دخل وخرج سال آینده در دست‌انداز بنزین
بخش بنزین نقش حیاتی در اقتصاد ایفا می‌کند، زیرا نه تنها حمل و نقل را تضمین می‌کند، بلکه درآمد را از طریق صادرات نیز تأمین می‌کند. با این حال، در سال‌های اخیر، تغییر قابل توجهی اتفاق افتاده است و کشو از صادرکننده بنزین به واردکننده تبدیل شده است
طبق برآورد‌های اولیه در زمینه جدول تبصره هدفمندی یارانه‌های انرژی بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان کسری قطعی در این بخش وجود دارد که با توجه به محوریت و مصارف اساسی این بخش، باید در جهت تراز کردن جدول تبصره هدفمندی بودجه ۱۴۰۳ اقدامات فوری و جدی صورت گیرد. مهم‌ترین پارامتر تغییرکننده در این بخش، بحث بنزین است؛ بنزینی که سال گذشته ما صادرکننده بودیم و صادرات بنزین داشتیم، حالا با ناترازی جدی و تشدید آن در سال ۱۴۰۳ روبه‌رو شدیم. نه تنها دیگر در سمت منابع صادرات بنزین را نداریم؛ بلکه در سمت مصارف نیز شاهد افزایش بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومانی مصارف تبصره هدفمندی یارانه‌ها هستیم. پیش‌بینی می‌شود شاهد کسری بودجه ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ باشیم.
بخش بنزین نقش حیاتی در اقتصاد ایفا می‌کند، زیرا نه تنها حمل و نقل را تضمین می‌کند، بلکه درآمد را از طریق صادرات نیز تأمین می‌کند. با این حال، در سال‌های اخیر، تغییر قابل توجهی اتفاق افتاده است و کشو از صادرکننده بنزین به واردکننده تبدیل شده است. این موضوع منجربه جابه‌جایی منابع و مصارف تبصره هدفمندی یارانه‌ها در لایحه بودجه ۱۴۰۳ و کسری بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی در جدول هدفمندی یارانه‌های انرژی شده است که با توجه به محوریت و هزینه‌های اساسی مربوط به این بخش، رقمی نگران‌کننده است.
عامل اصلی این ناترازی انرژی مصرف بالای بنزین در خودرو‌های بی‌کیفیت داخلی است. خودرو‌های داخلی با کیفیت پایین یکی از عوامل اصلی کمک کننده هستند، زیرا بیش از سه برابر میانگین جهانی بنزین مصرف می‌کنند. بنابر این، یک گام مهم در رسیدگی به این موضوع، تمرکز بر اصلاح صنعت خودرو و ترویج سوخت‌های جایگزین بنزین است.
یکی از راه‌حل‌های ممکن، اعمال مقررات سختگیرانه در مورد استاندارد‌های بهینه‌سازی مصرف سوخت برای خودرو‌های داخلی است. با ایجاد انگیزه برای تولید و مصرف خودرو‌های کم مصرف‌تر، می‌توان مصرف کلی بنزین را به میزان قابل توجهی کاهش داد. این نه تنها به کاهش ناترازی انرژی کمک می‌کند، بلکه پیامد‌های زیست‌محیطی مثبتی نیز دارد، زیرا منجر به کاهش سطح انتشار می‌شود.
علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه سوخت‌های جایگزین می‌تواند به تنوع بخشیدن به ترکیب انرژی و کاهش وابستگی به بنزین کمک کند. این می‌تواند شامل ترویج استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی، سوخت‌های زیستی و وسایل نقلیه هیدروژنی باشد. با ارائه یارانه‌ها و مشوق‌ها برای پذیرش این فناوری‌ها، دولت می‌تواند انتقال به سمت بخش حمل‌و‌نقل پایدارتر و کارآمدتر را تشویق کند.
