متهمان ارزی؛ چرا دارو کمیاب شد؟

درنهایت چهار ماه بحران بازار دارو، ادامه پیدا کرد و در بهمن‌ماه، این بحران کمی فروکش کرد. اما بعد از گذشت حدود ۳ ماه، دوباره بازار با کمبود دارو مواجه شده است. البته اغلب فعالان اقتصادی و کارشناسان حوزه این موضوع را پیش‌بینی می‌کردند، به همین دلیل پیش‌تر نسبت به موضوع تامین ارز هشدار داده بودند. آن‌ها گفته بودند در صورت عدم به موقع ارز دارو بحران دوباره به این بازار برمی‌گردد.

درحال حاضر برخی از دارو‌های خاص، ویتامین‌های تزریقی، برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها و دارو‌های فشار خون کمیاب یا نایاب شده است. بدین‌ترتیب آنچه از امروز منجر شده بازار دارو به‌هم بریزد، عدم تامین ارز مورد‌نیاز برای دارو است. گذشته از اینکه قیمت‌گذاری دستوری این کالا کماکان پابرجاست. برخی نمایندگان مجلس نیز این موضوع را تایید می‌کنند، برخی دیگر نیز وضعیت کنونی را ناشی از ضعف اجرای سیاست دارویار و حذف بدون برنامه و به یک‌باره ارز ۴۲۰۰ درحوزه دارو می‌دانند. البته امروز فعالان صنعت دارو ترجیح می‌دهند ارز دارو آزاد باشد و دولت یارانه دارو را به صورت مستقیم و با مکانیزم بیمه‌ها یا تامین اجتماعی به مردم پرداخت کند. این موضوع را برخی کارشناسان اقتصادی نیز تایید می‌کنند. اما برخی دیگر، چون اجرای این سیاست از سوی دولت را غیر‌ممکن می‌دانند. معتقدند فعلا نباید ارز دارو کاملا حذف شود. برآیند نظر کارشناسان این است که امروز متهم اصلی در جریان کمبود دارو سازمان مدیریت و بانک مرکزی به عنوان متولیان تامین بودجه بخش دارو هستند. از سوی دیگر کمبود نقدینگی، افزایش قیمت نهاده‌ها و مواد اولیه تولید، تاخیر در وصول مطالبات از بدهکاران دولتی مانند تامین اجتماعی و دانشگاه علوم پزشکی را می‌توان به عنوان مهم‌ترین چالش تولید دارو در کشور معرفی کرد.

چه دارویی و چرا دارو کمیاب شد؟

همایون بخت‌آبادی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس با تایید کمبود دارو  می‌گوید: در حال حاضر تعداد دارو‌های کمیاب یا نایاب زیاد است و همه آن‌ها در درمان بیمار‌ها بسیار حیاتی و موثر است. ما در حوزه داروی بیماری‌های خاص تا داروی بیماری‌های ساده با کمبود تشدید مواجه هستیم. او می‌افزاید: به غیر از آموکسی‌سیلین که درحال حاضر به وفور وجود دارد؛ بقیه آنتی‌بیوتیک‌ها حتی دارو‌های خوراکی آن کم عرضه می‌شود. این دارو‌ها به صورت سهمیه‌ای به داروخانه‌ها داده می‌شود. الان بسیاری از دارو‌های تزریقی از‌جمله ویتامین‌های تزریقی نیز بسیار کم یا نایاب است. الان آمپول «ب- کمپلکس» و «نوروبیون» نیست یا بسیار کم است.

بخت‌آبادی تاکید می‌کند: الان دارو‌های بیماری‌های خاص هم کمیاب است. ما با کمبود دارو‌های ضدسرطان مواجه هستیم. عرضه دارو‌های فشارخون با کمبود قابل‌توجهی مواجه شده است. امروز مشکلات دارو نه تنها کمتر نشده است، بلکه بیشتر شده است. چندی پیش محمود نجفی عرب، رییس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران در گفتگو با «اعتماد» نسبت به کمبود دارو در سال جاری هشدار داده بود. حال او درگفت‌وگوی دیگری به علل کمیابی دارو در داروخانه‌ها اشاره کرده است. او با اشاره به اینکه که در ماه‌های بهمن و اسفند سال گذشته، ارز مورد نیاز حوزه دارو به میزان کافی تامین نشد؛ می‌گوید: حتی برخی از دارو‌ها که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده و با حداقل اسناد ترخیص شده نیز هنوز تامین ارز نشده است. این دارو‌ها جزو دارو‌های اساسی و دارو‌های بیماران خاص محسوب می‌شوند.

