هدف اوکراین از تحریم ایران چیست؟

به نظر نمی‌رسد ارتباط کمپین گسترده کشورهای غربی برای طرح ادعاهای تسلیحاتی علیه ایران با نزدیک شدن به موعد برخی بندهای غروب آفتاب در برجام برای رفع محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران تصادفی باشد.

پارلمان اوکراین هفته پیش طرحی را که گفته می‌شود هدف آن اعمال تحریم‌های 50 ساله علیه ایران است به تصویب رساند. این طرح که پیشنهاد آن از سوی «ولادیمیر زلنسکی»، رئیس‌جمهور اوکراین پیشنهاد شده بود با 328 رأی موافق به تصویب پارلمان آن کشور رسید.

زلنسکی پیش از تصویب این طرح با تکیه بر ادعاهایی که صحت آنها بارها از سوی ایران رد شده است و مستنداتی در تأیید آنها ارائه نشده در یک مصاحبه تلویزیونی سخنرانی‌ای را خطاب به مردم ایران ارائه کرد.

درباره اینکه ادعاهای زلنسکی تا چه اندازه صحت دارد، تاکنون مقام‌های ایران بارها و بارها توضیح داده و این ادعاها را رد کرده‌اند. جدا از این، طرف‌های غربی هم هرگز مستنداتی غیر از جنجال‌های رسانه‌ای در تأیید ادعاهای خود ارائه نکرده‌اند. پس علت این تحریم‌های ضدایرانی چیست؟

اوکراین و قطعنامه 2231

با وجود این، مشخص است که زلنسکی با طرح این ادعاها در حال زمینه‌چینی برای پیشبرد چند هدف مختلف علیه ایران است. به نظر نمی‌رسد ارتباط کمپین گسترده کشورهای غربی برای طرح چنین ادعاهایی علیه ایران با نزدیک شدن به موعد برخی بندهای غروب آفتاب در برجام برای رفع محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران تصادفی باشد.  

از چند ماه پیش که اوکراین به نیابت از آمریکا و متحدان اروپایی، ادعای حمایت تسلیحاتی ایران از روسیه در جنگ اوکراین را مطرح کرد کشورهای غربی شامل آمریکا، اتحادیه اروپا و انگلیس علاوه بر اعمال چندین بسته تحریمی مختلف علیه نهادها و افراد مرتبط با صنایع تسلیحاتی ایران، جنگ رسانه‌ای و تبلیغات گسترده درباره این ادعا را نیز در مرکز سیاست‌های خود قرار داده‌اند.  

همزمان، در آمریکا هم شاهد آن هستیم که بحث بر سر نحوه حفظ محدودیت‌های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران (بر خلاف مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت) به یک موضوع داغ تبدیل شده به طوری که گروهی از نماینده‌های کنگره  طرحی با هدف جلوگیری از انقضای محدودیت‌های موشکی سازمان ملل علیه تهران معرفی کرده‌اند. جالب آنکه در متن طرحی که نماینده‌های کنگره ارائه کرده‌اند ادعا شده که بهانه معرفی آن کمک تسلیحاتی ایران به اوکراین بوده.

طبق مفاد بندهایی از قطعنامه 2231 شورای امنیت که 8 سال پیش برای تأیید برجام صادر شد محدودیت‌های اعمال‌شده سازمان ملل در خصوص فعالیت‌های مربوط به موشک‌های بالیستیک ایران اکتبر 2023 منقضی خواهند شد.

در چنین فضایی به نظر می‌رسد اوکراین به نیابت از آمریکا و سایر کشورهای غربی با طرح ادعاهای همکاری تسلیحاتی ایران و روسیه در جنگ، وظیفه ایفای نقش در میدان طراحی‌شده از سوی آمریکا برای به‌گارگیری بخشی از احساسات و توجه عمومی معطوف‌شده به این جنگ در جهت بهره‌برداری‌های تبلیغاتی علیه ایران را به عهده گرفته است.

