هر قطره بزاق حاوی ۲۴۰۰۰ ترابایت اطلاعات!
از سرنوشت اجداد تا استعدادهای نهفته
هر قطره بزاق دهان، یک جهان پر از دادههای ژنتیکی است که تاکنون هیچ توجهی به آنها نکردیم! مقدار ناچیزی از آب دهان، نزدیک به ۲۴۰۰۰ ترابایت اطلاعات از شاخصه و ویژگیهای هویت ما را در خود جای داده است. خلاقیت، هوش، وراثت، استعدادهای نهفته، ناگفتههایی از اجداد و نسلهای گذشتهمان و غیره؛ همه در یک نمونه کوچک از بزاق دهان! اما این اطلاعات چطور به دست ما میرسد و چه کاربردی دارد؟!
آزمایش ژنتیک از زمان پیدایش آن در دهه ۱۹۵۰ تا کنون راه طولانی را پیموده است و اکنون به روشهای مختلفی فراتر از تشخیص اختلالات ژنتیکی مورد استفاده قرار میگیرد. حوزه آزمایشهای ژنتیک و کاربردهای آن در زمینه بهبود کیفیت زندگی، به سرعت در حال پیشرفت است.
نتایجی که از این آزمایشها بدست میآید، درک ما از ژنتیک انسانی را متحول کرده و افراد را قادر میسازد تا ترکیب ژنتیکی منحصر به فرد خود را کشف کنند. دو نمونه از جدیدترین کاربردهای تست ژنتیکی که در کشور ما نیز توجهات را به خود جلب کرده؛ تست استعدادیابی ژنتیکی و تست نیاکان یا تبارشناسی است!
امروزه میتوان از طریق چند میلی لیتر بزاق دهان، کل ژنوم یک فرد را تنها در مدت کوتاهی توالییابی کرد که این امر منجر به توسعه برنامههای کاربردی جدید برای آزمایشهای ژنتیک شده است. این برنامههای کاربردی تا چند وقت اخیر شامل آزمایشهای پدرفرزندی، غربالگری و غیره بود. اما اطلاعاتی که امروز میتوانیم از تستهای ژنتیک بدست بیاوریم، کمی متفاوت است!
در حوزه ژنتیک به مطالعه، تجزیه و تحلیل ژنومها، ساختار و آشکارسازی عملکرد ژنها میپردازند که قدرت شناسایی توانمندیها و ویژگیهای ژنتیکی هر فرد را به ما میدهد. تستهای ژنتیکی استعدادیابی و تبارشناسی ژنتیکی دقیقاً از این دانش استفاده میکنند تا درک دقیقتری از خود و میراث به جا مانده از اجدادمان به ما ارائه دهند. شرکتهای Family Tree DNA، AncestryDNAو 23ANDME، جزء پیشگامان ارائه این خدمات در دنیا بودهاند.
تست استعدادیابی ژنتیکی؛ پردهبرداری از پتانسیل ما
تستهای استعدادیابی ژنتیکی اخیراً بهعنوان یک کاربرد پیشگامانه از آزمایشهای ژنتیک ظاهر شدهاند؛ تصور کنید که امکان کشف جنبههای پنهان ساختار ژنتیکی خود را دارید تا تواناییها و نقاط قوت ذاتی خود را بهتر بشناسید! فوقالعاده نیست؟!
هدف این تست روشن کردن نقاط ضعف و قدرت ذاتی فرد است؛ اما چطور این کار را انجام میدهد؟ با تجزیه و تحلیل نشانگرهای ژنتیکی خاص، در تواناییهای شناختی، صفات شخصیتی، دستاوردهای تحصیلی و موارد دیگر اطلاعات مورد نیاز به دست میآید. تأثیر بالقوه چنین دانشی گسترده است و افراد را قادر میسازد تا تصمیمهای آگاهانهای را در رابطه با فعالیتهای تحصیلی، مسیرهای شغلی و پیشرفت شخصی خود اتخاذ کنند.
تستهای استعداد ژنتیکی این پتانسیل را دارد که افراد را به سمت زمینههایی هدایت کند که احتمالاً در آنها شکوفا میشوند و هماهنگی بهتری بین تواناییهای ذاتی، تلاشها و تصمیمهای انتخابی آنها ایجاد میکند.
