فرصت‌ها و چالش‌های روابط ایران و عمان
برای تحلیل اهمیت سفر «هیثم بن‌طارق» سلطان عمان به کشورمان در ابتدا می‌توانیم به پیام وزیر خارجه این کشور که چند روز قبل از سفر در یکی از شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، اشاره کنیم. او سفر سلطان عمان را به ایران با نیت و هدف صلح، ثبات و رفاه در منطقه دانست. این امر، رویکردی است که به صورت کلی همیشه بین دو کشور برقرار بوده است. ایران از لحاظ سیاسی، امنیتی، اقتصادی و تجاری با عمان روابط تنگاتنگ و وسیعی دارد.
اما سفر اخیر سلطان عمان را به ایران مشخصاً می‌توان ذیل دو محور سیاسی امنیتی و تجاری اقتصادی تحلیل و ارزیابی کرد. در محور اول می‌توانیم از سه بعد به این سفر نگاه کنیم؛ اول روابط دوجانبه بین ایران و عمان است. مهم‌ترین مسئله در این سطح، بحث قرارداد گازی بین ایران و عمان است که در سال ۲۰۰۵ منعقد شد و طبق این قرارداد ایران باید روزانه یک میلیون متر مکعب گاز به عمان صادر می‌کرد. این قرارداد با کارشکنی امریکا و برخی کشور‌های عربی به خصوص امارات عملیاتی نشد. این امر یکی از چالش‌های مهم در روابط دوجانبه است.
قرارداد گازی بین ایران و عمان در سال ۱۳۹۲ دوباره منعقد شد که با خروج امریکا از برجام باز هم عملیاتی نشد. به نظر یکی از محور‌های مهمی که ذیل روابط دوجانبه مورد بررسی قرار گرفت، عملیاتی شدن قرارداد ۹۲ است. براساس این قرارداد ایران باید طی مدت ۱۵ سال حدود ۶۰ میلیارد دلار گاز به عمان صادر کند.
محور دوم در حوزه منطقه‌ای است. مهم‌ترین مسئله در این زمینه روابط ایران و مصر است که هر دو کشور اعلام کردند علاقه‌مند به گسترش روابط هستند. عمان به عنوان میانجی و کشور واسط در این زمینه نقش مهمی دارد و رهبر انقلاب هم در دیدار با سلطان عمان نسبت به گسترش روابط با مصر اعلام آمادگی کردند که نشان‌دهنده طرح این موضوع در مذاکرات و رایزنی‌ها است. قطعاً سلطان عمان در این زمینه پیام‌هایی منتقل کرده است.
محور سوم مسائل ارزی بین ایران و کشور‌های دیگر است. گشایش منابع ارزی از سمت عراق احتمالاً یکی از نتایج این سفر خواهد بود، چرا که در حین مذاکرات ایران و عراق در زمینه ارزی وزیر خارجه عمان هم به عراق سفر کرد.
بعد دیگر سطح بین‌المللی است. در حوزه بین‌المللی، مسئله برجام و نقش‌آفرینی عمان در مذاکرات هسته‌ای مهم است. قبل از برجام عمان یکی از اصلی‌ترین کشور‌هایی بود که محل تبادل مذاکرات و گفتگو‌های طرف ایرانی و کشور‌های مقابل بود. عمان بعد از روی کارآمدن دولت بایدن و برخی تلاش‌ها برای احیای برجام دوباره نقش میانجی و واسط خود را برعهده گرفته است. نکته دوم در فضای بین‌المللی فعالیت‌های اخیر عمان در تبادل زندانیان بین ایران و بلژیک بود که در این زمینه هم نقش فعالی ایفا کرد.
در مورد محور تجاری و اقتصادی هم باید به این نکته اشاره کرد که حجم تجارت بین دو کشور از ۲۲۱ میلیون دلار در سال ۹۲ به بیش از یک میلیارد و ۳۳۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۰ افزایش پیدا کرده که جهش ۵۰ الی ۶۰ درصدی را نشان می‌دهد. سهم ایران، بیشتر صادرات بوده و در نسبت با عمان تراز تجاری مثبت دارد. سیاست همسایگی و دیپلماسی اقتصادی فعال دولت سیزدهم در این زمینه و افزایش حجم مبادلات دو کشور مؤثر بوده است.
حکومت عمان به صورت تاریخی تاج و سلطنت خود را مدیون ایران می‌داند و همواره سعی کرده در تحولات امنیتی و مسائل مربوط به ثبات منطقه بی‌طرف ظاهر شده و نقش مصلح ایفا کند. امنیت تنگه هرمز که هر دو کشور به آن دسترسی دارند برای تجارت بین‌المللی مخصوصاً حوزه انرژی مهم است. عمان ۸۶ بندر دارد که به ۴۲ کشور دسترسی دارند. اگر کریدور شمال و جنوب نهایی شود ایران هم به این بنادر دسترسی خواهد داشت و می‌تواند از بنادر عمان استفاده کند.
مشکل در نقل و انتقالات ارزی، پولی و بانکی و همچنین شناخت ناکافی از بازار و ظرفیت‌های اقتصادی عمان از مهم‌ترین موانع پیش روی گسترش روابط دو کشور است. البته با اتخاذ سیاست فعال در دولت مردمی برای توجه به همسایگان این موانع در حال کاهش و کمرنگ شدن است.
منبع: روزنامه جوان