یکی از موضوعات بسیار خطرناک در حوزه سیاستگذاری اقتصادی کشور، وابستگی به واردات بنزین و تشدید ناترازی تولید و مصارف بودجه ۱۴۰۳ است که موجب خواهد شد علاوه بر اینکه امنیت انرژی کشور مختل شود و به خطر بیافتد، در سمت دیگر نیز فشار و بار مالی جدی بر بودجه خواهد گذاشت. این موضوع از این نظر اهمیت دارد که طبق برآورد‌های اولیه در زمینه جدول تبصره هدفمندی یارانه‌های انرژی بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان کسری قطعی در این بخش وجود دارد که با توجه به محوریت و مصارف اساسی این بخش، باید در جهت تراز کردن جدول تبصره هدفمندی بودجه ۱۴۰۳ اقدامات فوری و جدی صورت گیرد.
مهم‌ترین پارامتر تغییرکننده در این بخش، بحث بنزین است؛ بنزینی که سال گذشته ما صادر کننده بودیم و صادرات بنزین داشتیم، حالا با ناترازی جدی و تشدید آن در سال ۱۴۰۳ روبه‌رو شدیم که موجب خواهد شد که نه تنها دیگر در سمت منابع صادرات بنزین را نداریم؛ بلکه در سمت مصارف نیز شاهد افزایش بیش از ۱۱۰ هزار میلیارد تومانی مصارف تبصره هدفمندی یارانه‌ها هستیم که موجب کسری بودجه ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ خواهیم بود.
اهمیت تمرکز بر اصلاحات فوری و کلیدی در زمینه جبران ناترازی بنزین و کاهش کسری بودجه تبصره هدفمندی یارانه‌ها مورد توجه کنشگران است.
واردات بنزین، عامل جدید تحمیل بار مالی و ایجاد کسری بودجه در لایحه بودجه ۱۴۰۳
فرشاد جامع کارشناس حوزه انرژی در رابطه با ناترازی و کسری بودجه تبصره هدفمندی یارانه‌های انرژی در لایحه بودجه ۱۴۰۳ به «جوان» گفت: «وابستگی به واردات بنزین و افزایش نابرابری بین تولید و هزینه در بودجه ۱۴۰۳ به عنوان چالش‌های مهم برای سیاستگذاران اقتصادی ظاهر شده است. این موضوع نه تنها امنیت انرژی کشور را تهدید می‌کند، بلکه فشار مالی قابل توجهی را بر بودجه تحمیل می‌کند. پیش‌بینی کسری بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی در بخش یارانه انرژی، ضرورت اقدامات اصلاحی فوری را نشان می‌دهد.»
وی ادامه داد: «وابستگی به واردات بنزین و افزایش شکاف بین تولید و هزینه در بودجه ۱۴۰۳ نگرانی‌هایی را در مورد امنیت انرژی و ثبات مالی ایجاد کرده است. این مقاله عوامل مؤثر در ناترازی انرژی، به ویژه در بخش بنزین را تجزیه و تحلیل می‌کند و نیاز به اقدام فوری برای اصلاح وضعیت را برجسته می‌کند. در سال‌های اخیر، کشور از صادرکننده بنزین به افزایش چشمگیر مصرف داخلی بنزین تبدیل شده است. افزایش یارانه بنزین و متعاقب آن افزایش هزینه‌ها کسری بودجه قابل توجهی را ایجاد کرده است. در این بخش مروری بر پویایی در حال تغییر مصرف بنزین و تأثیر آن بر بودجه ارائه می‌شود.»
این کارشناس انرژی با اشاره به عوامل مصرف بالای بنزین و لزوم کنترل آن‌ها گفت: «برای مقابله با مصرف بی‌رویه بنزین، شناسایی عوامل اصلی این روند بسیار مهم است. یکی از عوامل اصلی خودرو‌های داخلی با کیفیت پایین است که میانگین مصرف سوخت آن‌ها سه برابر بیشتر از میانگین جهانی است. این بخش بر لزوم اصلاحات در صنعت خودرو و ترویج سوخت‌های جایگزین به عنوان وسیله‌ای برای کاهش مصرف بنزین تأکید دارد. صنعت خودروسازی کشور نقش بسزایی در تشدید کمبود بنزین دارد. مصرف سوخت بالای خودرو‌های تولید داخل، همراه با وابستگی بیش از حد به بنزین، ناترازی انرژی را تشدید کرده است.»
