نقش حوزه‏های قم و نجف در خصومت‏های آمریکا

آیا خصومت مداوم و بی پایان استكبار جهانی به رهبری ایالات متحده با جمهوری اسلامی تنها بر سر موضوعات سیاسی و بین‌المللی همچون پرونده هسته‌ای یا صلح خاورمیانه بوده و آیا در صورت عقب‌نشینی احتمالیِ دولت ایران از مواضع خود در موضوعات مذكور و گردن نهادن به خواست ابرقدرت جهانی، عمر این كشمكشِ دیرپا خاتمه خواهد یافت و راه برای تعامل دوستانه طرفین هموار خواهد گردید؟ به گزارش سرویس سیاسی «فردا» دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت الله خامنه ای در گزارشی به مناسبت سفر تاریخی رهبر انقلاب به شهر قم، به بررسی چرایی خصومت ایالات متحده با انقلاب اسلامی پرداخته و عمده ترین دلیل آن را گفتمان سیاسی شیعه خصوصاً قرائت امام خمینی(ره) از این مکتب که ذاتاً مولّد قدرت است ارزیابی نموده است.

در این گزارش آمده: طی سه‌دهه‌ای كه از تولد انقلاب اسلامی و ظهور یك نظام سیاسیِ منحصر به فرد مبتنی بر شالوده‌های دینی در ایران می‌گذرد، راهبرد ایران‌ستیزی همواره در سرلوحه كار رهبران استكبار جهانی قرار داشته است. این مسئله حكایت از آن دارد كه تعارض ابرقدرت سلطه‌گر جهانی با جمهوری اسلامی ایران بسیار عمیق و فراتر از صِرف موضوعات بین‌المللی بوده و از ماهیت نظام سیاسی ایران و رویكرد خاص اسلام شیعی به مقوله سیاست سرچشمه می‌گیرد. به عبارت دیگر آنها نه فقط سوگیری‌های سیاست خارجی ایران بلكه اساس گفتمانی كه محصول انقلاب اسلامی محسوب می‌شود را تهدیدی برای منافع خود می‌پندارند. از 1979 با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، رهبران نظام استكباری ناگهان با رویش پدیده ناشناخته‌ای به نام اسلام سیاسی شیعی روبرو گشتند كه به نحو شگفت‌آوری غیرقابل مهار بود و برخلاف تصورات، در زیر سنگین‌ترین فشارها به جای ضعف و زوال، هر روز بر حجم قدرت خود می‌افزود تا جایی كه دامنه امواجش به صرف مرزهای ایران محدود نماند و دیگر نواحی خاورمیانه خصوصاً سرزمین‌های اشغالی فلسطین و لبنان را نیز درنوردید و روح تازه‌ای در كالبد جنبش‌های مقاومت اسلامی دمید. این گزارش می افزاید: آمریكا‌یی‌ها بر جایگاه علمای شیعه در راهبری دینی و سیاسی جامعه شیعیان اِشراف پیدا كرده‌اند. از همین روست كه همواره با حساسیت خاصی به رصد عملكرد حوزه علمیه قم كه نقشی كلیدی در رقم زدن معادلات سیاسی ـ اجتماعی جمهوری اسلامی دارند پرداخته و بازوهای رسانه‌ای‌شان از هیچ تلاشی برای القای وجود شكاف در درون حوزه و یا بروز اختلاف میان حوزه و دولت‌مردان ایران فروگذار نمی‌كنند. دلایل هراس از قرائت اسلام شیعی را می‌توانیم به خوبی از رهگذر مقایسه این جریان فكری با سایر جریانات حاضر در منطقه طی دهه‌های اخیر مانند ناسیونالیسم جمال عبدالناصر در مصر یا پان‌عربیسم حزب بعث در عراق دریابیم. هیچ‌كدام از این دو جریان مشهور علی‌رغم ژست‌های پرطمطراقشان نتوانستند توفیقات چندانی به دست آوردند و خیلی زود بی‌آنكه در ژرفای اذهان ملت‌های خاورمیانه رسوخ كرده باشند، توسط ارتش اسرائیل و آمریكا در سراشیب افول قرار گرفتند. لذا قدرت‌های استكباری برای مهار آنها با مشكل چندانی مواجه نگردیدند. در ادامه این مطلب آمده: مسئله‌ای كه ایالات متحده آمریكا و همپیمانان غربی‌اش را به هراس