تنوع‌بخشی به شرکای خارجی
دولت سیزدهم از زمان روی کار آمدن در مرداد 1400، تغییرات زیادی را در حوزه سیاست خارجی ایران ایجاد کرد. برخلاف دولت گذشته که همواره نگاه به غرب را در دستور کار قرار داده بود، این دولت تصمیم گرفت تا برای تحقق منافع اقتصادی، دیپلماسی اقتصادی ویژه‌ای را فعال کند و برای این امر تنوع‌بخشی به شرکای خارجی خود را در دستور کار قرار داد.
رئیس‌جمهور روز گذشته میهمان «جوکو ویدودو»، همتای اندونزیایی خود در شهر «جاکارتا»، پایتخت اندونزی بود. رئیس‌جمهور که این سفر را با هدف تحقق وعده‌های خود برای عمق بخشیدن به مناسبات ایران و کشورهای دور و نزدیک آسیایی در پیش گرفته بود، در جریان دیدارهای روز گذشته، رایزنی‌های اثرگذاری را در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و منطقه‌ای از سرگذراند. مهدی خورسند، کارشناس مسائل آسیا در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره ابعاد این سفر می‌گوید.
رئیس‌جمهور روز گذشته به اندونزی سفر کرد؛ کشوری در جنوب شرقی آسیا که از منظر اقتصادی و جغرافیایی در موقعیت خوبی قرار دارد و همین امر تقویت رابطه با این کشور را برای ایران حائز اهمیت می‌کند. به نظر می‌رسد این سفر در چهارچوب پیگیری دیپلماسی اقتصادی ویژه دولت سیزدهم صورت گرفته است. ارزیابی شما چیست؟
دولت سیزدهم از زمان روی کار آمدن در مرداد 1400، تغییرات زیادی را در حوزه سیاست خارجی ایران ایجاد کرد. برخلاف دولت گذشته که همواره نگاه به غرب را در دستور کار قرار داده بود، این دولت تصمیم گرفت تا برای تحقق منافع اقتصادی، دیپلماسی اقتصادی ویژه‌ای را فعال کند و برای این امر تنوع‌بخشی به شرکای خارجی خود را در دستور کار قرار داد. از همین رو، ابتدا تنش‌زدایی با همسایگان و عادی‌سازی روابط با کشورهای همسایه را آغاز کرد و در ادامه توانست سوء‌‌تفاهمی را که با برخی کشورهای آسیایی و اوراسیایی ایجاد شده بود، برطرف سازد. آغاز روابط جدید با کشورهای ازبکستان، تاجیکستان و ترکمنستان، ثمره بزرگی همچون عضویت ایران در سازمان همکاری «شانگهای» را به همراه داشت و کار را تا جایی به جلو راند که اکنون برخی از کشورهای عضو این سازمان در آستانه انعقاد قراردادهای دوجانبه با ایران قرار گرفته‌اند. دیپلماسی جدید دولت از سوی دیگر توانست در کمتر از دو سال، موانع موجود بر سر روابط ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس را برطرف سازد و در ادامه با ورود به آفریقا سعی کرد جایگاه ایران را در این نقطه از جهان هم تثبیت کند. امریکای جنوبی هم از سیاست جدید دولت سیزدهم مستثنی نماند. سفر آقای رئیسی به اندونزی هم در ادامه همین تنوع‌بخشی به شرکای خارجی ایران صورت گرفته است. در واقع مقامات دولت، دوران گذار نظم بین‌المللی را به‌درستی درک کرده‌اند و به شرکای خود تنوع می‌بخشند.
پیگیری این دیپلماسی فعالانه با سفر رئیس‌جمهور به اندونزی همراه شده، این کشور آسیایی از چه جایگاهی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی برخوردار است؟
رئیس‌جمهور ایران به دعوت همتای اندونزیایی خود، به این کشور سفر کرده است. اندونزی یکی از مهم‌ترین کشورهای جنوب شرق آسیا به حساب می‌آید و قراردادهایی هم که در این سفر منعقد شده، نشان از آن دارد که این دو کشور اهداف مهمی را برای توسعه روابط خود مدنظر داشته‌اند. جنوب شرق آسیا منطقه بسیار مهم و راهبردی است و از یک اقتصاد پویا برخوردار است. کشور اندونزی هم مسلمان است و هم در بسیاری از معادلات سیاسی با ایران همسو است. اندونزی بارها تحریم‌های ظالمانه علیه ایران را محکوم کرده و در موضوع آرمان فلسطین هم با کشور ما هم‌نظر بوده است؛ این اتفاق می‌تواند منشأ خیر و برکت بسیار زیادی باشد. اندونزی به دلیل اصلاحات اقتصادی که طی سال‌های گذشته انجام داده، حالا به یک اقتصاد قوی بدل شده است. همین موضوع می‌تواند به منظور متنوع‌سازی همکاران اقتصادی کشور ما بسیار مؤثر باشد. از سوی دیگر، این کشور عضو اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا موسوم به «آسهآن» است. این اتحادیه که یکی از قدیمی‌ترین و قوی‌ترین پیمان‌های منطقه‌ای دنیاست و تاکنون هم بسیار موفق عمل کرده، می‌تواند دریچه ورود ایران برای ارتباط با دیگر اعضای «آسهآن» باشد. ایران و اندونزی توافقنامه تجارت ترجیحی را هم با هدف توسعه مبادلات تجاری به امضا رسانده‌اند. این دومین توافقنامه بین اندونزی و منطقه خاورمیانه به شمار می‌آید. نخستین نوع از این قرارداد در سال ۲۰۲۲ میان اندونزی و امارات متحده عربی به امضا رسیده بود.