وی افزود: «در این بخش اقداماتی باید صورت گیرد، از جمله الزام وزارت صنعت، معدن و تجارت برای کاهش مصرف سوخت در خودرو‌ها به میزان پنج‌درصد در هر فصل و تشویق به تولید خودرو‌های دوگانه سوز و هیبریدی. علاوه بر این، افزایش واردات برای رسیدن به هدف کاهش مصرف سوخت باید در نظر گرفته شود. یکی دیگر از جنبه‌های حیاتی مقابله با ناترازی انرژی، تنوع بخشی به سبد سوخت کشور است. این بخش اهمیت تمرکز و ابتکارات دولت برای توسعه و تنوع سوخت‌های جایگزین، کاهش اتکا به بنزین را برجسته می‌کند. کاوش در منابع انرژی تجدیدپذیر، مانند وسایل نقلیه الکتریکی و سوخت‌های زیستی، می‌تواند به بخش انرژی پایدارتر و متعادل‌تر کمک کند.»
جامع در پایان گفت: «ناترازی انرژی در بخش بنزین، امنیت انرژی و ثبات مالی کشور را تهدید می‌کند. برای رسیدگی به کسری بودجه و فشار‌های تورمی مرتبط با افزایش تقاضا برای بنزین، اقدام فوری لازم است. با انجام اصلاحات در صنعت خودرو و تنوع بخشیدن به سبد سوخت، کشور می‌تواند وابستگی خود به واردات بنزین را کاهش داده و به بخش انرژی پایدارتر دست یابد. مداخله به موقع و برنامه‌ریزی استراتژیک برای تضمین یک آینده اقتصادی باثبات و مرفه ضروری است.»
اصلاح صنعت خودرو و تمرکز بر توسعه خودرو‌های برقی برای حل معضل ناترازی بنزین
فریدون عباسی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مورد تنوع سید سوختی به «جوان» گفت: «آینده انرژی در حال تغییر است. بشر رو به استفاده از انرژی خورشید آورده است به دلیل اینکه با بالارفتن سطح دانش و فناوری در ساخت سلول‌های خورشیدی این‌ها را می‌تواند ارزان‌تر از قبل و با راندمان بالاتری تولید کند. با این استدلال همه به این روی آورده‌اند که این انرژی که از فضا به ما می‌رسد را مورد استفاده قرار دهیم.»
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: «انرژی خورشیدی یک منبع تمام نشدنی در طول صد‌ها سال است و می‌توان از آن استفاده کرد کشور‌های مختلف به این سمت آمده‌اند و روی آن کار می‌کنند همچنین با استفاده از باد و امواج دریا نیز برق تولید می‌کنند و در آینده نزدیک تمام سیستم حمل ونقل برقی خواهد بود. پس تولید برق برای همه کشور‌ها اهمیت دارد که باید به آن بپردازیم.»
وی تأکید کرد: «دوره استفاده از سوخت‌های فسیلی رو به اتمام است یعنی شاید تا ۲۰ الی ۳۰ سال آینده به شدت کاهش پیدا کند و بتوان این ماده خدادادی را در تولید اقلام دیگری که در صعنت و زندگی مردم لازم است مورد استفاده قرار داد و از نفت و گاز برای کار‌های دیگر استفاده کرد.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: «می‌توان برق را از خورشید و باد و هسته تأمین کرد که مطمئناً با این روش می‌توان با اطمینان خاطر بیشتری خودرو‌ها را برقی کرد. شاید در حال حاضر بهتر این است سرمایه‌گذاری محدودی در تولید بنزین انجام دهیم که نیاز‌های ۲۰ تا ۳۰ سال آینده را رفع کنیم ولی قطعاً باید به سمت برقی کردن خودرو‌ها برویم. باید بر اصلاحات جدی در مسیر صنعت خودرو کشور، بهبود کیفیت خودرو‌ها و کاهش مصرف بنزین در خودرو‌های تولیدی جدید و همچنین بر توسعه تولید خودرو‌های برقی تمرکز کنیم.»
