دیپلماسی اقتصادی حلقه مفقوده در ماجرای میدان گازی آرش

گروه سیاسی فردا: میدان آرش، در شمال خلیج فارس واقع شده که در سال ۱۳۴۶ توسط یک شرکت ژاپنی کشف شد. ۲۰ تریلیون فوت مکعب گاز و حدود ۳۱۰ میلیون بشکه نفت، به عنوان ذخایر درجای این میدان به ثبت رسیده است.

«میدان گازی آرش» متعلق به کیست؟

مذاکرات ایران و کویت پیرامون میدان آرش/دورا، از سال ۱۹۶۰ آغاز شده و تا امروز ادامه دارد. محل اصلی این اختلاف، به تعیین مرز آب‌های فلات قاره بین این دو کشور بازمی‌گردد. مرزهای دریایی ایران در سال‌های پیش از انقلاب ۵۷ و بر اساس قوانین بین‌المللی تعیین شده که تا امروز مورد پذیرش حاکمیت جمهوری اسلامی ایران است.

با این مرزبندی، حدود ۴۰درصد ساختمان میدان گازی آرش در مرزهای ایران قرار می‌گیرد اما کویت، با استناد به نتایج پژوهش‌های سایزمیک(لرزه‌نگاری) شرکت شل، مدعی مرزهای تازه‌ای شده که تمام میدان آرش را در محدوده بی طرف کویت-عربستان قرار می‌دهد.  

وزارت خارجه عربستان نیز اخیرا موضع مشابهی گرفت و طی بیانیه‌ای مدعی شد مالکیت منابع طبیعی در منطقه دریایی تقسیم‌شده و میدان الدره (آرش) به‌طور کامل در مالکیت مشترک میان پادشاهی عربی سعودی و کشور کویت است و ایران هیچ سهمی از آن ندارد.

اختلافات 60 ساله

متأسفانه از سال 1342 تاکنون اختلاف ایران با کشورهای رقیب در میدان گازی مشترک آرش پابرجاست و متاسفانه برای حل آن اقدام دیپلماتیکی انجام نشده است. با وجود تمامی شرایط مطرح شده واضح است ایران از منافع خود در میدان آرش به هیچ عنوان کوتاه نمی‌آید، مصطفی نخعی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس با تأکید بر این مسئله اعلام کرد «هیچ مسئولی از جمهوری اسلامی ایران حق مسامحه و کوتاهی در خصوص منافع کشور در این میدان گازی و توسعه آن را ندارد و این میدان متعلق به همه ملت و کشور، این نسل و نسل‌های آینده است».

اوضاع مشابه در سایر میادین مشترک

میدان مشترک آرش تنها میدانی نیست که با چنین وضعیتی مواجه است. میادین مشترک نفت و گاز دیگر نیز وضعیت بهتری نسبت به میدان مشترک آرش ندارند.

خادمی رییس هیأت مدیره انجمن شرکت‌های حفاری نفت و گاز ایران گفت »ما میادین مختلفی از جمله فرزاد B و A، آرش و فروزان را با عربستان مشترک هستیم. این کشور به طور جدی توسعه داده و برداشت داشته است، اما با وجودی که اولین چاه‌های اکتشافی را هم ما حفر کردیم امروز عربستان برداشت بیشتری دارد و ما کاری نکرده‌ایم، مثلا در فرزاد A‌، عربستان برداشت با برنامه‌ای را پیش می‌برد و ایران کاری نکرده، در فرزاد B ما یک دکل حفاری مستقر کرده بودیم، اما اکنون این دکل بیکار شده و به پهنه سرزمینی برگشته است. عربستان تعداد بسیار زیادی دکل دریایی در این منطقه مستقر کرده است، در گذشته چند دستگاه دکل شرکت آبان در ایران کار می‌کرد، اما متوقف شد، اکنون عربستان اکثر دستگاه‌های دریایی شرکت آبان را خریداری کرده و در میادین مشترک با ما مستقر کرده و تقریبا در حال تخلیه میادین است».

ضرورت دیپلماسی اقتصادی

وجود اختلافات در میادین مشترک نفت و گاز نشان می دهد، احتمالا در آینده مشکلات دیپلماتیک زیادی بین کشورهای منطقه پیش بیاید. متنفع شدن از میادین مشترک نفت و گاز به عنوان یکی از مهم ترین منابع اقتصادی کشور بدون فعالیت دیپلماتیک حاصل نمی شود بنابراین یکی از وظایف وزارت امور خارجه تقویت دیپلماسی اقتصادی است. 

در حال حاضر که روابط سیاسی ایران و عربستان بهبود یافته اما در زمینه میادین مشترک نیز باید اتفاقات مثبتی بیفتد در غیر این صورت، صرف بهبود روابط سیاسی با عربستان سودده نخواهد بود.