اتفاق مهم برای خریداران خودرو دولتی|دریافتی سنگین از شما

مالیات بر عایدی سرمایه چیست و کدام اموال شما را شامل می شود؟

مدتی است که در ایران مالیات جدیدی تحت عنوان مالیات بر عایدی سرمایه در حال بررسی در مراجع قانونی و طی کردن مسیر تصویب است. این مالیات که در جهان پیشینه‌ای بسیار قدیمی دارد و با نام CGT نیز شناخته می‌شود بر سود سرمایه افراد، ازجمله سرمایه‌هایی مانند مسکن، زمین و … اعمال می‌شود. در این یادداشت به‌طور کامل به شما از مالیات بر عایدی سرمایه خواهیم گفت به‌طوری‌که در پایان به پاسخ سؤال مالیات بر عایدی سرمایه چیست برسید.

مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

مالیات بر عایدی سرمایه که به مالیات ثروتمندان نیز شناخته می‌شود، نوعی از مالیات محسوب می‌شود که بر سود ناشی از انتقال اموال غیر مولد اعمال می‌شود. درواقع در این نوع مالیات، افراد از سود ناشی از فروش سرمایه و مایملک خود مالیات پرداخت می‌کنند. برای درک بهتر این موضوع بهتر است مفهوم «عایدی سرمایه» را شرح دهیم.

عایدی سرمایه

تصور کنید که مسکنی را سال گذشته به قیمت 100 میلیون تومان خریداری کرده‌اید و حال قصد فروش آن را دارید. مشتری مسکن شما را به قیمت 120 میلیون تومان خریداری می‌کند. در این میان شما 20 میلیون تومان از فروش مسکن خود سود کرده‌اید. حالا باید برای این 20 میلیون تومان که عایدی مسکن است، مالیات پرداخت کنید.

مثال دوم ما برای سهام و اوراق بهادار است. تصور کنید که پنج سال قبل تعداد صدهزار سهم از یک شرکت را به قیمت 500 میلیون تومان خریداری کرده‌اید. این تعداد سهم در این پنج سال پس از افت‌وخیزهای فراوان حالا یک میلیارد و دویست میلیون تومان ارزش دارد، و شما پس از فروش این سهام 700 میلیون تومان سود کرده‌اید که این عایدی سرمایه سهام شما است. حالا باید برای این 700 میلیون تومان مالیات پرداخت کنید.

 

تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده

احتمالاً بسیاری از شما حالا به این فکر می‌کنید که پس مالیات بر عایدی سرمایه همان مالیات بر ارزش افزوده است. می‌توان گفت تا حدودی این دو نوع مالیات بسیار به یکدیگر شباهت دارند، اما ماهیت آن‌ها کاملاً متفاوت است؛ مالیات بر عایدی سرمایه ازجمله مالیات‌های مستقیم است، درحالی‌که مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیرمستقیم است.

مالیات بر ارزش افزوده، به سودی تعلق می‌گیرد که ناشی از کار انجام‌شده بر روی یک محصول است. درواقع مالیات بر ارزش افزوده دقیقاً به کالاها و خدماتی تعلق می‌گیرد که مولد هستند و یا در چرخه تولید قرار دارند.

اما مالیات بر عایدی سرمایه، به سود ناشی از فروش چیزهایی تعلق می‌گیرد که مولد نیستند و مالکان آن چیزی به ارزش‌های آن نیفزوده‌اند. مثلاً یک زمین که فرد «الف» به فرد «ب» می‌فروشد و «ب» نیز آن را به «ج» می‌فروشد. در این مبادله هیچ‌چیزی به زمین افزوده نشده است. به‌طورکلی تمامی چیزهایی که در زنجیره تولید تا عرضه قرار نداشته و بدون تغییر توسط افراد خریدوفروش می‌شوند مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند.