البته روابط پیچیده بین ژنتیک و عوامل محیطی به این معنی است که این آزمایشها بخشی از پتانسیل کلی فرد را نشان میدهند. درک جامع از تواناییهای انسان باید شامل یک ارزیابی کل نگر با در نظر گرفتن شرایط محیطی، تجربیات فردی و رشد شخصی باشد.
تبارشناسی ژنتیکی؛ نقطه اتصال ما با نسلهای گذشته!
تاریخ بشر، زنجیرهای است با حلقههای تو در تو که ما و اجدادمان را در طول نسلها بهم متصل کرده است. تبارشناسی ژنتیکی از قدرت تجزیه و تحلیل DNA برای ردیابی میراث ژنتیکی فرد استفاده میکند و سفری جذاب در تاریخ را آغاز میکند.
این آزمایشها، DNA یک فرد را با پایگاههای اطلاعاتی گسترده و جمعیتهای مرجع مقایسه میکنند و اطلاعاتی را درباره ترکیب ملیتی و قومی، منشأ جغرافیایی و مسیر مهاجرت مادری و حتی شباهت ژنی با افراد مشهور را ارائه میدهند.
روز به روز بر تعداد افرادی که به دنبال انجام آزمایش تبارشناسی ژنتیکی هستند افزایش مییابد؛ زیرا انسانها ذاتاً کنجکاو و تشنه کشف ناشناختهها و ناگفتهها هستند. طبق آمارها تاکنون ۲۶ میلیون نفر در دنیا این آزمایش را انجام دادهاند.
در ایران هم افراد زیادی به دنبال کشف داستان ژنتیکی منحصربهفرد خود هستند؛ اما از هزینه آزمایش تبارشناسی و به طور کلی از ارائه این خدمات در ایران اطلاعی ندارند. مجموعه مای اسمارت ژن که در زمینه خدمات ارزیابی ژنتیکی فعالیت میکند؛ ارائه دهنده آزمایشهای ژنتیکی نیاکان و استعدادیابی در ایران است.
از طریق این آزمایشها، افراد میتوانند درک عمیقتری از ریشههای خود به دست آورند و با اقوام گمشده خود در سراسر جهان ارتباط برقرار کنند. جالب است بدانید؛ آزمایشهای تبارشناسی ژنتیکی نقش مهمی در اتحاد مجدد خانوادههایی که به دلیل رویدادهای تاریخی از هم جدا شدهاند، ایفا کرده است.
باید در نظر داشته باشیم که اطلاعات بدست آمده از ژنهای ما؛ تا حد زیادی باید در بهبود کیفیت زندگی، شخصیت و رشد بشریت کمک کند. نگاه و استفادهای که افراد از نتایج تستهایشان قرار است داشته باشند؛ حائز اهمیت است.
بسیار مهم است که ضرورت پرورش استعداد از طریق آموزش، تمرین و رشد شخصی را در اولویت قرار دهیم. به همین ترتیب، آزمایشهای تبارشناسی ژنتیکی باید بهعنوان ابزاری برای تقویت پیوندهای فرهنگی ما به جای تعریف کل هویت ما دیده شود.
با پیشرفت علم و تکنولوژی، آزمایشهای ژنتیکی به راحتی در در دسترس و قابل انجام هستند و طیف وسیعی از برنامههای کاربردی را با رویکرد ساخت زندگی بهتر برای بشر ارائه میکنند. با این حال محدودیتهایی هم در این حوزه وجود دارد که ممکن است استفاده ازاین امکانات را سخت کند. به عنوان مثال هزینه آزمایش ژنتیک نسبت به سایر آزمایشها کمی بیشتر است و متأسفانه هیچ کدام از طرحهای بیمه این هزینهها را پوشش نمیدهند.
مای اسمارت ژن برای بهبود این روند؛ شرایط پرداخت قسطی برای تستهای ژنتیکی که ارائه میکند را فراهم کرده است. برای آشنایی بیشتر با این مجموعه و سایر تستهای ژنتیکیاش، میتوانید به آدرس https://mysmartgene.com/مراجعه کنید.
با وجود این چالشها، آزمایش ژنتیک احتمالاً همچنان نقش مهمی در پزشکی و فراتر از آن ایفا خواهد کرد. از آنجایی که فناوری همچنان در حال تکامل و مقرون به صرفه شدن است، میتوان انتظار داشت که در سالهای آینده شاهد کاربردهای جدید و نوآورانه آزمایشهای ژنتیکی باشیم.