بررسی هزینه کالاهای اساسی خانوارها چه پیامی دارد؟
سفره‌ای که آب رفت!
حتی نیازی به ارائه آمارهای رسمی ندارید، خیلی به بی‌خوابی مسئولان از نگرانی گرانی هم دل نبندید که آنچه برای هر شهروندی در این کشور آشکار و بدیهی است اینکه سفره خانواده‌اش نسبت به سال گذشته به شکل معناداری کوچک‌تر شده است. فقط در یک فقره آماری و با مقایسه قیمت مرغ با مدت مشابه سال گذشته‌اش می‌توان به این واقعیت تلخ پی برد که شاهد افزایش 90 درصدی آن طی یکسال گذشته بوده‌ایم. وگرنه مدتی است که گوشت از سفره خانواده‌ها کوچ کرده چرا که شقه گوسفندی با 170 درصد افزایش قیمت نسبت به مرداد سال پیش در صدر افزایش اقلام کالاهای اساسی است. نگاه ما اما به سفره‌ای است که سال به سال دارد آب می‌رود!
ستون قیمت کالاهای اساسی هر روز در حال قد کشیدن است. مصرف‌کنندگان نگران دامنه افزایش قیمت‌ها هستند و آن را «بی‌حساب و کتاب» می‌خوانند. برای مثال، سال قبل همین موقع قیمت هر شانه تخم‌مرغ در بازار ۸۰هزار تومان بود که در حال حاضر به ۹۴هزار تومان افزایش یافته است؛ نشانه‌ای از افزایش حدود ۱۸درصدی. قیمت هر کیلو مرغ هم سال گذشته همین موقع در بازار حدود ۵۱هزار تومان بود که به ۹۷هزار تومان افزایش یافته است. در واقع مرغ به اندازه ۹۰درصد در سفره‌ها جهش کرده است. تنها گوشت سفید نیست که با سفره‌ها بد تا می‌کند. هر کیلو شقه گوسفندی از ۱۵۵هزار تومان در مرداد ۱۴۰۱ تا امروز ۲.۷برابر شده است؛ یعنی ۱۷۰درصد افزایش قیمت در ۱۲ماه اخیر. فرآورده‌های لبنی هم دست‌کمی از فرآورده‌های گوشتی مرغ، گوسفند و گوساله ندارند. قیمت شیر کم‌چرب بسته به تولیدکننده آن در حال حاضر ۳۰ تا ۳۳هزار تومان است. سال پیش هم قیمت شیر کم‌چرب هم بسته به تولیدکننده‌اش، ۲۳ تا ۲۵هزار تومان بود. در نتیجه متوسط قیمت شیر کم‌چرب از ۲۴هزار تومان به ۳۱هزار و ۵۰۰ تومان افزایش یافته است که حاکی از افزایش ۳۱درصدی است. قیمت پنیر ساده سفید نسبتا چرب هم به ۴۴هزار تومان رسیده که سال گذشته حدود ۳۹هزار تومان بود. ۱۵درصد هم افزایش قیمت به پنیر وارد شده است. در مجموع همین شش قلم کالا از سال گذشته تاکنون حدود ۳۳۱درصد گران‌تر شده‌اند.
چه شد که به اینجا رسیدیم؟
جدا از افزایش قیمت‌های جهانی نهاده‌های دامی که بر قیمت کالاهایی چون گوشت قرمز و سفید، تخم‌مرغ و مواد لبنی به‌طور مستقیم تاثیر می‌گذارد، قیمت نهاده‌ها در داخل ایران همه بالا رفته و هزینه نهایی مصرف‌کننده را افزایش داده است. قیمت جهانی کنجاله سویا به ازای هر تن از ۳۹۰ دلار در ۱۲ تیر ماه امسال به ۴۰۷دلار رسیده و قیمت هر بوشل سویا (۲۱۴ کیلوگرم) از ۱۳۶۲ دلار در ۱۹ تیرماه به ۱۳۸۲ دلار افزایش یافته است. قیمت ذرت هم در سه سال اخیر ۲۱۵ دلار و در یک ماه اخیر ۳۶درصد گران‌تر شده و به حدود ۵۳۰ دلار رسیده است. در داخل ایران هم قیمت کنجاله سویا بیش از ۴.۸برابر شده و از حدود ۳۶۰۰ تومان در سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۷هزار و ۸۰۰ تومان رسیده است. قیمت کنجاله کلزا هم در یکسال گذشته از ۵۵۹۰ تومان به ۱۷هزار تومان افزایش یافته است.
بخند! فردا روز بدتری است
مؤلفه دیگر در افزایش قیمت کالاهای خوراکی یاد شده، افزایش قیمت دام زنده و افزایش قیمت جوجه یکروزه گوشتی است. بر این اساس از مرداد سال گذشته تاکنون، قیمت دام زنده از کیلویی ۸۶هزار تومان به کیلویی ۱۸۵هزار تومان و قیمت جوجه یکروزه گوشتی هم از حدود ۸۰۰۰تومان به ۱۳هزار و ۷۰۰ تومان در بازار افزایش یافته است. با توجه به اینکه ایران هم واردکننده عمده و هم تولیدکننده محدود نهاده‌های دامی محسوب می‌شود؛ به طوری که ۱۵درصد آن را از داخل و ۸۵درصد آن را از طریق واردات تامین می‌کند، افزایش قیمت‌های جهانی یکسره در بازار ایران تخلیه می‌شوند و بر قیمت‌های داخلی هم تاثیر می‌گذارند اما اینها تنها دلایل افزایش قیمت‌ها نیستند. کاهش ۲۰ میلیون قطعه‌ای جوجه‌ریزی در سال۱۴۰۱ به‌دلیل حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از قیمت گذاری نهاده‌های دامی، عرضه نهاده‌های وارد شده با ارز ۲۸هزار و ۵۰۰ تومانی در بازار و قیمت‌گذاری آن با ارز آزاد، کسری عرضه مرغ در استان‌ها با وجود شکل‌گیری تقاضا، به‌طوری که در استان البرز تنها ۴۵درصد تقاضا پوشش داده می‌شود و کسری تولید دام که به‌تازگی مقرر شده که نیاز آن از طریق کنیا تامین شود، از دیگر دلایل مهم افزایش هزینه‌های مصرف‌کنندگان محصولات پروتئینی محسوب می‌شوند.