تاریخچه مالیات بر عایدی سرمایه

 

در سال 1913 ایالات‌متحده آمریکا برای اولین بار مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشت و تا حدود 50 سال بعد تنها کشوری بود که قانون مجزا و کاملی برای مالیات بر عایدی سرمایه داشت. در سال 1965 در انگلستان، پس از جهش قیمتی مسکن که ناشی از شرایط پس از جنگ جهانی دوم بود، مالیات بر عایدی سرمایه به‌صورت رسمی تصویب و به اجرا گذاشته شد. پس‌ازآن کشورهای مختلف، به‌خصوص کشورهای صنعتی و ثروتمند قانون مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا درآوردند. از سال 2000 میلادی به این‌سو تعداد کشورهایی که قانون مالیات بر عایدی سرمایه را به اجرا گذاشتند رو به فزونی گذاشت و امروز 171 کشور چنین مالیاتی را به اجرا درآورده‌اند و یا به‌نوعی مشابه آن را در قانون مالیات‌های مستقیم خود به اجرا درمی‌آورند و تنها 33 کشور هستند که قانونی برای مالیات بر عایدی سرمایه ندارند.

در ایران در دهه 60 خورشیدی برای اولین بار قانون مالیات بر عایدی سرمایه مطرح شد و حتی تا حدودی نیز به اجرا گذاشته شد، اما به دلیل خلأهای فراوان در اطلاعات اقتصادی مؤدیان و همچنین ایجاد فساد در دستگاه مالیاتی و دیگر دستگاه‌های درگیر در مالیات بر عایدی سرمایه، شبهی از آن به اجرا درآمد که درنهایت منجر به توقف آن و لغو کامل این قانون شد. در حال حاضر می‌توان ادعا کرد که ایران تنها کشوری در جهان است که در آن به‌راحتی می‌توانید دلالی کرده و بابت سود ناشی از آن، یک ریال مالیات پرداخت نکنید!

مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه چیزهایی می‌شود؟

مالیات بر عایدی سرمایه شامل سود ناشی از فروش تمامی مایملک غیر تولیدی شما می‌شود. این مایملک شامل مسکن، زمین، سهام، اوراق بهادار، عتیقه‌جات، آثار هنری و سایر چیزهایی است که شما بدون انجام کار بر روی آن از آن به سود رسیده‌اید. حتی می‌توان خودرو را نیز جزو کالاهایی به‌حساب آورد که شامل مالیات بر عائدی سرمایه می‌شوند. اینکه چه چیزهایی در زمره کالاهای شامل مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند در کشورهای مختلف متفاوت است و این بستگی به شرایط اقتصادی و سیاسی آن‌ها دارد.

توجه داشته باشید که مالیات بر عایدی سرمایه تنها در صورتی اعمال می‌شود که مایملک خود را به فروش رسانید و از آن سود کنید. مادامی‌که مایملک خود را در اختیاردارید، مالیاتی بر آن تعلق نمی‌گیرد. به‌طور خلاصه می‌توان این‌گونه گفت تمامی چیزهایی که خریدوفروش آن‌ها به‌نوعی دلالی محسوب می‌شود، شامل مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند. اصلی‌ترین منابع مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر عایدی مسکن و مالیات بر عایدی سهام است.

مالیات بر عایدی مسکن

اولین چیزی که با آوردن نام مالیات بر عائدی سرمایه به ذهن خطور می‌کند، مالیات بر عایدی مسکن است. در حاضر مسکن، املاک و زمین اصلی‌ترین منبع دریافت مالیات بر عایدی سرمایه در سراسر جهان است و دلالان مسکن ازجمله بزرگ‌ترین پرداخت‌کننده مالیات بر عایدی مسکن هستند.

در کشورهای مختلف قانون مالیات بر عایدی مسکن به اشکال مختلف اجرا می‌شود. معمولاً هر فرد برای یک مسکن نیاز به پرداخت مالیات بر عایدی مسکن ندارد و در برخی موارد مسکنی که مؤدی در آن ساکن است از پرداخت مالیات بر عایدی مسکن معاف است. از سویی دیگر در برخی قوانین، فاصله بین خریدوفروش مسکن، و یا تعداد آن عامل تعیین‌کننده‌ای در نرخ مالیات بر عایدی آن است.

