پیروزی دیپلماتیک در نبرد فنی با آژانس

شاهد این مفروض، خبری است که روز گذشته منابع آگاه دیپلماتیک از بسته شدن یکی از سه موضوع اختلافی میان ایران و آژانس و همچنین مختومه شدن پرونده ادعای تولید اورانیوم با غنای ۸۳.۷ درصد در سایت فردو اعلام کرده‌اند. کشورهای غربی پیشتر با بهره‌گیری از ظرفیت محافل غربی- صهیونیستی در حالی تمرکز خود را بر اتهام‌سازی جدید علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران قرار داده بودند که به نظر می‌رسید رسالت اصلی خود مبنی بر کمک به تعیین تکلیف مذاکرات رفع تحریم‌ها را به بوته فراموشی سپرده‌اند؛ وظیفه‌ای که از اواسط سال گذشته معطوف حمایت از جریان‌های تجزیه‌طلب ضد ایرانی در بحبوحه آشوب‌های داخلی ایران شد تا بلکه از رهاورد آن پروژه عقب‌نشینی جمهوری اسلامی در زمین مذاکرات رفع تحریم‌ها کلید بخورد اما پس از رویارویی با شکست، سناریوی بزرگنمایی ابعاد پرونده اختلافی ایران و آژانس به طور جدی در دستور کار قرار گرفت.

بازگشایی یک پرونده قدیمی

ادعاهای سال های گذشته آژانس درباره شماری از مکان‌های ادعایی در ایران و نوع موضع‌گیری‌های «رافائل گروسی»، مدیر کل آژانس نشان داد مذاکرات دو طرف که به نظر می‌رسید در سراشیبی قرار گرفته است، با دست‌اندازهایی جدی مواجه شود. دست‌اندازهایی که محصول تفاسیر سوءگیرانه غرب درباره پرونده‌ای بود که قبل از آن، حل شده بود اما حالا مانورهای رسانه‌ای و سیاسی با همراهی مدیر کل آژانس بر تعدد پیچیدگی‌های مربوط به آن می‌افزود. در امتداد چنین روندی بود که آژانس سال گذشته ادعاهایی را درباره سه مرکز «شیان»، «ورامین» (تورقوزآباد) و «مریوان» (آباده) مطرح کرد؛ ادعاهایی که پیشتر در پی توافق 2015 در قالب پرونده موسوم به مطالعات ادعایی خاتمه یافته بود، با وجود این اعضای شورای حکام آژانس در چندین نشست متوالی از ایران خواستند که فوراً با تحقیقات بازرسان آژانس در مورد ذرات پیدا شده اورانیوم در تأسیسات اعلام‌ نشده خود همکاری کند. گرچه مقام‌های کشورمان بالاترین سطح همکاری خود را برای شفاف‌سازی پیرامون این موضوعات از خود نشان می‌دادند با وجود این، این مسائل ادعایی همچنان از سوی آژانس تکرار و به محملی برای فشارهای بیشتر و تصویب قطعنامه علیه جمهوری اسلامی تبدیل شد.

ناکامی در ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت

تلاش‌های غرب برای به ثمررساندن فشارها و تصویب قطعنامه جدید که می‌توانست ارجاع پرونده اختلافی ایران در شورای حکام به شورای امنیت سازمان ملل متحد را ممکن کند، با هوشیاری تهران در جریان سفر اسفندماه سال گذشته مدیر کل آژانس ناکام ماند. «گروسی» در حالی راهی تهران شد که علاوه بر سه موضوع اختلافی مورد اشاره، پیگیر ادعای پیدا شدن آثار غنی‌سازی اورانیوم ۸۴ درصدی در مرکز هسته‌ای فردو هم بود؛ ادعایی که دور جدیدی از فشار اعضای آژانس علیه جمهوری اسلامی را کلید زد و آژانس مدعی شد نمونه‌برداری در تاریخ ۲۲ ژانویه (۲ بهمن) در تأسیسات «فردو» وجود ذرات اورانیوم غنی‌سازی شده با خلوص ۸۳.۷ درصد را نشان می‌دهد. این محورهای مورد اختلاف در پی حضور «گروسی» در تهران مورد بررسی قرار گرفت و طرفین درباره سه موضوع مهم به تفاهم رسیدند. این تفاهم، پیگیری موضوع یافته شدن ذرات غنی‌سازی 84 درصد، از سرگیری توافقی که پیش از آن پیرامون سه مکان ادعایی در ایران صورت گرفته بود و همچنین دستیابی به تفاهم جدید برای تنظیم روابط با آژانس در چهارچوب تعهدات پادمانی را شامل می‌شد.

