انتقاد داود اوغلو از اردوغان؛ چرا ایران پیوست ولی ما نه؟

عضویت ایران در گروه بریکس، پژواک فراوانی در رسانه های جهان و منطقه داشت. اگر چه اغلب سیاستمداران ترکیه در این مورد سکوت کردند اما احمد داود اوغلو که به عنوان نظریه پرداز روابط خارجی ترکیه شناخته می شود، به تفصیل درباره این موضوع اظهار نظر کرد.

احمد داود اوغلو نظریه پرداز روابط بین الملل که هم اکنون رهبری حزب آینده را بر عهده دارد و از مخالفین دو آتشه اردوغان است، روابط کنونی آنکارا - پکن انتقاد دارد و معتقد است اگر سیاست درستی اعمال می شد، ترکیه نیز همچون ایران و عربستان سعودی، به عضویت بریکس در می آمد.

داود اوغلو در مورد عدم تلاش دولت اردوغان برای پیوستن به بریکس انتقاد کرده اما برخی از رسانه های تحت امر حزب حاکم ترکیه در مورد بریکس، طوری اظهار نظر کرده اند که گویی این ترکیه است که باید به بریکس افتخار عضویت بدهد!

پایگاه خبری استار ترکیه، به عنوان یکی از مهمترین پایگاه های خبری تحلیلی وابسته به اتاق فکر حزب عدالت و توسعه، از قول ابوبکر سلیم، مسئول انجمن صادرکنندگان کالا از ترکیه به آفریقا، نوشته است: «من به اتفاق بسیاری از تجار ترکیه در حاشیه نشست سران بریکس، با تجار و فعالان اقتصادی دیدار کردیم. همه آنها بی صبرانه و با اشتیاق بالا منتظر عضویت ترکیه در بریکس هستند».

ایران و دیگران بریکسی شدند، ترکیه پشت در ماند

نخست وزیر اسبق ترکیه، به این اشاره کرده که در دوران فعالیت خود به عنوان وزیر امور خارجه و نخست وزیر، بارها تلاش کرده تا راه عضویت ترکیه در بریکس را هموار کند.

او در توضیح این مساله افزود: «ما با مقامات برزیل و آفریقای جنوبی رایزنی کردیم و این پیشنهاد را ارائه دادیم: ترکیه را به بریکس ببرید و بگذارید ظرفیت کشور ما نیز در این گروه مورد توجه قرار بگیرد. این پیشنهاد به شکل اولیه و مقدماتی، پذیرفته شد. برداشت ما این بود که ورود ترکیه به بریکس، هم به عنوان نامزد عضویت اتحادیه اروپا و هم به عنوان عضو ناتو، به ما موقعیت عالی در خط جنوبی می دهد. اما همچنان که می بینید، سیاست خارجی دولت در مسیر غلط پیش رفت. در نتیجه، ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و آرژانتین وارد بریکس شدند اما ترکیه پشت در ماند».

داود اوغلو در ادامه، رجب طیب اردوغان و تیم سیاست خارجی دولت او را به سازش کاری و تسلیم شدن در برابر چین متهم کرده و گفته است: «شایان تاسف است که به خاطر یک سواپ چند میلیارد دلاری در برابر سیاست های چین سکوت می کنید و از شما صدایی در نمی آید. چین هنوز هم  به آزار و اذیت اویغورها و دیگر مسلمانان در ترکستان شرقی برای از بین بردن هویت آنها ادامه می دهد. رئیس جمهور چین، شی جین پینگ، که اخیراً از سین کیانگ، جایی که اکثریت ترک های مسلمان اویغور در آن زندگی می کنند، بازدید کرد. او از حاکمان محلی منطقه خواست تا کاری کنند نگرش اسلامی مردم آن سامان، عملاً چینی شود و منطبق بر رویکرد هیات حاکمه باشد. اما اردوغان هیچ واکنشی به این موضوع نشان نداد. به خاطر سیاست های غلط دولت، ترکیه تا این اندازه ضعیف شده و اعتبار جهانی خود را از دست داده و محتاج چند میلیارد دلار پول است».

نگاه نخبگان سیاسی و تحلیلگران ترکیه به بریکس

از آنجایی که افزایش مداوم قیمت دلار و لاغر شدن لیره ترکیه، اقتصاد این کشور را بحرانی کرده، کارشناسان روابط بین الملل در اغلب دانشگاه های ترکیه، بریکس را راه نجاتی برای فرار از تبعات هژمون دلار می دانند.

"بارش آدی بللی" استاد دانشگاه کوتاهیای ترکیه در این مورد گفته است: «حتی قبل از بحران اوکراین، روسیه و چین همواره درباره تجارت با ارزهای محلی صحبت می کردند. ممکن است حرکتی به سمت تعیین یک ارز مشترک وجود داشته باشد. شاید به آن  دلار اوراسیا گفته شود. امروز روسیه، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و چین پروژه یک کمربند و یک جاده را دارند. ترکیه نیز به این دو نقطه علاقه زیادی دارد. ترکیه در حال حاضر برای تجارت با ارز محلی یا ارز جدید اشتیاق نشان داده است. شاید حتی یک بانک مرکزی مشترک در آینده ایجاد شود. در واقع، انتقاد آمریکا از روسیه و چین به عنوان  به چالش کشیدن نظام بین‌الملل  از همین نقطه سرچشمه می‌گیرد. چالش این کشورها با سیستم تحت سلطه دلار، هم آمریکا و هم اتحادیه اروپا را نگران می کند».