 

می‌توان ادعا کرد که هسته اصلی شکل‌گیری مالیات بر عایدی سرمایه، جلوگیری از سوداگری، احتکار و سودجویی در بخش مسکن و جلوگیری از ایجاد تورم در آن است؛ چیزی که در کشور ما به شکل گسترده‌ای مشاهده می‌شود.

مالیات بر عایدی سهام

دومین منبع بزرگ دریافت مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر عایدی سهام و اوراق بهادار است. سهامداران پس از فروش سهم خود، از میزان سود حاصل از فروش سهم خود مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت می‌کنند. این نوع مالیات به دلیل شفافیت در خریدوفروش سهام به‌راحتی قابل‌محاسبه و دریافت است.

درباره دریافت مالیات بر عایدی سرمایه از سود سهام نظریات متفاوتی وجود دارد، ازجمله اینکه ممکن است افراد را از سرمایه‌گذاری در بورس فراری دهد. به همین دلیل نوع اخذ مالیات بر عائدی سهام در کشورهای مختلف متفاوت است.

مالیات بر عایدی سهام در ایران

چندی پیش زمزمه های فراوانی مبنی بر قرار دادن بند دریافت مالیات بر عایدی سهام در پیش نویس طرح قانون مالیات بر عایدی سرمایه شنیده می شد. در همین باره یکی از اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در گفت و گوی تلویزیونی عنوان کرد که مالیات بر عایدی سرمایه سهام تنها بر سود عرضه شده از سوی شرکت به سهام داران تعلق می گیرد و بر سود ناشی از فروش سهام تعلق نخواهد گرفت. وی هدف از این کار را تشویق شرکت ها به «افزایش سرمایه» به جای «تقسیم سود بین سهام داران» و در نتیجه افزایش تولید عنوان کرد.

نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه

 

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، مالیات بر عایدی سرمایه به سود ناشی از فروش چیزهای ارزشمند تعلق می‌گیرد. روش محاسبه آن نیز بر مبنای میزان سودی است که از معامله خود دریافت کرده‌اید. میزان مالیات پرداختی معمولاً به شکل درصد و به‌عنوان نرخ مالیات بر عایدی سرمایه محاسبه می‌شود.

کشورهای مختلف در قوانین خود به شکل‌های متفاوتی مالیات بر عائدی سرمایه را محاسبه می‌کنند. در بیشتر موارد مبلغی از سود معاف از مالیات بوده و با افزایش سود، مالیات بر عایدی نیز افزایش پیدا می‌کند. به‌عنوان‌مثال، سود حاصل از عائدی سرمایه تا 100 میلیون تومان معاف، از 100 میلیون تا 400 میلیون 10 درصد، از 400 میلیون تا 1 میلیارد 20 درصد و بیش از یک میلیارد 30 درصد محاسبه می‌شود. نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در سراسر جهان کاملاً متفاوت بوده و به سیاست‌گذاری اقتصادی آن کشور مربوط می‌شود.

مالیات بر ضرر سرمایه؟!

سؤالی که پیش می‌آید اینجاست که اگر شخصی در معاملات خود ضرر کند، تکلیف مالیات بر عایدی سرمایه او چه می‌شود؟ آیا دولت که در سود مؤدی شریک است، در ضرر مؤدی نیز شریک است؟ پاسخ اینجاست که مالیات بر عایدی سرمایه به‌صورت کلی محاسبه می‌شود، و اگر به‌طور مثال شما از یک معامله 300 میلیون تومان سود کرده‌اید و از معامله‌ای دیگر 100 میلیون تومان ضرر کرده‌اید، باید برای مجموع سود خود که 200 میلیون تومان است مالیات پرداخت کنید.

