نشانه‌های توافق از مسقط تا وین و واشنگتن
سفر دو روزه سلطان عمان به تهران که وزیر خارجه عمان آن را «تاریخی» تعبیر کرد، ایران و غرب را در آستانه یک توافق بر سر پرونده هسته‌ای قرار داده است.
سفر دو روزه سلطان عمان به تهران که وزیر خارجه عمان آن را «تاریخی» تعبیر کرد، ایران و غرب را در آستانه یک توافق بر سر پرونده هسته‌ای قرار داده است. نشانه‌های چنین چشم‌اندازی، از تهران تا واشنگتن و از آنجا تا وین و تل‌آویو آشکار است. مقام‌های اسرائیلی که شامه منحصر به فردی در رصد تحرکات سیاست خارجی امریکا دارند، گفته‌اند نگران یک توافق هسته‌ای موقت بین امریکا و ایران در «روز‌ها و هفته‌های آینده» هستند. در واشنگتن، بحث‌ها درباره تبادل زندانیان میان تهران و واشنگتن مجدداً بالا گرفته و در وین، خبر‌هایی درباره کم شدن اختلافات ایران و آژانس بر سر پرونده‌های مورد اختلاف مطرح است و سرانجام، مثل همیشه در تهران، ناظران اقتصادی، کاهش قیمت ارز را نشانه واکنش هوشمند بازار به تحولات سیاست خارجی ارزیابی می‌کنند. هیثم بن‌طارق آل سعید، سلطان عمان بدون صحبت کردن درباره چالش هسته‌ای بین ایران و غرب، به سفر دو روزه خود پایان داد و تهران را ترک کرد. صحبت نکردن او درباره چالش هسته‌ای، بیش از آنکه نشانه روی میز نبودن این چالش در سفر او به تهران باشد، شک و گمان‌ها را در این باره تقویت کرده که میانجی عمانی نخواسته مهم‌ترین دستور کار سفر خود را به تهران از وضعیت محرمانه‌ای که مدتی است دچار آن شده، خارج کند.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه روز چهارم خرداد برای چندمین بار به تبادل پیام‌های پشت‌پرده بین ایران و امریکا اشاره کرد و گفت که پرونده مذاکرات هسته‌ای را «برای حفظ آرامش مردم دائماً اطلاع رسانی نمی‌کنیم.» چند روز قبل از صحبت‌های امیرعبداللهیان، غیبت رابرت مالی نماینده ویژه امریکا در امور ایران در نشست استماع سنا، به قدری حساسیت‌برانگیز شد که معاون سخنگوی وزارت خارجه امریکا با این پرسش یک خبرنگار روبه‌رو شد که «نماینده مالی کجاست؟» و اینکه «آیا چیزی در پشت صحنه یا آشکارا در مورد برجام در جریان است؟ آیا او در حال انجام مذاکره با امضاکنندگان توافق یا چیز دیگری است؟»، پرسشی که البته متیو میلر پاسخ درست‌ودرمانی به آن نداد.
واقعیت این است که تهران، واشنگتن و دول اروپایی هرکدام، دلایلی قانع‌کننده برای مخفی نگه داشتن مذاکرات هسته‌ای دارند. اتفاقات ۹ ماه گذشته در ایران که اروپا و امریکا را به سمت تعلیق مذاکرات احیای برجام سوق داد، باعث شده دولت بایدن و متحدان اروپایی او به شکلی کم‌سابقه تحت فشار اپوزیسیون جمهوری اسلامی در خارج قرار بگیرند؛ چیزی که آن‌ها را وادار کرد به سمت محرمانه نگه داشتن مذاکرات با تهران سوق پیدا کنند. در تهران نیز، دلایل کمابیش مشابهی وجود دارد که دولت ابراهیم رئیسی را به پوشیده نگه داشتن مذاکرات راغب می‌کند، مسیری که دولت قبلی ایران نیز در آن گام برداشت. حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه گفته: «برجام خوب یا بد دارای نقاط ضعف یا قوت امروز یک سند بین‌المللی است که مقابل ماست و مسیر ما برای لغو تحریم هاست» تا با این حرف، قطار مذاکرات را پیش ببرد، ولی لحن گزنده این انتقاد که «اگر برجام دوره روحانی بد بود، چرا رئیسی پیگیر احیای آن است؟» باعث شده او هم مانند همتایان امریکایی و اروپایی‌اش، عطای مذاکرات آشکار را به لقایش ببخشد.