او به نقل از اتاق تهران نجفی عرب تاکید می‌کند: نخستین مساله آن است که از حدود سه ماه پیش، ارز حوزه دارو و تجهیزات پزشکی به میزان کافی تامین نشده است. مساله دوم نیز به مشکلات اعتباری و مالی بازمی‌گردد؛ به بیان بهتر، بودجه‌ای که برای دارو و تجهیزات پزشکی تصویب کرده‌اند، کافی نیست. چنان‌که در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ معادل ۶۹ همت برای یارانه دارو تصویب شده، در حالی که این رقم دست‌کم باید حدود ۱۰۵ تا ۱۲۰ همت در‌نظر گرفته می‌شد. این عضو هیات نمایندگان اتاق تهران، مساله بعدی را قیمت‌گذاری دستوری دارو عنوان کرد و گفت: با توجه به تورم و افزایش چشمگیر قیمت لوازم بسته‌بندی، مواد اولیه و جانبی، قیمت دارو حداقل باید ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش می‌یافت، اما این میزان افزایش قیمت با موافقت دولت مواجه نشد و نتیجه آن شد که تولید بسیاری از دارو‌ها توجیه اقتصادی خود را از دست داد. به‌طوری که برای مثال، بسیاری از شربت‌های خوراکی که در طول سال‌های گذشته مشکلی در تامین آن‌ها وجود نداشت، اکنون به دلیل کمبود آن‌ها در بازار، به صورت فوریتی وارد می‌شود که چندان زیبنده صنعت داروی کشور نیست.

مجتبی بوربور نایب‌رییس اتحادیه واردکنندگان دارو نیز در این باره می‌گوید: صنایع دارویی بر این باور است که امسال باید قیمت‌ها بین ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش داشته باشند. این قیمت برای تولیدکنندگان صرفه اقتصادی ندارد در بورس شرکت‌های تولیدکننده دارو سود ندارند. شرایط تولید را ترسیم کردم از سوی دیگر اگر دولت بخواهد کمبود را با واردات حل کند باید داروی بی‌کیفیت هندی وارد کنند که بعد‌ها با مشکل مواجه خواهیم شد و اگر می‌خواهند دارو باکیفیت وارد کنند قیمت آن از دارو ایرانی بالاتر است. به نظر می‌رسد اگر الان دولت بتواند این چالش را مدیریت کند تبعات آن در جامعه کم خواهد شد، اما اقدامات باید مستمر انجام شود که جامعه دیگر دغدغه دارو و تجهیزات پزشکی نداشته باشد.

او می‌افزاید: اگر تا دو ماه آینده وضعیت سامان پیدا نکند بدون تردید کمبود‌ها بیشتر و سردرگمی و آشفتگی در نظام سلامت افزایش پیدا خواهد کرد. بخت‌آبادی در تایید دیدگاه این فعال اقتصادی می‌گوید: از نگاه من دقیقا تامین ناکافی ارز، کسری اعتباری حوزه دارو در قانون بودجه و قیمت‌گذاری دستوری منجر به کمبود دارو یا کمیاب شدن آن شده است. البته دو موضوع دیگر در شکل‌گیری وضع موجود موثر است، اول حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی بدون برنامه‌ریزی و دوم موضوع روانی رشد قیمت است. وقتی بازار از کمبود دارو مطلع می‌شود، به لحاظ روانی رشد قیمت را دامن میزند. ابراهیم رضایی، یک عضو کمیسیون تلفیق مجلس نیز در گفت‌وگویی با خبرگزاری‌ها با انتقاد از سازمان برنامه و بودجه به دلیل عدم پیش‌بینی منابع لازم بودجه‌ای برای دارو گفته بود، منابعی که باید برای یارانه دارو دراختیار وزارت بهداشت و بخش درمان قرار بگیرد، برای پرداختن یارانه نقدی مصرف شده است.