آخرین تصمیم برای محاسبه یارانه نقدی خانوار | منتظر دهک بندی «نفری» خانوار باشید!؟
آنگونه که مسئولان وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی می‌گوید قرار است دهک‌بندی یارانه‌ها به زودی از «دهک» به «صدک» به دلیل افزایش قدرت تحلیل راحت‌تر و فهم فاصله‌های آن تغییر کند؛ اما شاخص و معیار تغییر در دریافت یارانه خانوارها چیست؟
گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا؛آنگونه که مسئولان وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی می‌گوید قرار است دهک‌بندی یارانه‌ها به زودی تغییر کند؛ دلیل آن هم به گفته آن‌ها نیز این است که قدرت تحلیل صدک خیلی راحت‌تر و فهم فاصله‌های آن خیلی بهتر است. در این طرح شاخص‌های مختلفی بررسی می‌شود؛ این داده‌ها و شاخص‌ها خیلی مفصل هستند که مهمترین آن بُعد خانوار و ساختار خانواده است؛ اینکه خانوار چند نفره است، چند نفر از اعضای خانوار درآمد دارند، آیا آن خانوار فرزند معلول و یا بیمار خاص دارد و موارد دیگر که به طور حتم در صدک‌بندی خانوارها مدنظر قرار خواهد گرفت.
خروج دهک‌بندی از خانوار به نفر
دسته‌بندی درآمدی خانوارها از «دهک» به «صدک» تغییر می‌کند؛ این گفته علیرضا عسگریان، معاون رفاه و امور اقتصادی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است که می‌گوید بر اساس آخرین تغییراتی که صورت می‌گیرد، دهک‌های درآمدی را از بُعد خانواری خارج و به صورت «نفری» دهک بندی می‌کنیم تا فاصله دهک‌ها رُند و ساده شود.
دسته‌بندی درآمدی خانوارها به صدک تغییر می‌کند
در گام دوم آن‌ها را به صورت «صدک» در می‌آوریم، یعنی هر دهک درآمدی تبدیل به ۱۰ قسمت و «صدک» می‌شود تا تحلیلِ بین دهک‌ها کلی نباشد و خیلی ریزتر و دقیق‌تر آن‌ها را بررسی کنیم.
معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این باره می‌گوید: زمانی می‌گفتند دهک دهم درآمدی باید از دریافت یارانه حذف شود، اما از این پس اگر قرار شود در آینده حذفی صورت بگیرد، به صورت صدکی خواهد بود و مثلا تصمیم گرفته خواهد شد که سه صدک آخر حذف شوند و یارانه نگیرد. یا اگر قرار باشد کمک‌های ویژه‌ای ارائه شود هم از این روش استفاده می‌کنیم.
اختصاص یارانه ویژه به ۵ صدک اول در آینده نزدیک
وی می‌افزاید: قبلا دهک اول را داشتیم که پایین‌ترین دهک درآمدی از نظر معیشتی است و مثلا اگر تصمیم گرفته شود یارانه ویژه‌ای به این دهک داده شود می‌گویند به ۵ صدک اول یارانه ویژه را می‌دهیم که تعدادشان نصف مجموع دهک اول می‌شود؛ لذا قدرت تحلیل صدک خیلی راحت‌تر و فهم فاصله‌های آن خیلی بهتر است.
شاخص‌های مدنظر در تغییر دهک یا صدک بندی خانوارها چیست؟
عسگریان در خصوص شاخص‌های مدنظر در صدک‌بندی خانوارها برای دریافت یارانه می‌گوید: در این طرح شاخص‌های مختلفی بررسی می‌شود؛ این داده‌ها و شاخص‌ها خیلی مفصل هستند که مهمترین آن بعد خانوار و ساختار خانواده است؛ اینکه خانوار چند نفره است، چند نفر از اعضای خانوار درآمد دارند، آیا آن خانوار فرزند معلول و یا بیمار خاص دارد و موارد دیگر.
در وضعیت فعلی و براساس گزارش مرکز آمار که سالانه در گزارش بودجه خانوار ارایه می‌شود خانواده‌ها را بر اساس مجموع درآمد و هزینه‌های سالانه در ۱۰ گروه دسته‌بندی می‌کند. دهک اول کم‌درآمدترین گروه و دهک دهم پردرآمدترین گروه از خانواده‌ها تشکیل می‌دهند. تقسیمی که به دولت کمک می‌کند خانواده‌هایی که کم درآمد هستند و می‌بایست با پرداخت یارانه حمایت شوند را شناسایی کند.
بررسی تراکنش‌های بانکی افراد و حساب بانکی آن‌ها برای صدک بندی
وی در ادامه می‌افزاید: یکی دیگر از شاخص‌ها، بررسی تراکنش‌های بانکی افراد و حساب بانکی آن‌ها در ابتدا و انتهای دوره، بررسی مانده حساب، سود بانکی، ساتنا، پایا و ... لذا تمام حوزه و امور بانکی است.
بررسی داشتن یا کیفیت خودرو در طرح صدک‌بندی خانوارها
داشتن خودرو شاخص دیگری است که در طرح صدک بندی خانوار‌های یارانه‌بگیر مورد بررسی قرار می‌گیرد که البته در آن تعداد خودرو و همچنین کیفیت و قیمت آن هم مهم است.