از سویی دیگر اگر در یک دوره زمانی در تمامی معاملات خود ضرر کنید و در آن دوره زمانی به‌طورکلی ضرر کنید، میزان ضرر شما در حساب مالیاتی شما ذخیره‌شده و از سود دوره بعدی شما کم می‌شود. درواقع به میزان ضرر خود در دوره فعلی، در دوره بعدی معافیت مالیاتی خواهید داشت.

نرخ مالیات بر عایدی سرمایه

همان‌طور که پیش‌تر عرض شد، نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در کشورهای مختلف متفاوت بوده و این نرخ در شرایط مختلف نیز متغیر است. به‌طور مثال دانمارک بالاترین نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در جهان را داراست. دانمارکی‌ها باید 42 درصد از عواید سرمایه‌ای خود را به دولت پرداخت کنند. این نرخ در آمریکا و انگلستان حدود 28 درصد، در آلمان و استرالیا حدود 25 درصد و در کانادا حدود 22 درصد است. البته در برخی از این کشورها این نرخ برای اشخاص خارجی متفاوت و بیشتر است. جدول نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در برخی کشورهای جهان را در زیر می‌بینید.

جدول نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در جهان در سال 2015

نام کشور نرخ نهایی مالیات بر عایدی سرمایه (درصد)

دانمارک 42

فرانسه 34.4

فنلاند 33

سوئد 30

آمریکا 28.6

انگلیس 28

ایتالیا 26

آلمان 25

استرالیا 24.5

کانادا 22.6

ژاپن 20.3

یونان 15

بلژیک، هلند، کره جنوبی، سوئیس، ترکیه 0

نحوه پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه

نحوه پرداخت مالیات بر عائدی سرمایه در کشورهای مختلف متفاوت است. با این حال در بیشتر موارد، مودیان اطلاعات عواید سرمایه ای خود را در اظهارنامه مالیاتی خود قید کرده و همزمان با پرداخت مالیات های دیگر خود، این مالیات را نیز پرداخت می کنند.

قانون مالیات بر عایدی سرمایه در ایران

قانون مالیات بر عایدی سرمایه در ایران همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، برای اولین بار در اواسط دهه 60 مطرح شد، اما به دلیل اجرای نادرست و عواقب ناشی از آن، نه‌تنها اجرای آن منتفی، بلکه قانون آن نیز لغو شد.

در سال‌های گذشته بارها طرح این قانون در مجلس و دولت کلید خورده است، اما هربار به دلایل مختلف، ازجمله ترس از نتایج منفی آن، تصویب و اجرای آن منتفی شده است. اما اخیراً و با پیگیری نهادهای مسئول به نظر می‌آید طرح مالیات بر عایدی سرمایه در ایران به‌زودی تصویب و عملیاتی شود.

 نبود شفافیت در سیستم اقتصادی و وجود فسادهای بالقوه در سیستم‌های اداری، خطر عدم اجرای درست این نوع از مالیات را افزایش می‌دهد. بااین‌حال، به دلیل تورم شدید در حوزه مسکن و سود کلان کسب‌شده توسط دلالان و سوداگران، به نظر می‌آید طرح مالیات بر عایدی سرمایه حداقل در حوزه مسکن به‌زودی به اجرا گذاشته خواهد شد.

با تمام این‌ها، اجرای ناقص قانون مالیات بر ارزش افزوده، این نگرانی‌ها را به وجود می‌آورد که درنهایت، رانت‌خواران در حوزه مالیات بر عایدی سرمایه نیز قادر به فرار مالیاتی خواهند بود. بدون شک مالیات بر عایدی سرمایه را می‌توان یک شمشیر دو لبه در نظر گرفت که اگر درست اجرا شود، باعث عدالت مالیاتی بیشتر در جامعه شده و اگر غلط اجرا شود، باعث رکود در بازار مسکن و سرریز سرمایه‌ها به حوزه‌های دیگری همچون ارز می‌شود.