ماریو بارگاس یوسا: یک دور تمام

برای اولین بار جایزه نوبل به "پابلو نرودا " شاعر آزاده شیلیایی در سال 1971 اعطا گردید. بعد از او این جایزه در سال 1982 به نویسنده ای از امریکای لاتین (گابریل گارسیا مارکز ) تعلق گرفت و همه نگاه ها معطوف به ادبیات امریکای لاتین شد. در سال 1990 این جایزه به "اکتاویو پاز" مکزیکی (1998-1914) دیگر نماینده ادبیات امریکای لاتین تعلق گرفت. به گزارش سرویس بین الملل«فردا»؛ امسال این جایزه به "ماریو بارگاس یوسا" پرویی (1936) تعلق گرفت، تا بعد از تقریبا نیم دهه فعالیت ادبی ، روزنامه نگاری، سیاسی و... به این مهم دست یابد. دوران کودکی تا جوانی یوسا در سال 1936 در "ارکیپا"ی پرو متولد شد. پدر و مادرش چند ماه قبل از تولد او از یکدیگر جدا شدند. یوسا در خانواده مادری اش رشد و پرورش یافت . در سال 1946، او برای اولین بار با پدر خود رویارو شد، از آن زمان به بعد پدر و مادر او روابط شان را از سر گرفتند. در سن 14 سالگی به واسطه پدرش به مدرسه نظام رفت. رفتن به مدرسه نظام تاثیر عمیقی بر افکار و آینده او گذاشت به طوری که در رمان هایش بوضوح می توان به این تاثیرات پی برد. در همین سالها به همکاری با نشریه " لاکرونیا" پرداخت و از آن به بعد وارد دنیای ادبیات و شعر شد. در سال 1953 ، وارد دانشگاه " سن مارکوس " می شود و در رشته حقوق و ادبیات به ادامه تحصیل می پردازد. همزمان در سن 19 سالگی با یکی از اقوام خود که 13 سال با او اختلاف سنی داشت ازدواج می کند. این ازدواج بعد ها موضوع یکی از آثار ش با عنوان " خاله خولیا و نویسنده " شد. وی کار ادبی خود را از سال 1957 با انتشار " سردسته ها" که مجموعه ای از داستان های کوتاه اوست، آغاز می کند. یوسا به طور همزمان فعالیت خود را با روزنامه ها نیز ادامه می دهد. با فارغ التحصیل شدن از دانشگاه " سن مارکوس" در سال 1958، بواسطه بورس تحصیلی رهسپار یکی از دانشگاه های اسپانیا می شود . با پایان تحصیلات در اسپانیا ، به امید دریافت بورس تحصیلی به همراه همسر خود عازم فرانسه می شود ، اما در آنجا بورس تحصیلی به او تعلق نمی گیرد . علی رغم وضعیت مالی نه چندان مساعد آنها ، در پاریس می مانند و یوسا در آنجا تمام وقت خود را صرف نوشتن می کند. اقامت وی در پاریس باعث می شود تا با روشنفکران و دیگر نویسندگان امریکای لاتین که در آن سالها در پاریس - محفل ادبی نویسندگان - بودند آشنا شود و از نزدیک با آنها در رابطه باشد، تا بدین ترتیب با انتشار آثار خود برای خود نامی دست و پا کند. تحت تاثیر این فضا بود که وی نوشتن رمان را آغاز می کند. آثار یوسا اولین رمان او " عصر قهرمان " در سال 1963 انتشار می یابد. یوسا که خود در مدرسه نظام تحصیل کرده بود، بر اساس تجربیات خود در آن مدرسه، در رمان خود به انتقاد از نظامیان و مدرسه نظام می پردازد. اولین کار او بشدت مورد توجه قرار می گیرد و منتقدان بسیاری به تحسین او می پردازند. بواسطه این تحسین ها جایزه منتقدان اسپانیایی به او تعق می گیرد. در مقابل، نظامی های پرو نیز به انتقاد از رمان او پرداختند و حتی عنوان کردند که کشور اکوادور جهت سیاه نمایی حکومت پرو به نویسنده پول داده است تا این دروغ ها را به نگارش در آورد. البته خیلی زود به واسطه انتشار آثار بعدی یوسا، این شایعات رنگ باختند . در سال 1966 ، دومین رمان او " خانه سبز" منتشر می شود که در آنجا نیز به فساد در میان نظامیان پرو اشاره می شود . دومین رمان او نیز مورد توجه قرار منتقدان واقع می گردد و در سال 1967 جایزه " رومولو گاله گوس " به او تعلق می گیرد. این رمان باعث تثبیت جایگاه یوسا به عنوان یکی از رمان نویسان امریکای لاتین گشت و اورا در جمع رمان نویسان دوران شکوفایی ،قرار داد. در سال 1969، در سن 30 سالگی ، رمان " گفتگو در کاتدرال " را منتشر کرد. این رمان نیز مانند دو رمان دیگر او به روابط قدرت ، فساد و جامعه دیکتاتور زده اشاره می کند. سبک روایت این رمان در نوع خود بدیع و بی نظیر است و از نظر نگارش یکی از بهترین آثار او از دیدگاه محسوب می شود. از سال 1971 به بعد او به مطالعه عمیقتر ادبیات امریکای لاتین می پردازد و در دانشگاه لندن موضوع پایان نامه دکترای خود را به "گابریل گارسا مارکز" اختصاص می دهد. این اثر یکی از بهترین آثار چاپ شده در مورد نقد و بررسی آثار مارکز می باشد. در سال 1973 ، رمان " سروان پانتوخا و خدمات ویژه " را به رشته تحریر در می آورد. در این رمان یوسا طنز گزنده ای را به کار می برد. این اثر شباهت بسیاری به آثار قبلی یوسا بویژه " خانه سبز " دارد. در سال 1974 ، او " عیش مداوم ، فلوبر و مادام بوواری " را منتشر می کند . در این اثر او دین خود را به " گوستاو فلوبر " نویسنده معروف فرانسوی ، ادا می کند. در سال 1977 ، کتاب " خاله خولیا و نویسنده " ، را انتشار می دهد . در این رمان او به روایت زندگی خود با همسر اولش می پردازد. این امر موجب می گردد تا همسر سابق او نیز دست به قلم برده و ناگفته های او را در کتابی دیگر با عنوان " چیزهایی که یوسا نگفت" منتشر سازد. در سال 1981، رمان حجیم و تراژیک " جنگ آخرالزمان " را انتشار می دهد. این اولین رمان یوساست که حوادث آن در خارج از پرو ، یعنی برزیل اتفاق می افتد . این اثر بر پایه روایتی است که در سالهای 97-1896 در برزیل رخ داده اند . این اثر همچنین اولین تلاش وی برای طبع آزمایی رمان تاریخی نیز بود. یوسا از این کتاب به عنوان بهترین اثر خود یاد می کند. بعضی از منتقدین این رمان را تالی "جنگ و صلح " لئون تالستوی ، در امریکای لاتین می دانند. بعد از انتشار این رمان عظیم در سال 1984، یوسا کتاب " زندگی واقعی آلخاندرو مایتا " را منتشر می کند. یوسا در این رمان داستان تروتسکیست جوانی را بازگو می کند که روزگاری سودای انقلاب در کوههای آند را داشته است. بواقع با انتشار این رمان ، روی گردانی یوسا از چپ و تمایل یافتن او به راست آغاز می گردد. این مهم در سرنوشت سیاسی و ادبی او بسیار تاثیر گذار بود. بعد از این رمان او در راس هیاتی حقیقت یاب، به درخواست رییس جمهور وقت پرو ، عازم پرو می گردد. در پایان این سفر که برای مشخص شدن علت قتل عده ای خبرنگار انجام شده بود، ایده داستان بعدی یوسا شکل می گیرد. این داستان با عنوان " چه کسی پالومینو مولرو را کشت " انتشار می یابد. در این داستان او به طور غیر مستقیم به فساد نظامیان و جامعه آنها می پردازد. او همچنین در این داستان به طور ضمنی به قتل روزنامه نگاران اشاره می کند و به ویژگی های جامعه دیکتاتور زده می پردازد.