سازوکار بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان/ آغاز ثبت نام حضوری

ثبت نام ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری از ۸ صبح امروز یکشنبه (۱۴ آبان ۱۴۰۲) و به مدت یک هفته آغاز شد.

بر اساس این گزارش، ثبت نام داوطلبان انتخابات خبرگان رهبری برخلاف انتخابات مجلس دوازدهم که به صورت غیر حضوری و الکترونیکی بود به صورت حضوری انجام می‌شود.

داوطلبان نمایندگی از هر استان باید به فرمانداری‌های مراکز استان خود مراجعه و ثبت نام خود را به صورت حضوری انجام دهند. همچنین در شهر قم ثبت نام برای همه داوطلبان از سراسر کشور صورت می‌گیرد.

ثبت نام‌ها از امروز ساعت ۸ صبح تا ۱۸ و تا چهارشنبه ۲۰ آبان ادامه دارد.

داوطلبان انتخابات مجلس خبرگان رهبری شخصاً یا توسط نماینده خود که به صورت کتبی و رسمی معرفی شده باشد، می‌توانند مراجعه کنند.

ارائه اصل شناسنامه عکس‌دار، اصل کارت ملی، اصل مدرک سطح چهار حوزه، دو قطعه عکس ۴×۶ و تکمیل پرسشنامه اعلام داوطلبی توسط داوطلبان در زمان ثبت‌نام الزامی است.

همچنین سن داوطلبان به هنگام ثبت نام باید حداقل ۴۰ سال تمام باشد.

گفتنی است؛ بر اساس قانون، تعداد نمایندگان مجلس خبرگان ۸۸ نفر به تفکیک استان‌ها به شرح ذیل است:

استان تهران ۱۶ نماینده

استان‌های خراسان رضوی و خوزستان هر کدام ۶ نماینده

استان‌های اصفهان، آذربایجان شرقی و فارس هر کدام ۵ نماینده

استان‌های گیلان و مازندران هر کدام ۴ نماینده

استان‌های آذربایجان غربی و کرمان هر کدام ۳ نماینده

استان‌های اردبیل، البرز، سیستان و بلوچستان، قزوین، کردستان، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی هر کدام ۲ نماینده

استان‌های ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان جنوبی، خراسان شمالی، زنجان، سمنان، قم، کهگیلویه و بویراحمد، هرمزگان و یزد هر کدام ۱ نماینده.

همچنین بر اساس ماده ۳ قانون انتخابات خبرگان، نمایندگان برای مدت هشت سال انتخاب می‌‌شوند.

همچنین پیش از این ثبت‌نام نهایی داوطلبان مجلس شورای اسلامی که در روزهای ۲۷ مهر تا سوم آبان به شکل برخط برگزار شده بود، حدود ۲۵ هزار نفر نام‌نویسی کردند.

قابل ذکر است؛ ششمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری همزمان با انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در روز ۱۱ اسفند سال جاری برگزار می‌شود.

مجلس خبرگان رهبری چیست؟

مجلس خبرگان یا مجلس خبرگان رهبری، نهادی است، متشکل از فقیهان واجد شرایط که بر اساس اصل ۱۰۷ قانون اساسی، وظیفه اصلی و خطیر آنها انتخاب رهبری است. تشخیص فقدان صلاحیت‌های رهبر، عزل رهبری و نظارت بر بقا و استمرار رهبری، از دیگر وظایف این نهاد است. نحوه انتخاب اعضا مجلس خبرگان رهبری، از طریق انتخابات مردمی انجام می‌گیرد و هر هشت سال یک بار، انتخابات مجلس خبرگان رهبری برگزار می‌گردد.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تصویب قانون اساسی، نهادی در این قانون در نظر گرفته شد تا به برخی امور مهم و استثنایی مانند انتخاب رهبری بپردازد. از آنجا که این نهاد، وظایف خاصی بر عهده داشته، همواره، حساسیت نسبت به آن، زیاد بوده و هست. مجلس خبرگان در ۲۵ مرداد ۱۳۶۲، پایه گذاری شد و آغاز به انجام وظایفی کرد که قانون اساسی بر عهده این نهاد گذاشته بود.