حل اختلاف درباره مریوان

در روند به اجرا درآوردن تفاهم تهران بود که روز گذشته منابع خبری حل و فصل یکی از سه موضوع را اعلام کردند. به این ترتیب در نتیجه مذاکرات فنی صورت گرفته، پرونده یکی از مکان‌های ادعایی مطروحه آژانس درباره سایت مریوان (آباده) بسته و همچنین ماجرای ادعاهای مطرح شده از سوی آژانس در خصوص تولید اورانیوم با غنای ۸۳.۷ درصد در سایت فردو نیز با توضیحات و همکاری سازمان انرژی اتمی پایان یافت.

«بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی شهریور چهار سال پیش در جریان یک کنفرانس خبری با انتشار تصویرهای ماهواره‌ای مدعی وجود تأسیسات پنهانی هسته‌ای ایران از جمله در نزدیکی شهر آباده در استان فارس شده بود. این ادعا با همراهی مدیر کل آژانس به خواسته‌ای برای نظارت و دسترسی به مرکز ادعایی منجر شد. این در حالی بود که ایران، اسناد ادعایی درباره سایت «مریوان» را شامل دو تصویر از یک مکان ناشناخته خواند که نمی‌توانست به عنوان یک منبع معتبر قابل اتکا و دارای ارزش حقوقی و فنی تلقی شود؛ چه آنکه این تصاویر می‌توانست به سهولت ساخته و پرداخته شود و ادعاهای اثبات نشده‌ای را علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز ایران مطرح سازد. با این حال همکاری ایران و آژانس در چهارچوب تفاهم اسفندماه گذشته در تهران، مسیر تلاش محافل غربی - صهیونیستی را برای افزایش فشارها با دست‌انداز روبه‌رو کرد. حل و فصل پرونده «مریوان» نمونه‌ای از شکست این تلاش‌های ناکام به شمار می‌آید.

دستاورد مقاومت فعالانه

اتفاقات اخیر را می‌توان دستاورد رویکرد جدید در میدان دیپلماسی کشور دانست. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سال 1399 با صدور قطعنامه‌های ضدایرانی مسیری غیرسازنده را در پیش گرفت. این نهاد با دور شدن از مسئولیت اصلی خود به ابزاری برای سیاست‌های قدرت‌های غربی تبدیل شده بود. دولت سیزدهم با تغییر ریل سیاسی از پس هر اقدام ضدایرانی در آژانس علیه ایران، دست به یک ابتکار عمل زده و قدرت خود در میدان هسته‌ای را افزایش داده است. در آخرین مورد وقتی که شورای حکام در آبان ماه سال گذشته دست به انتشار قطعنامه علیه ایران زد، سازمان انرژی اتمی به سرعت اقداماتی رو به جلو از جمله غنی سازی 60 درصد در سایت راهبردی فردو و استفاده از ماشین‌های نسل جدید و تجهیز سالن‌های جدید را در دستور کار قرار داد. این اتفاق مهم باعث شد آژانس و کشورهای غربی متوجه شوند در میدان هسته‌ای نیز دوران بزن در رو تمام شده و هر اقدام ضدایرانی با واکنش قاطع رو به رو خواهد شد. نتیجه این رویکرد فعالانه را می‌توان در آخرین نشست شورای حکام یعنی در اسفند سال گذشته مشاهده کرد. هفته‌های آخر سال گذشته بود که شورای حکام در پی برگزاری نشست خود برای اولین بار در سه سال گذشته از صدور قطعنامه ضدایرانی خودداری کرد. اتفاقی که پیش بینی می‌شود در نشست آتی شورای حکام نیز بار دیگر تکرار شود. ناگفته پیداست اقدامات دیپلماتیک از جمله دیدار سه ماه قبل آیت الله رئیسی و رافائل گروسی نیز در بهبود تعاملات دوجانبه نقش داشته است. به هر حال آنچه نیاز بود آژانس از آن درس بگیرد این بود که اقدامات تنش‌زا با واکنش متقابل تهران همراه خواهد شد و کشورهای غربی باید رویکردی مبتنی بر حسن نیت را جایگزین تحرکات ضددیپلماتیک خود کنند. این مهم در پی بسته شدن پرونده یکی از مکان‌های ادعایی و پایان ادعای مربوط به غنی سازی 84 درصدی و همچنین بی توجهی به ادعای اخیر و واهی رژیم صهیونیستی در خصوص وجود یک سایت مخفی در رشته‌کوه‌های زاگرس گواه از آن دارد که در ماه‌های اخیر آژانس مجبور به رویکردهای نسبتاً سازنده شده است.

روزنامه ایران