منابع کره آزاد می‌شود
سیاست بین‌الملل امروزی آنقدر متخلخل است که خبر‌های ظاهراً محرمانه از تیررس حدس و گمان‌های نزدیک به واقعیت در امان نیستند. موضع‌گیری‌های پی‌درپی امیرعبداللهیان درباره «تبادل پیغام بین ایران و امریکا» به یک طرف، فضای حول پرونده هسته‌ای ایران ظرف هفته‌های اخیر تحولاتی را تجربه کرده که نه تنها ادعای پیغام و پسغام میان ایران و طرف‌های مقابل را تأیید می‌کند، بلکه فراتر، نشانه نزدیک شدن به یک توافق احتمالی است. سفر چند روز قبل هیثم بن‌طارق آل سعید، سلطان عمان که وزیر خارجه او تعبیر «سفر تاریخی سلطان‌مان به جمهوری اسلامی ایران» را برایش به کار برد، احتمالاً یک نقطه عطف حساس در این رابطه است. احتمال گشایش در مناسبات تهران و قاهره و تبادل زندانیان میان ایران و بلژیک، هر دو رویداد‌هایی بااهمیتند، اما بعید است منظور وزیر خارجه عمان از «سفر تاریخی» اشاره به این دو باشد. دیروز به فاصله دو روز بعد از پایان سفر هیثم بن‌طارق آل‌سعید به تهران، روزنامه عمان‌دیلی از قول منابع عمانی فاش کرد که یک موفقیت «این سفر که در مرحله آتی اعلام خواهد شد، موضوع هسته‌ای ایران است.» به نوشته این روزنامه «در مرحله آتی تغییرات زیادی رخ خواهد داد به ویژه اینکه امضای توافق هسته‌ای جدید می‌تواند نقش تمدنی ایران را در تعامل با کشور‌های دنیا احیا کند.» همزمان با انتشار این خبر، منابع غیر رسمی در تهران تأیید کردند که تعاملات اخیر بین ایران و آژانس اتمی منجر به این شده که پرونده مربوط به یکی از مکان‌های ادعایی آژانس (آباده) بسته شده و ادعای کشف ذرات اورانیوم با غنای ۷/۸۳ درصد نیز در پی توضیحات ارائه شده از سوی ایران حل شود؛ خبری که انتشار آن نشانه به بلوغ رسیدن رویداد‌های پشت‌پرده است. از طرف دیگر، «کوریااکونومیک‌دیلی» بعد از ماه‌ها سکوت منابع کره‌ای، از قول «منابع دیپلماتیک و دولتی» کره‌جنوبی گزارش کرد که کره‌جنوبی و امریکا در حال مذاکره درباره راه‌هایی برای آزادسازی ۷میلیارد دلار پول ایران هستند که در کره‌جنوبی مسدود شده است. یک مقام دولتی سئول به «کوریااکونومیک‌دیلی» گفته است: «اگر همه چیز طبق برنامه پیش برود، ما انتظار داریم که روابط تیره ما با ایران به میزان قابل‌توجهی بهبود یابد.» به گفته منابع کره‌ای، در صورت موفقیت آمیز بودن مذاکرات، پول مسدود شده ایران مجاز خواهد بود به شعب بانک‌های ایرانی در کشور‌های همسایه خاورمیانه و نه مستقیم به ایران منتقل شود. تحلیلگران گفته‌اند اگر ۷ میلیارد دلار ایران آزاد شود، به طور قابل‌توجهی روابط سئول با تهران که یک قدرت انرژی و نظامی در خاورمیانه است، بهبود می‌یابد. سونگ ایل کوانگ، استاد دانشگاه کره، به «کوریااکونومیک‌دیلی» گفته است: «کره‌جنوبی از دشمن شدن با ایران چیزی به دست نمی‌آورد. کره از دسترسی به بازار بزرگ ایران سود خواهد برد.»