اعضای مجلس خبرگان رهبری چگونه انتخاب می‌شوند؟

اعضای این نهاد، باید اشخاص آگاه، آشنا به مسائل روز، قانون دان و با تجربه باشند، تا به شناسایی ظریف‌ترین نکات و حل کردن پیچیده‌ترین مسائل بپردازند. آنها وظیفه مهم انتخاب رهبری را بر عهده داشته که بالاترین مقام کشور است و این موضوع، بیان کننده جایگاه مهم مجلس خبرگان رهبری می‌باشد.

خبرگان، در واقع نمایندگان مردم هستند که از طریق انتخابات توسط آنها، انتخاب می‌شوند. فقهیان مجلس خبرگان، برای یک دوره ۸ ساله انتخاب می‌شوند.

در خصوص شرایط انتخاب انتخاب شوندگان، تاکید شده است که «انتخاب شوندگان (یعنی نامزدهای انتخابات) باید دارای شرایط زیر باشند: الف- اشتهار به دیانت و وثوق و شایستگی اخلاقی. ب- اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعضی مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی‌فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد. ج- بینش سیاسی، اجتماعی و آشنایی با مسائل روز. د- معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ایران. ه - نداشتن سوابق سو سیاسی و اجتماعی.»

در «تبصره ۱» این ماده قانونی مجدداً تصریح شده است که «مرجع تشخیص دارا بودن شرایط فوق، فقهای شورای نگهبان قانون اساسی می‌باشند.» در ماده واحده این بخش نیز چنین آمده است: «چنانچه پس از تأیید صلاحیت و سپری شدن مدت بررسی صلاحیت‌ها، ادله جدیدی برای عدم صلاحیت هر یک از داوطلبان نمایندگی مجلس خبرگان به دست آید، پس از بررسی و اعلام عدم صلاحیت آنان توسط فقهای شورای نگهبان مراتب به وسیله هیأت مرکزی نظارت به ستاد انتخابات کشور اعلام خواهد شد.»

بر اساس این گزارش، در سایر تبصره‌های این ماده از «آئین‌نامه اجرایی قانون انتخابات مجلس خبرگان» توضیحات تکمیلی در خصوص موارد چون احراز اجتهاد درج شده است؛ «کسانی که رهبر معظم انقلاب صریحاً یا ضمناً اجتهاد آنان را تأیید کرده باشد از نظر علمی نیاز به تشخیص فقهای شورای نگهبان نخواهند داشت.»

در واقع بر اساس این تبصره قانونی، موضوع «احراز اجتهاد» تمام نامزدهای انتخابات به غیر از «کسانی که رهبر معظم انقلاب صریحاً یا ضمناً اجتهاد آنان را تأیید کرده باشد» بر عهده «فقهای شورای نگهبان» است و فقهای شورای نگهبان هم، خود در هر دوره تعیین می‌کنند که از چه راه و روشی به بررسی این موضوع خواهند پرداخت. چه آنکه در این دوره مبنای اصلی «احراز اجتهاد» نامزدهای انتخابات خبرگان، «آزمون کتبی» بوده است. حتی شورای نگهبان برای تسهیل کار خود و نامزدهای احتمالی تدبیر جالب توجه اندیشید و «پیش آزمونی» را برای داوطلبان انتخابات خبرگان در شهریور ماه برگزار نمود.

یکی دیگر از نکات قابل توجه و تأمل در روند برگزاری انتخابات خبرگان، موضوع «بررسی صلاحیت داوطلبان» می‌باشد که این کار نیز بر خلاف تصورات مرسوم در بین افکار عمومی، مسیری به غیر از مسیر مرسوم در انتخابات مجلس شورای اسلامی را طی می‌کند.