این سفر ایده دیگری نیز در ذهن او ایجاد می کند و باعث نگارش رمان " مرگ در آند " و انتشار آن در سال 1993 می شود. او در سال 1989 "قصه گو " را منتشر کرد. بعد از گذشت قریب به 20 سال از انتشار رمان سترگ او ،" جنگ اخرالزمان "، او در سال 2000 اثر سترگ دیگری را با عنوان " سور بز" روانه بازار می کند . این رمان تاریخی ، به شرح دیکتاتوری تروخیلیو در میان سالهای 1930(آغاز بدست گرفتن قدرت ) تا 1961( ترور او) در جمهوری دومنیکن می پردازد. این رمان از سه روایت درهم تنیده تشکیل یافته است: روایت اول شرحی از زندگی" یورنیا کابرال " ، دختر یکی ازسیاستمداران در دوره ریاست تروخیلیو، روایت دوم به چگونگی ترور تروخیلیو، و رایت سوم نیز به شرح سالهای آخر حکومت تروخیلیو و اقدامات او می پردازد.این تریلر سیاسی بشدت مورد توجه منتقدان قرار گرفت و به یکی از بهترین آثار او مبدل گشت.در سال 2006 نیز او به علت تعلق خاطر فراوان به گوستاو فلوبر ، " دختر بد" را منتشر کرد . این اثر تقریبا همان سرگذشت " اما بوواری " در داستان فلوبر است. ماریو بارگاس یوسا در ایران ماریو بارگاس یوسا برای ایرانیان کتابخوان چهره نام آشنایی است . او به همراه "مارکوس فوئنتس" ، "گابریل گارسیا مارکز" و "کورتا سار" ، چهار نویسنده دوران شکوفایی ادبیات امریکای لاتین را تشکیل می دهند. هوشنگ اسدی اولین با ر کتاب " عصر قهرمان " او را ترجمه کرد. بعد از او قاسم صنعوی " قصه گو " را ترجمه کرد. اما بخش عظیمی از ادبیات یوسا در ایران مدیون ترجمه های استاد " عبدالله کوثری" است. ترجمه های او از آثار یوسا عبارتند از : " چه کسی پالومینو مولرو را کشت" ، " عیش مداوم ، گوستاو فلوبر و مادام بوواری " ،" گفتگو در کاتدرال" ، " سور بز" ، " جنگ آخرالزمان " ، " مرگ در آند" ، " چرا ادبیات " . استاد کوثری عمده آثار مهم یوسارا که عبارتند از " گفتگو در کاتدرال" ، سور بز" و "جنگ آخرالزمان " را به فارسی ترجمه کرده اند. البته استاد کوثری از دیگر رمان نویسان مشهور امریکای لاتین نیز آثار ارزشمندی را به فارسی برگردانده اند. در این میان افراد دیگری نیز چون سیامک گلشیری با ترجمه " سالهای سگی " و " چه کسی پالومینو مولرو را کشت " و همچنین حسن مرتضوی با ترجمه کتاب " زندگی واقعی آلخاندرو مایتا" به ترجمه یوسا پرداخته اند. اخیرا نیز " دختر بد " یوسا با عنوان " دختری از پرو" توسط خجسته کیهان به فارسی برگردانده شده است. لازم به ذکر است که کلیه آثار این نویسنده پرویی به زبان اسپانیایی می باشد و تمامی این مترجمان این آثار را از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه کرده اند. در این میان آرش سرکوهی کتاب کم حجم " سردسته ها" را که مجموعه ای از داستان کوتاه های یوسااست از زبان اسپانیایی ترجمه کرده است. با توجه به این سنت دیرین که معمولا نویسندگانی که جایزه نوبل دریافت می کنند، مورد توجه بیشتر کتابخوان ها و ناشران محترم قرار می گیرند ، در آینده نزدیک بایستی شاهد اقبال بیشتر خوانندگان ایرانی به آثار این نویسنده باشیم .