تل‌آویو: هرکاری می‌کنیم توافق نشود
مقام‌های اسرائیلی به طور سنتی شامه‌ای قوی در تشخیص سمت و سوی دیپلماسی در واشنگتن دارند؛ چیزی که باعث شد در جریان مذاکرات هسته‌ای سال ۱۳۹۴، مقام‌های رژیم صهیونیستی برجام را تا آستانه شکست پیش ببرند. در جریان خروج دولت ترامپ از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ (مه ۲۰۱۸) نیز لابی اسرائیلی در واشنگتن نقشی غیرقابل‌انکار داشت. حالا به فاصله پنج سال بعد، اسرائیلی‌ها بار دیگر بوی توافق احتمالی با تهران را استشمام کرده‌اند. رسانه‌های اسرائیلی روز دو شنبه گزارش کردند که اسرائیل از گزارش‌ها درباره دستیابی به توافق هسته‌ای موقت بین ایالات متحده و ایران در «روز‌ها و هفته‌های آینده» نگران است. شبکه «کان» گزارش کرده که اسرائیل، «نگران توافقی است که به رژیم تهران اجازه می‌دهد بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای خود را در ازای لغو تحریم‌های ایالات متحده متوقف کند.» یک منبع نزدیک به کاخ سفید به «کان» گفته است: «دیپلماسی بهترین راه برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است» و گزارش‌هایی هم درباره رد و بدل شدن پیام‌هایی بین واشنگتن و تهران در مورد موضوع هسته‌ای پخش شده است. ظاهراً، چیزی که شامه اسرائیلی‌ها را حساس‌تر کرده، بیشتر شدن دسترسی آن‌ها به منابع اپوزیسیون جمهوری اسلامی در خارج کشور است که طی ما‌ه‌های اخیر تنگاتنگ‌تر شده است. شبکه «کان» به یک گزارش از «ایران‌اینترنشنال» اشاره کرده که شنبه این هفته منتشر شده و از قول منابع امریکایی فاش می‌کند واشنگتن و تهران به توافقی بر سر آزادسازی میلیارد‌ها دلار از وجوه مسدود شده در ازای آزادی چند امریکایی و «انعطاف‌پذیری» در مذاکرات هسته‌ای نزدیک شده‌اند. ایران‌اینترنشنال در گزارشی که کان به آن اشاره کرده، به تبادل احتمالی سه دوتابعیتی با تابعیت امریکا و دو فرد با اقامت دائم امریکا در ایران با اتهام جاسوسی اشاره کرده است. این سه شهروند سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز هستند. اینکه تهران و واشنگتن به چه توافقی نزدیک می‌شوند، هنوز به درستی مشخص نیست. صحبت‌های امیرعبداللهیان که گفته «برجام خوب یا بد دارای نقاط ضعف یا قوت امروز یک سند بین‌المللی است» نشان از تمایل مقام‌های ایرانی به احیای برجام است، اما در واشنگتن صحبت‌هایی از یک توافق موقت جریان دارد، چیزی که برخی منابع غیر رسمی می‌گویند که تهران تمایل چندانی به آن ندارد. یک منبع ایرانی به «جوان» گفته توافقی که امریکا به دنبال آن است «که آن‌ها اسم این موضوع را - فریز در مقابل فریز- گذاشته‌اند، بر این اساس است که ایران در مقابل فریز کردن برخی اقدامات خود در حوزه هسته‌ای، تعلیق برخی تحریم‌ها را دریافت کند.» این منبع به سفر یکی از مقامات ارشد دستگاه سیاست خارجی به عمان اشاره کرده که او در این سفر تأکید کرده که جمع‌بندی و حل اختلافات محدود باقیمانده در مسیر احیای توافق هسته‌ای (برجام) ممکن است.» به گفته او، این مقام ایرانی گفته که «بررسی پیشنهاد غرب مبنی بر انعقاد توافق موقت فریز در برابر فریز در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی ایران موضوعیتی ندارد.» با وجود تأکید احتمالی امریکایی‌ها بر توافق موقت به جای برجام، یائیر لاپید، رهبر مخالفان کابینه اسرائیل به شبکه «کان» گفته که یک توافق موقت «خطرناک» خواهد بود و باید «هر تلاشی» برای جلوگیری از آن انجام شود. به گزارش کان، او گفت: «این امکان وجود دارد که چنین توافقی کار را برای ما دشوار کند و ما باید هر کاری انجام دهیم تا از این اتفاق جلوگیری کنیم.»
منبع: روزنامه جوان