اعضای مجلس خبرگان رهبری، از طریق برگزاری انتخابات مردمی، انتخاب می‌شوند. برای برگزاری هرچه بهتر این انتخابات، قوانین و مقررات مرتبط با انتخابات مجلس خبرگان رهبری ایجاد شده است که این قوانین، شامل قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری، آئین‌نامه اجرایی قانون انتخابات مجلس خبرگان، آئین‌نامه نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری و یک ماده واحده می‌باشد.

وظایف مجلس خبرگان

در قانون اساسی، وظایف مجلس خبرگان مشخص شده و اصول ۱۰۷ و ۱۰۸ قانون اساسی به مجلس خبرگان اختصاص یافته است. طبق این اصول، وظایف مجلس خبرگان رهبری، در آئین نامه داخلی این نهاد به طور مفصل بیان خواهد شد. این وظایف، به طور خلاصه، از قرار زیر است:

۱- انتخاب رهبر

۲- تشخیص فقدان صلاحیت‌های رهبر و عزل رهبری

۳- نظارت بر بقا و استمرار رهبری

۴- فعال بودن کمیته تحقیق و سایر کمیسیون‌ها

۵- قانون گذاری نسبت به خود

۶- تعیین پنج نفر برای عضویت در شورای بازنگری

انجام وظایفی از جمله انس با اقشار مختلف جامعه، توجه به مسئولیت‌ها، انتقال دغدغه‌های نظام به مسئولان مرتبط و استخراج و بررسی دیدگاه‌های اسلامی از وظایف مجلس خبرگان می‌باشد.

با توجه وظایف مختلفی که بر عهده خبرگان است، اصلی ترین و مهم‌ترین وظیفه این نهاد، این است که بر امور رهبری نظارت کند، افراد واجد شرایط، برای رهبری را شناسایی کرده تا در انجام وظیفه خطیر خود، یعنی انتخاب رهبری، موفق بوده و در این راستا، صلاح نظام را حفظ کنند.

شرایط داوطلبان شرکت در انتخابات مجلس خبرگان رهبری

شرایط انتخاب شوندگان، به موجب ماده ۳ این قانون، تعیین شده است که عبارت است از:

اشتهار به دیانت و وثوق و شایستگی اخلاقی.

اجتهاد در حدی که قدرت استنباط بعضی مسائل فقهی را داشته باشد و بتواند ولی فقیه واجد شرایط رهبری را تشخیص دهد.

بینش سیاسی و اجتماعی و آشنایی با مسائل روز

معتقد بودن به نظام جمهوری اسلامی ایران

نداشتن سوابق سو سیاسی و اجتماعی

انتخابات مجلس خبرگان رهبری، از انتخابات بسیار مهم، در نظام جمهوری اسلامی ایران است. بنابراین، همانطور که انتخاب شوندگان، باید دارای شرایط ویژه ای باشند، انتخاب کنندگان، نیز دارای شرایطی هستند که به موجب ماده ۴ این قانون، تعیین شده است که عبارتند از:

تابعیت جمهوری اسلامی ایران

داشتن هجده سال تمام

لازم است، به این نکته اشاره شود که به موجب ماده ۵ قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری، انتخابات مجلس خبرگان رهبری، شش ماه به پایان دوره ۸ ساله برگزار می‌گردد. همچنین، اخذ آرا در سراسر کشور، در یک روز صورت می‌گیرد و در صورت احتیاج، تمدید می‌شود.

سازوکار بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات خبرگان

بررسی صلاحیت‌ها به این گونه است که از پایان مهلت ثبت‌نام، شورای نگهبان یک‌ماه فرصت دارد تا به صلاحیت‌های داوطلبان مجلس خبرگان رهبری رسیدگی کند.

