور میانگین در طول یک سال 15 میلیون تومان خرج بهداشت و درمان کرده‌اند.