عسگریان در خصوص جابه‌جایی دهک‌ها بعد از صدک بندی خانوار‌های یارانه‌بگیر می‌گوید: فرض کنید یک نفر الان دهک هفتم است و یارانه می‌گیرد و مشمول یارانه تشویقی کالابرگی هم شده است حالا اگر دهک او جابه جا و مثلا هشتم شود، این فرد یارانه‌اش را می‌گیرد، اما دیگر مشمول خرید تشویقی و یارانه مضاعف نمی‌شود و یا اگر به دهک دهم رفت، یارانه‌اش حذف می‌شود.
وی تاکید می‌کند که با اجرای صدک بندی، ۷۹ میلیون و ۶۰۰ هزار ایرانی یارانه بگیر (حدود ۸۰ میلیون ایرانی) در این چرخه صدک‌بندی می‌چرخند. این در حالی است که عده‌ای از مردم که حدود ۶ میلیون نفر می‌شوند از ابتدا در طرح هدفمندی ثبت نام نکرده‌اند و از چرخه دریافت یارانه خارج هستند.
هزینه دهک‌ها افزایش یافت
از سوی دیگر علی بهادر جهرمی، سخنگوی دولت نیز به تازه‌گی در این‌باره گفته است: در حوزه اقدامات مقطعی، یارانه‌ها حدود ۹ برابر افزایش داشت و از ۴۵ هزار تومان به ۳۰۰ و ۴۰۰ هزار تومان رسیده است، حقوق حداقل بگیران در طی دو سال بیش از ۸۰ درصد افزایش یافت که سال گذشته ۵۷ درصد و امسال نیز ۲۷ درصد افزایش داشت.
اگر خانوار دهک نهم را به‌عنوان طبقه متوسط جامعه فرض کنیم، گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد درآمد دهک دهمی‌ها تقریبا ۴۰ درصد بیشتر است و هزینه‌هایش نیز حدود ۳۳ درصد افزایش پیدا می‌کند.
در حال حاضر جمعیت ایران حدود ۸۵ میلیون نفر برآورد می‌شود. آمار‌های رسمی می‌گویند به ۷۸ میلیون نفر از این جمعیت یارانه نقدی پرداخت می‌کند. ۳۰ درصد جمعیت کشور در دهک اول، دوم و سوم قرار می‌گیرند و یارانه ۴۰۰ هزار تومانی در ماه دریافت می‌کنند. ۶۰ درصد دیگر از جمعیت در دهک چهار تا نهم طبقه‌بندی می‌شوند و به آن‌ها یارانه ۳۰۰ هزار تومانی در ماه تعلق می‌گیرد. ۱۰ درصد باقیمانده در دهک دهم درآمدی طبقه شده‌اند که در ادبیات عامه گاهی برایشان از عنوان ثروتمند استفاده می‌کنند. افراد حاضر در دهک دهم، یارانه دریافت نمی‌کنند.
دهک دهم پارسال به‌طور متوسط ماهی ۳۵ میلیون و ۳۸۵ هزار تومان درآمد داشته و ۲۵ میلیون و ۳۶۲ هزار تومان هزینه کرده است. میزان درآمد خانوار حاضر در دهک اول، تقریبا ۱۰ برابر درآمد خانوار دهک اول است. هزینه ماهیانه خانوار دهک دهم نسبت به خانوار دهک اول، در سالنامه آماری وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شش برابر محاسبه شده است. اگر خانوار دهک نهم را به‌عنوان طبقه متوسط جامعه فرض کنیم، این گزارش نشان می‌دهد درآمد دهک دهمی‌ها تقریبا ۴۰ درصد بیشتر است و درعوض هزینه‌هایش هم حدود ۳۳ درصد افزایش پیدا می‌کند.
دهک اول، دهک دوم و دهک سوم
به گزارش خبرنگار گروه اقتصاد آنا، دهک اول و دهک دوم از خانوار‌های زیر پوشش نهاد‌های حمایتی مانند کمیته امداد امام خمینی و بهزیستی تشکیل شده است. درآمد خانوار حاضر در دهک اول سال گذشته، سه میلیون و ۵۳۷ هزار تومان برآورد شده است و هزینه ماهیانه‌شان هم چهار میلیون و ۱۱۶ هازر و ۵۰۰ تومان بوده. هر دو این عدد‌ها یک معیار آماری هستند و باید به‌عنوان «متوسط» و «میانگین» در نظر گرفته شوند.
دهک دهم؛ محروم از یارانه نقدی و کالابرگ
دهک دهم براساس بعضی روایت‌ها و محاسبات ۱۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند. این گروه بیشترین درآمد و به طبع بالاترین میزان هزینه ماهیانه را دارند، اما الزاما نمی‌توان آن‌ها را ثروتمند به حساب آورد، حتی اگر دولت به خانوار دهک دهم یارانه نقدی پرداخت نکند. دهک درآمدی به‌هرحال یک اصطلاح آماری است.
دهک دهم براساس سالنامه آماری سال ۱۴۰۱ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خانوار با میزان متوسط درآمد ماهی ۳۵ میلیون و ۳۸۵ هزار تومان را در خود جای داده است. این گروه همچنین ۲۵ میلیون و ۳۶۲ هزار تومان در هر ماه خرج و مخارج داشته‌اند و شاخص قدرت پس‌اندازشان از منظر آماری ۱۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.