انداخته و آتش خصومت و كینه‌توزی‌شان را شعله‌ور می‌سازد، گفتمان سیاسی شیعه خصوصاً با قرائت امام خمینی(ره) است كه ذاتاً مولّد قدرت می‌باشد و پیروان خود را به مقاومت و جهاد علیه مستكبرین و نقش‌آفرینی فعال در عرصه سیاست فرا می خواند. آنها نیز می‌دانند كه مركز گفتمانی شیعه، حوزه‌های علمیه است كه به عنوان مغز متفكر گفتمان شیعه عمل می‌كنند. آمریكا‌یی‌ها همچنین بر جایگاه علمای شیعه در راهبری دینی و سیاسی جامعه شیعیان اِشراف پیدا كرده‌اند. از همین روست كه همواره با حساسیت خاصی به رصد عملكرد حوزه علمیه قم كه نقشی كلیدی در رقم زدن معادلات سیاسی ـ اجتماعی جمهوری اسلامی دارند پرداخته و بازوهای رسانه‌ای‌شان از هیچ تلاشی برای القای وجود شكاف در درون حوزه و یا بروز اختلاف میان حوزه و دولت‌مردان ایران فروگذار نمی‌كنند. بازخیز و احیای حوزه علمیه نجف و همسویی مواضع مرجعیت در حوزه‌های قم و نجف، رهبران واشنگتن را شدیداً نگران می‌سازد. زیرا حضور مقتدرانه گفتمان شیعه در مناطق حساس خاورمیانه نظیر ایران، عراق و لبنان، تهدیدی جدی برای منافع آمریكا و اسرائیل به حساب می‌آید. این گزارش همچنین به نقش تاثیر گذار حوزه های علمیه نجف و قم اشاره کرده و نوشته: «حوزه‌های علمیه در شهرهای مقدس نجف و قم مراكز تعلیمات شیعی هستند اما در قالب دو سنت متمایز و رقیب رشد یافته‌اند. حوزه نجف قدیمی‌ترین حوزه شیعه و مركز سنت آیت‌الله خویی است كه معتقد بود روحانیون نباید در سیاست دخالت نموده و در عوض باید هدایت زندگی مذهبی پیروان خود را عهده‌دار گردند. نجف برای صدها سال كانون علمی و عقیدتی شیعه به شمار می‌آمد تا اینكه نفوذ آن تحت‌تأثیر سیاست‌های سركوبگرانه رژیم بعث صدام حسین محدود شد. متعاقب وقوع انقلاب اسلامی در 1979 شهر ایرانی قم، نجف را به عنوان مركز تعلیمات تشیع طی دهه‌های 80 و 90 در محاق قرار داد. حوزه قم موافق سنت آیت‌الله خمینی است كه براساس آن یك فقیه برجسته و یا جمعی از فقها بر تمام موضوعات سیاسی، مذهبی و اجتماعی جامعه مسلمانان اقتدار مطلق دارند. پس از حمله آمریكا به عراق در سال 2003 حوزه نجف به عنوان مركز علمی و مذهبی شیعه تحت صدارت آیت‌الله علی سیستانی یكی از علمای فوق‌العاده محبوبِ سنت خویی احیا گردید. با وجود اینكه تعاملات بسیاری (مذهبی، اقتصادی و ...) میان قم و نجف برقرار می‌باشد، اما ظهور دوباره حوزه نجف چالشی را برای اقتدار مذهبی حوزه قم ایجاد كرده است. از برآیند آنچه گفتیم به وضوح می‌توان دریافت كه حوزه‌های علمیه و مراجع ‌عظام به عنوان قلب تپنده گفتمان شیعه چه مسئولیت سنگینی را در راستای اعتلای هرچه بیشتر جامعه شیعیان و خنثی‌كردن دسیسه‌های پیچیده دشمنان قسم‌خورده اسلام برعهده دارند. شاید مهم‌تر از هر چیز، حفظ وحدت‌كلمه و یكپارچگی حوزه‌های شیعه در ایران، عراق، لبنان و سایر كشورها و هوشیاری و بصیرت كامل در مقابل فتنه‌گران و پرهیز از هرگونه موضع تفرقه‌انگیز كه بی‌تردید با بزرگ‌نمایی چند برابر توسط ابزارهای رسانه‌ای جهان غرب منعكس خواهد شد، ضرورت برهه حساس كنونی محسوب می‌شود. باید منتظر ماند و دید كه رهبر معظم انقلاب در جریان سفر خود به شهر قم چه فصل تازه‌ای را در كتاب حوزه خواهند گشود و چه افق‌هایی را برای حركت آینده روحانیت شیعه ترسیم خواهند كرد.