ید صلاحیت علمی و اخلاقی، سیاسی اجتماعی، داوطلبان از مراجع قانونی استعلام شود و بعد از اینکه صلاحیت‌های اولیه غیررسمی تأیید شد نوبت به بررسی صلاحیت‌های علمی داوطلبان می‌رسد. بررسی صلاحیت‌های علمی داوطلبان مجلس خبرگان رهبری توسط فقهای شورای نگهبان صورت می‌گیرد.

داوطلبان از لحاظ علمی به چند دسته تقسیم می‌شوند؛ یک دسته فاقد صلاحیت‌های علمی هستند به این معنا که ممکن است حداقل تحصیلات لازم حوزوی را نداشته باشند اما ثبت نام کرده باشند که این افراد برای طی مراحل بعدی دعوت نمی‌شوند.

تعدادی هم مسلم الاجتهادند یا اینکه نماینده دوره‌های گذشته این مجلس بودند یا از مدرسان بزرگ حوزه‌های علمیه هستند و کتاب و تالیفات دارند یا این‌که مرجع تقلید ضمناً یا صراحتاً اجتهاد آنها را تایید کرده‌اند.

طبق تبصره یک ماده ۳ قانون انتخابات خبرگان رهبری افراد فوق نیاز به تشخیص علمی فقهای شورای نگهبان ندارند.

دسته دیگر از داوطلبان عده‌ای هستند که در اجتهاد آنها تردید وجود دارد و از این افراد دعوت خواهد شد تا در امتحان علمی که شورای نگهبان در آبان ماه برگزار می‌کند، شرکت نمایند.

سوالات علمی آزمون کتبی توسط چند تن از فقهای شورای نگهبان طرح می‌شود و این آزمون با رعایت همه مقررات و مسائل حفاظتی به صورت همزمان در یک روز در مدرسه فیضیه قم و تهران برگزار می‌شود. سوالات علمی آزمون کتبی توسط چند تن از فقهای شورای نگهبان طرح می‌شود و این آزمون با رعایت همه مقررات و مسائل حفاظتی برگزار می‌شود.

پس از برگزاری آزمون، مانند شیوه تصحیح امتحانات نهایی، سربرگ ورقه امتحانی داوطلبان جدا خواهد شد و برگه‌های آزمون به مصححان بزرگ حوزه برای تصحیح ارجاع داده می‌شود و چنانچه داوطلبان در این مرحله نمره قابل قبول را کسب کنند مثلاً نمره ۱۴ به بالا کسب کنند در یک کمیته سه نفره فقهی ارزیابی شفاهی می‌شوند. در صورتی که در این مرحله قبول شوند به عنوان پذیرفته شده تأیید صلاحیت شده اسامی آنها اعلام می‌شود.

مهمترین تغییرات قانون انتخابات خبرگان

طحان‌نظیف سخنگوی شورای نگهبان نیز درباره تغییراتی که در قانون انتخابات خبرگان گفته است: در یکی دو سال اخیر تغییراتی در قانون انتخابات مجلس خبرگان رهبری به وجود آمده که یکی از آن تغییرات در حوزه شرایط عینی و شکلی ثبت‌نام‌کنندگان است.

وی در این رابطه بیان داشت: در ادوار گذشته شاهد بودیم افرادی ثبت‌نام می‌کردند که دروس علوم دینی را نخوانده بودند. در اصلاحیه اخیر قانون مشخص شده که فرد باید در هنگام ثبت‌نام گواهی سطح ۴ حوزه ارائه کند یا اینکه تاییدیه کتبی از مدیران حوزه‌های علمیه سه شهر بزرگ همچون قم، مشهد و اصفهان به همراه داشته باشد. برای اهل سنت نیز مدرک افتاء پیش‌بینی شده است. البته داوطلبانی که سابقه نمایندگی دارند یا در آزمون‌های قبلی قبول شده باشند، از ارائه این مدرک معاف هستند.