وی خاطر نشان کرد: «باید از حالا شروع کنیم هر روزی که شروع کنیم خودرو‌ها را برقی کنیم و زیرساخت‌ها را فراهم کنیم به نفع توسعه کشور است. الان باید اولویت را به خودرو‌های برقی سازگار با محیط‌زیست بدهیم و برنامه ۱۰ ساله طراحی کنیم که چگونه از خودرو‌های برقی استفاده کنیم و آن را ترویج دهیم.»
لزوم توسعه خودرو‌های دوگانه‌سوز در صنعت حمل و نقل کشور
محسن زنگنه عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در مورد وابستگی سبد سوختی کشور به بنزین و ناترازی بنزین و تشدید واردات بنزین در سال آتی، به «جوان» گفت: «در برنامه هفتم توسعه دولت را ملزم کردیم نسبت به ایجاد تنوع در سبد سوختی اقدام کند یعنی نسبت به افزایش جایگاه‌های (ال‌پی‌جی)، (سی‌ان‌جی) و برقی کردن خودرو‌ها اقدام کند.»
عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: «واقعیت این است که ریسک استفاده از سوخت‌های، چون بنزین و گازوئیل بالا است و ما باید در برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت و بلند مدت به فکر استفاده از سوخت‌های دیگر و همچنین خودرو‌های برقی باشیم. باید در صنعت خودرو به سمت توسعه خودرو‌های دوگانه سوز برویم؛ یعنی سبد سوخت کشور به صورت تک بعدی به بنزین وابسته نباشد و در این زمینه محوریت اصلی اصلاح صنعت خودرو کشور به عنوان مصرف کننده اصلی بنزین در کشور، توسعه خودرو‌های دوگانه سوز به خصوص در خودرو‌های فعال در صنعت حمل و نقل کشور است.»
وی تأکید کرد: «در حال حاضر ما به سمت تنوع سبد سوختی حرکت می‌کنیم ولی حرکت‌مان کند است باید روی این موضوع متمرکز شویم. حرکت‌مان مثبت است ولی کند است و برای تسریع در این مسئله باید زیرساخت‌ها را برای این موضوع فراهم کنیم.»
زنگنه عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی تأکید کرد: «واقعیت این است که تولید همه بنزین مورد نیازمان در داخل کشور مقدور نیست و مجبوریم واردات انجام دهیم که این منابع ارزی کشور را به باد فنا می‌دهد و در تحریم‌ها نیز کشور در این بخش به شدت آسیب‌پذیر می‌شود.»
این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی در پایان خاطر نشان کرد: «تنوع سبد سوختی برنامه‌ای بوده است که دولت‌ها هیچگاه آن را جز برنامه‌های اصلی‌شان قرار ندادند ولی امیدواریم دولت سیزدهم با توجه به برنامت هفتم توسعه و برنامه‌های که از قبل شروع کرده است تنوع سبد سوختی را اجرایی کند.»
جمع‌بندی
با توجه به اینکه عامل مهم و کلیدی در تغییر وزن مصارف و کاهش طرف منابع در تبصره هدفمندی یارانه‌ها مسئله بنزین است، باید به سمت اصلاح سریع و با قید فوریت مصرف بنزین در کشور برویم. در رابطه با عوامل اصلی افزایش مصرف افسار گسیخته بنزین در کشور مهم‌ترین عامل خودرو‌های بی‌کیفیت داخلی هستند که متوسط مصرف بنزین آن‌ها بیش از سه برابر متوسط مصرف جهانی است و در این زمینه باید به سمت اصلاح صنعت خودرو و همچنین تمرکز بر سوخت جایگزین بنزین برویم.
منبع: روزنامه جوان