بارش آدی بللی با اشاره به اینکه ترکیه با ابتکار «دوباره آسیا» شروع به توسعه سیاست آسیایی کرده، می گوید: «ترکیه در دوره جدید به دنبال فرصت ‌های تجاری جدید است و بریکس می ‌تواند فرصت مهمی برای ترکیه باشد. کشورهای عضو بریکس برای ترکیه کشورهای غریبه نیستند و می تواند با خوبی با آنها کار کند».

دنیز استقبال از کارشناسان اندیشکده «ستا» وابسته به حزب حاکم ترکیه معتقد است که پس از پایان جنگ سرد و هژمونی دلار آمریکا، جهان گرفتار نابرابری درآمدی، مالی‌ سازی بیش از حد و عدم کنترل بازار شده که همگی آنها، ریشه‌های بحران جهانی هستند. در چنین فضایی، اقتصادهای نوظهور که نارضایتی خود را از شرایط بیش از حد لیبرال موسسات مالی غربی ابراز می کردند، در قالب های مختلف گردهم آمدند و انتقادات شدیدتری را به همراه داشتند. بریکس یکی از این نهادها است که عملاً به عنوان یکی از مراکز جذب جایگزین غیرغربی، فرصت های همکاری جدیدی را برای کشورهای در حال توسعه آشکار کرده است».

همچنین بارتو سورال اقتصاددان و تحلیلگر بازارهای مالی گفته است:«در جهان اقتصادی امروز، آنگلوساکسون ها بر پول تسلط دارند اما تولید و منابع، در دست شرق است. چین صادر کننده پیشرو در جهان است، روسیه بزرگترین تامین کننده گاز طبیعی است و تسلط زیادی در فلزات گرانبها دارد، بنابراین غرب بر پولی تسلط دارد که ارزش معادلی ندارد. اما شرق، در اوج اعتماد به نفس به غرب می آموزد که ارزش اصلی تولید، فلزات گرانبها، گاز طبیعی و نفت است. وقتی در این معادله به ترکیه نگاه می‌کنیم، می بینیم که کشور ما باید سالانه حدود 220 میلیارد دلار ارز خارجی پیدا کند و اقتصاد ترکیه به دلار و یورو وابسته شده است. ترکیه باید قدرت اقتصای خود را ترمیم کند تا در پلتفرم هایی مانند بریکس، حرفی برای گفتن داشته باشد».

مهمت کوچاک از تحلیلگران طرفدار حزب حاکم ترکیه می گوید: «با جابجایی مرکز ژئوپلیتیک جهانی از غرب به منطقه آسیا و اقیانوسیه، کشورهای در حال توسعه مانند ترکیه باید از فرصت های همکاری اقتصادی جدید همچون عضویت در بریکس بهره مند شوند. اما مساله اینجاست ترکیه نمی تواند فوراً روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی در بلوک غرب را که از گذشته تا امروز ادامه داشته، نادیده بگیرد. در حال حاضر ترکیه در داخل ناتو و شریک استراتژیک آمریکا است. یک سوم واردات ترکیه از اتحادیه اروپا و 41 درصد صادرات ما به مقصد اتحادیه اروپا است. کل تجارت کالا بین اتحادیه اروپا و ترکیه بیش از 139 میلیارد است. این واقعیتی است که به طور قابل توجهی بر آینده تأثیر می گذارد».

تکرار الگوی شانگهای درباره ترکیه

برخی از مفسرین سیاسی ترکیه، بر این باورند که عضویت ترکیه در پیمان نظامی ناتو در هفتاد سال گذشته، نه تنها سود و آورده ای برای سیاست، امنیت و اقتصاد این کشور نداشته، بلکه ضررها و خساراتی نیز بار آورده است.

آنان چنین استدلال می کنند که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه، قبلاً آشکارا در دیدار با رهبران روسیه و چین، از آنها درخواست کرد که ترکیه را به عضویت پیمان شانگهای دربیاورند.

آنان در برابر دوربین، پاسخ خاصی ندادند اما بعدها، استراتژییست های چینی و روسی، به این اشاره کردند که شانگهای نمی تواند با کشوری که عضو ناتو است، رابطه خاصی برقرار کند. حالا ظاهراً همین بحث در مورد بریکس نیز در جریان است. چرا که اساساً بریکس یک سازه و گروه مبتنی بر قدرت سیاسی و اقتصادی شرق عالم است و ترکیه هنوز هم در زمین غرب توپ می زند. در نتیجه، دست کم در شرایط کنونی، افق روشنی در مورد تعیین تاریخ عضویت کامل ترکیه در بریکس وجود ندارد./تسنیم