طحان‌نظیف افزود: همچنین شرط سنی برای ثبت‌نام‌کنندگان در نظر گرفته شده و ثبت‌نام‌کنندگان باید حداقل ۴۰ سال سن داشته باشند؛ اینها در راستای ساماندهی ثبت‌نام‌های تفننی در انتخابات‌های مختلف است که در سال‌های اخیر قانون‌گذار به این موضوع توجه کرده و اصلاحاتی در قوانین انتخاباتی انجام داده است. لذا شک و تردیدی وجود ندارد که افراد واجد صلاحیت باید بتوانند در انتخابات‌ها ثبت‌نام کنند و در اداره کشور نقش‌آفرینی کنند اما شرایط شکلی و عینی غیر تفسیر بردار همچون مدرک تحصیلی، سن و… باعث می‌شود تا افرادی ثبت‌نام کنند که از شرایط اولیه برخوردار باشند.

سخنگوی شورای نگهبان دیگر تغییر قانون انتخابات مجلس خبرگان را توسعه زمان‌بندی بررسی صلاحیت‌ها عنوان کرد و گفت: این مدت افزایش پیدا کرده است.

مهلت ثبت نام خبرگان رهبری تمدید نخواهد شد

محسن اسلامی سخنگوی ستاد انتخابات کشور در گفت‌و گو با خبرنگار مهر در خصوص آغاز ثبت نام ششمین رهبری گفت: از ساعت ۸ صبح امروز یکشنبه (چهاردهم آبان ۱۴۰۲) ثبت نام ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری آغاز شد که هر روز تا ساعت ۱۸ هر روز صورت گرفته و نهایتاً تا روز شنبه بیستم آبان ۱۴۰۲ ثبت نام‌ها ادامه می‌یابد.

وی افزود: بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته شده ثبت نام از داوطلبان در مراکز فرمانداری‌های استان‌های سراسر کشور به عمل می‌آید. در عین حال که فرمانداری قم و نیز ستاد انتخابات وزارت کشور مستقر در تهران می‌توانند ثبت نام از همه داوطلبان را به عمل آورند.

اسلامی تصریح کرد: به عبارتی دیگر هر داوطلبی که می‌خواهد از یک استان به عنوان نماینده خبرگان رهبری انتخاب شود، باید به فرمانداری مرکز استان خود رفته و در آنجا ثبت نام خود را به صورت حضوری صورت دهد، در عین حال این ثبت نام‌ها بجز فرمانداری‌های مراکز استان‌ها در شهرهای قم و تهران نیز از همه داوطلبان صورت می‌پذیرد.

سخنگوی ستاد انتخابات کشور اذعان داشت: ثبت نام‌ها به صورت حضوری صورت می‌پذیرد و لازم است داوطلبان اصل شناسنامه، اصل کارت ملی، دو قطعه عکس ۶ در ۴ و نیز اصل سطح ۴ حوزه را با خود همراه داشته باشند، زیرا در محل ثبت نام این مدارک مشاهده، بررسی و احراز شده و پس از اسکن تحویل داوطلب خواهد شد.

اسلامی ادامه داد: مدارک مورد نیاز از داوطلبان گرفته شده و پرونده‌ها تشکیل می‌شود تا برای تعیین صلاحیت به شورای نگهبان ارسال شود، زیرا مرحله تعیین صلاحیت‌ها بر عهده شورای نگهبان است.

سخنگوی ستاد انتخابات کشور تاکید کرد: طبق قانون پس از پایان مهلت ثبت نام در ساعت ۱۸ روز شنبه ۲۰ آبان به هیچ عنوان امکان تمدید آن وجود ندارد.

گفتنی است؛ انتخابات ششمین دوره مدرسه خبرگان رهبری همزمان با انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در روز جمعه یازدهم اسفند ۱۴۰۲ برگزار خواهد شد.

مهر