عبودیت محض و تجلی «و نفحت فیه من روحی»

عید قربان یکی از مهمترین اعیاد اسلامی و عید بندگی مسلمانان است. روزی که پدر همه موحدان تاریخ جهان، ابراهیم خلیل‌الله در برابر امتحان بندگی خداوند سرافراز بیرون و آمد و فرزند خود را به مسلخ عشق خداوند سپرد. به همین مناسبت، دکتر عماد افروغ، جامعه‌شناس و اندیشمند مسلمان عصرما یادداشت زیبایی را در اختیار تحریریه «فردا» قرار داده که در زیر می‌خوانید. عید قربان نماد عبودیت و تسلیم در برابر اوامر حق تعالی و اوج مبارزه با نفس است. اصل اینکه انسان بتواند فارغ از قیود و اجبار ها و الزاما های حیات اجتماعی، یک ارتباطی با خالق و معبود خود داشته باشد و این ارتباط هم یک ارتباط عاشق و معشوق باشد و نه صرفا خالق و مخلوق، یک کمال و غایت به شمار می رود. اگر انسان به چنین اوجی برسد یعنی رابطه خالص و مبتنی بر عبودیت محض، به یک خصلت خداگونه و خلاق دست می یابد که مظهر و تجلی بارز آن این آیه شریفه می شود « و نفحت فیه من روحی». حال این روح خدا با چه شاخص هایی نمود پیدا می کند؟ من همواره گفته ام که روح خدا در خلاقیت است. کسی که بخواهد آئینه تمام نمای برخورداری از روح خدا باشد‍، انسان خلاق است . چنین انسانی به یک خودباوری متعالی رسیده است و تابع شرایط جبرگونه محیطی و اجتماعی نخواهد بود. خلاقیت انسان ها تمام ناشدنی است. در حقیقت یک نوع « شدن» بی انتها را می توان از انسان خلاق سراغ گرفت. این به اصطلاح ظرفیت و جوهر تمام نشدنی ناظر بر خلاقیت با شاخص های فرمالیستی و شکل گرایی جا افتاده در فرهنگ دینی و حتی مورد تائید نظام های دینی هم قابل اندازه گیری نیست. چه بسا کسانی باشند که در حیات سیاسی و اجتماعی و با توجه به شاخص های تعریف شده صوری، خلاق و نخبه محسوب شوند، اما به آن شاخص های محتوایی مبتنی بر « نفحت فیه من روحی» الزاما خلاق به شمار نیایند. نتیجه این مطلب درحیات اجتماعی این می شود که بگردیم وتک درختهای بیابانی را پیدا کنیم که ازهیچ همه چیزساخته اند. آن انسان معلولی که با پاهایش نقاشی می کند یا به درجات بالای علمی و تخصصی دست می باید ،انسان بی سوادی که خوش می درخشد و عطف به قابلیت های بالقوه خود دست به ابداعات مختلف می زند و نجار ومعمارقابلی می شود، اینها تجلی «نفحت فیه من روحی» هستند. مصادیق این عبودیت و مبارزه با نفس را باید گسترده تعریف کرد. باید محتوا گرایانه به آنها نگریست و مراقب بود که برای اندازه گیری میزان این عبودیت الهی اسیر رفتار گرایی و منسک گرایی نشویم. بیشتر با شاخص های محتوایی و جوهری به سراغ اندازه گیری برویم نه با شاخص های کلاسیک و رسمی. عید قربان تجلی مبارزه با نفس و قربانی کردن نفس اماره است و هر کسی بهتر از دیگری می فهمد که در این راه پر فراز و نشیب مبارزه با نفس اماره و جهاد اکبر چه حال و روزی دارد.