اوکراین در مسیر گامی شکست‌خورده

گام گذاشتن در این مسیر البته آزمودن راهی است که پیش از این آزموده شده و نتیجه‌ای جز عیان کردن رفتارهای قانون‌گریزانه آمریکا و ضربه به وجهه‌ ناراستینی که واشنگتن از طریق سال‌های پروپاگاندا به دست آورده بود نداشت، تا جایی که دولت «جو بایدن» برای بازگرداندن آب رفته به جوی مجبور شد از آن عقب‌نشینی کند.

به یاد داریم که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ آمریکا ابتدا روز 25 مرداد 1399 قطعنامه‌ای را به رأی گذاشت که خواستار جلوگیری از انقضای تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران بود. آن قطعنامه با 11 رأی ممتنع، 2 رأی موافق (آمریکا و جمهوری دومینیکن) و 2 رأی مخالف (روسیه و چین) رد شد.

 واشنگتن بعد از شکست در این مسیر چند روز بعد (روز 30 مرداد) با ارائه ابلاغیه‌ای به رئیس وقت شورای امنیت اعلام کرد که قصد دارد با استفاده از مفاد قطعنامه 2231 شورای امنیت تمامی تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران را بازگرداند.آمریکا در این نامه، با آنکه از برجام خارج شده بود ایران را به «نقض اساسی» تعهداتش در «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) متهم کرده بود.

این تلاش آمریکا هم از نخستین روزها با مخالفت جدی روبه‌رو شد، به طوری که روز 1 شهریورماه سیزده عضو شورای امنیت در نامه‌ای به رئیس دوره‌ای این شوار نوشتند که آمریکا با توجه به خروج یکجانبه از برجام در اردیبهشت‌ماه سال 1397 در جایگاهی نیست که بتواند از مفاد همین توافق برای فعال کردن ساز و کار بازگشت خودکار تحریم‌ها علیه ایران بهره بگیرد.

بر همین اساس، ،دو رئیس دوره‌ای شورای امنیت و دبیر کل سازمان ملل متحد نیز با توجه به مخالفت اکثر اعضای شورا اعلام کردند که قادر به انجام اقدامات بیشتر در زمینه خواست آمریکا برای بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران نیستند.

ترامپ  پس از این تحولات و هنگامی که از مسیر سازمان ملل به هیچ نتیجه‌ای نرسید  روز 31 شهریورماه اعلام کرد فرمان اجرایی جدیدی برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران و جلوگیری از انجام مبادلات تسلیحاتی با ایران صادر کرده است.

اما جو بایدن که بر سر کار آمد، اعتبار آمریکا از دست رفته و گام‌هایش علیه ایران بدون دستاورد رها شده بود. در چنین شرایطی دولت بایدن تصمیم گرفت برای ترمیم چهره آمریکا از گام‌های دولت ترامپ عقب‌نشینی کند.

دولت جو بایدن در اسفندماه سال 1399 با نامه‌ای به سازمان ملل اعلام کرد که واشنگتن ادعای فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را پس می‌گیرد.

 «ریچارد میلز» نماینده موقت وقت آمریکا در سازمان ملل متحد در نامه‌ای خطاب به 15 عضو شورای امنیت نوشته بود که ایالات متحده درخواست دولت پیشین این کشور مبنی بر احیای تمام تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در ماه سپتامبر را پس می‌گیرد.

ریچارد میلز در این نامه تصریح کرده بود به نمایندگی از دولت ایالات متحده آمریکا نامه‌های مورخ 20 اوت 2020، 21 اوت 2021 و 21 سپتامبر 2020 را پس می‌گیرد. او همچنین نوشته است:  «از نظر ایالات متحده اقدامات مقرر شده در بندهای 7 و 8 و همچنین 16 تا 20 قطعنامه 2231 همچنان موثر است و مفاد قطعنامه های 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010) که با قطعنامه 2231 خاتمه یافتند، همچنان پایان یافته‌اند.»