به همکاری‌های اقتصادی دو کشور اشاره کردید. ابعاد تبادلات تجاری دو کشور را در چه زمینه‌هایی مهیا می‌دانید؟
اندونزی با جمعیت حدود 300 میلیون نفر به عنوان یکی از مهم‌ترین قدرت‌های اقتصادی جنوب شرق آسیا مطرح است و در سال‌های اخیر ظرفیت‌های خود را در قالب یکی از قدرت‌های نوظهور اقتصادی نشان داده که می‌تواند در سال‌های آتی نقش بسزایی در اقتصاد بین‌المللی ایفا کند.
این در حالی است که کشوری با این جمعیت گسترده، در حوزه پتروشیمی نیازهایی دارد که ایران می‌تواند بازار خوبی برای تأمین نیازهای آن در این صنعت مهم باشد. همچنین اندونزی کشوری است که بر پایه اقتصاد تکنولوژیک توانسته به پیشرفت برسد، بنابراین می‌تواند خلأهای اقتصادی ایران در حوزه تکنولوژی را برطرف سازد. این همکاری‌ها می‌تواند به صورت مکمل اقتصاد دو کشور عمل کند و برای هر دوی آنها آورده‌های فراوانی به همراه داشته باشد. به این ترتیب، ایران از ظرفیت‌های بالایی در حوزه‌هایی همچون فولاد، مواد معدنی، پتروشیمی و دیگر زمینه‌ها برخوردار است و در مقابل اندونزی هم در صنایعی مانند کائوچو، کاغذ و روغن دارای ظرفیت‌های خوبی است. حوزه صدور خدمات فنی و مهندسی و حوزه سلامت و تجهیزات پزشکی از دیگر عرصه‌هایی است که در آنها دو کشور امکان همکاری‌های گسترده دارند.
شما تأکید کردید، رابطه با اندونزی که از کشورهای عضو «آسهآن» است می‌تواند دروازه ورود ایران به رابطه با سایر کشورهای عضو این سازمان باشد. درباره اهمیت اتصال ایران به این اتحادیه بزرگ اقتصادی بفرمایید.
اندونزی به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور اسلامی که دارای ظرفیت‌های متعددی در زمینه‌های تجاری-اقتصادی است، عضو اتحادیه «آسهآن» است که این موضوع می‌تواند بستری برای ورود ایران به بازارهای کشورهای عضو همچون تایلند، مالزی، ویتنام، سنگاپور، فیلیپین و دیگر کشورهای عضو باشد. به موازاتی که بتوان روابط کشور با اندونزی را تعمیق بخشید به همان اندازه، اهداف اقتصادی کشور از رهاورد دیپلماسی اقتصادی در حوزه آسیا محقق خواهد شد. از آنجا که «آسهآن» یک اتحادیه بسیار قوی منطقه‌ای محسوب می‌شود، پس رابطه با کشورهای عضو آن هم می‌تواند فرصت‌های خوب سیاسی و اقتصادی را برای ما فراهم سازد. بر کسی پوشیده نیست که مقصد بعدی توسعه دنیا، از غرب به سمت شرق آسیا است. از همین رو ما باید پایگاه‌های جدی در این منطقه داشته باشیم تا بتوانیم از مواهب انتقال توسعه از غرب به شرق بهره ببریم. به نظر می‌رسد که انتخاب اندونزی به عنوان مقصد سفر رئیس‌جمهور آن هم در این شرایط و با توجه به قراردادهایی که در این سفر بسته شده، انتخاب فوق‌العاده هوشمندانه‌ای بود که می‌تواند تسهیل‌کننده حضور ما در منطقه باشد؛ جایی که قرار است سالیان درازی پایگاه و جایگاه توسعه باشد.
وجه مهم دیگر این سفر در زمینه هماهنگی سیاست‌های منطقه‌ای دو کشور ارزیابی می‌شود. در این زمینه چه اندازه میان تهران و «جاکارتا» ظرفیت همکاری دیده می‌شود؟
اندونزی کشوری میانه‌رو است که از اشتراکات بسیاری در حوزه فرهنگی و دینی با جمهوری اسلامی بهره‌مند است. این در حالی است که ایران و اندونزی پیرامون بسیاری از موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی همچون حقوق بشر، مقابله با یکجانبه‌گرایی، مسأله فلسطین و مسأله محیط زیست دیدگاه‌های نزدیکی دارند. در حقیقت اندونزی از منظر ایدئولوژیکی و گفتمانی نیز در بسیاری از موضوعات با جمهوری اسلامی همسو است که از مهم‌ترین آنها مخالفت با تحریم‌های ظالمانه امریکا علیه ایران بوده است. از این رو، این محورهای مشترک خود‌به‌خود می‌تواند دو کشور را در پیگیری مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و همچنین سازمان‌های جهانی به یکدیگر نزدیک سازد. سفر آقای رئیسی نیز ذیل تحقق این اهداف صورت گرفته است.
روزنامه ایران