بنابراین چنانچه هدف اوکراین، آمریکا و دیگر متحدان غربی آنها از طرح ادعاهای تسلیحاتی علیه ایران گام گذاشتن در مسیر فعال کردن مکانیسم ماشه باشد و از طریق کودتا علیه رویه‌های قانونی شبه‌موفقیتی هم نصیب خود کنند ناکارآمدی‌ها، دوگانگی‌ها و قانون‌گریزی‌های نظم جهانی تحت رهبری آمریکا بیش از پیش در معرض دید قرار خواهد گرفت و ضرورت تغییر رویه‌های فعلی مورد تأکید بیشتر قرار خواهد گرفت.

اوکراین در نقش مجری پلن B

اما اهداف اوکراین تنها به بحث تحریم‌های تسلیحاتی مربوط نمی‌شود و در یک سطح کلی‌تر می‌توان گفت کی‌یف بخشی از  پلن بی آمریکایی‌ها در پرونده مذاکرات مربوط به برجام برای اعمال فشار حداکثری علیه ایران و وادار کردن کشورمان به پذیرش خواسته‌های غرب در این گفت‌وگوهاست.

آمریکا و متحدان غربی این کشور به ویژه از زمانی که مذاکرات رفع تحریم‌های وین آغاز شده جنگ ترکیبی علیه ایران را شدت بخشیده‌اند و از طریق عملیات‌های مختلف اعم از جریان‌سازی‌های رسانه‌ای، اغتشاشات، تحریم‌های اقتصادی، عملیات‌های خرابکارانه، حملات سایبری و طرح ادعاهایی برای ایجاد شوک‌های خبری تلاش کرده‌اند تیم کشورمان را از منظر شناختی-روانی تحت فشار قرار دهند.

اینطور به نظر می‌رسد که غربی‌ها پروپاگاندای از قبل ایجادشده توسط رسانه‌ها درباره جنگ اوکراین را محمل مناسبی برای پیشبرد جنگ ترکیبی از طریق بسیج کردن افکار عمومی دنیا علیه ایران می‌بینند.

شکاف در روابط ایران-روسیه

ایجاد شکاف در رابطه میان ایران و روسیه دیگر هدفی است که اوکراین به دلیل وابستگی هویتی-اطلاعاتی- نظامی به غرب و رژیم صهیونیستی به عنوان مجری دستورات آنها علیه ایران دنبال می‌کند.

بسیاری از استراتژیست‌های آمریکایی از جمله زبیگنیو برژینسکی نزدیک شدن ایران، روسیه و چین را رویدادی می‌بینند که استمرار موقعیت برتر آمریکا در دنیا و نظم شکل‌گرفته بر پایه قدرت این کشور را با چالش‌های جدی مواجه خواهد کرد.

  موقعیت ژئوپلیتیکی، منابع طبیعی، ایدئولوژی تجدید نظرطلبانه و قدرت نظامی ایران و روسیه سبب شده است غربی‌ها ایجاد شکاف در روابط تهران و مسکو را با ابزار تحریم، عملیات روانی و حتی خرابکاری صنعتی- نظامی در دستور کار خود قرار دهند. در چنین شرایطی اقدامات ضد ایرانی اوکراین را می‌توان جزئی از تلاش کشورهای حوزه یوروآتلانتیک به رهبری آمریکا برای دور کردن قدرت‌های منطقه‌ای همچون تهران از مدار قدرت‌های نوظهور و جلوی از شکل‌گیری پایه‌های نظم جدید بین‌المللی دانست.

با این حال، همانند اتفاق مربوط به احیای ممنوعیت‌های تسلیحاتی علیه ایران که در سازمان ملل شکست خورد این مسیرها هم بارها علیه ایران آموزده شده و راه به جایی نبرده‌اند. اوکراین لازم است این موضوع را مدنظر داشته باشد و رابطه‌اش با ایران را در معرض سیاست‌های شکست‌خورده غرب قرار ندهد./تسنیم