تخریب قلعه پرتغالیها به بهای مرمت+عکس

مهر: قلعه پرتغالیهای قشم به عنوان مهمترین اثر باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالیها بر سواحل و جزایر خلیج فارس و نماد روحیه استعمار ستیزی ایران با مرمت غیرکارشناسی تخریب و دیواری ناهمگون جایگزین آن شد.

مرمت این اثر با تخریب دیوار تاریخی و ساخت دیواری با سنگهای ناهمگونی و ملاتی از گچ انجام شده است. این دیوار با بافت دیوارهای اصلی قبلی ناهمگون بوده و ظاهر قلعه را تحت تاثیر قرار داده است. کارگران مرمت گر این بنا، بعد از تخریب دیوار جنوبی و ساخت آن با مصالحی ناهمگون، مرمت را رها کرده و هم اکنون مصالح ترمیم در این بنای تاریخی رها شده است.

از دو سال قبل موضوع مرمت قلعه پرتغالیها مطرح شد ولی به دلیل عدم توجه جدی به این اثر تاریخی این مکان به جایی برای تجمع معتادان تبدیل شده است. پاره شدن فنسها، کنده شدن در ورودی و تجمع زباله موجب شده تا گردشگران رغبتی برای بازدید از این اثر تاریخی مهم نداشته باشند. این در حالی است که رئیس واحد میراث فرهنگی اداره کل گردشگری قشم معتقد است به دلیل قرار گرفتن این اثر در شهر و اهمیت آن، پتانسیل بالایی برای جلب گردشگر دارد.

قلعه پرتغالی‌ها که در ضلع شمالی جزیره قشم و در ساحل دریا قرار دارد، مهم‌ترین اثر باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی‌ها بر سواحل و جزایر خلیج‌فارس است.

قلعه پرتغالیها در سال 1507 میلادی به فرمان "آلفونسو آلبرکرک" دریانورد پرتغالی در جزیره قشم احداث شد. احسان یغمایی این قلعه را در سال 78 از زیر خاک بیرون آورد. این باستان ‌شناس تا بهار 1379 در این قلعه به انجام کاوش‌ پرداخت. با وقوع زلزله 9/5 ریشتری در جزیره قشم که باعث تخریب دیوار شرقی این قلعه تاریخی شد، کاوش در بخش درونی دیوار شرقی ناکام ماند.

در کاوشهای قلعه پرتغالی‌ها تعدادی ظروف چینی متعلق به چین، شیشه‌های ساخت ونیز و توپهای جنگی یافت شده بود.

قلعه پرتغالی‌ها یک قلعه تدارکاتی بود که برای ارتباط با قلعه هرمز و رساندن تدارکات و خدمات به این قلعه مرکزی در قشم ساخته شده بود.

قلعه پرتغالی‌ها که در ضلع شمالی جزیره قشم و در ساحل دریا قرار دارد، مهمترین اثر باقی مانده از روزگار تسلط پرتغالی‌ها بر سواحل و جزایر خلیج‌فارس است. قلعه پرتغالی‌ها در زمان حکومت صفویان توسط "امام‌قلی خان" از سرداران شاه عباس به تسخیر ایران در آمد.

پیش از این یک ایرانی مقیم پرتغال قصد انتقال بخشی از سرمایه خود را به ایران داشت و در همین رابطه تقاضایی را برای سرمایه گذاری و مرمت این اثر تاریخی مطرح کرد. منطقه آزاد قشم مذاکراتی را با این سرمایه گذار برای اجرای طرح مرمت قلعه پرتغالی ها انجام داد و تفاهم اولیه ای در این زمینه انجام شد اما بعد از مدتی اعلام شد به دلیل برخی مخالفتها امکان فعالیت این فرد در ایران وجود ندارد.

سال گذشته سفارت پرتغال در ایران موضوع مرمت این اثر تاریخی را بار دیگر توسط این سفارت مطرح کرد و جلساتی هم در این زمینه تشکیل شد و موافقت اولیه صورت گرفت. پرتغالی ها نقشه مرمت را نیز تهیه کردند اما پیش از پایان سال قبل سفارت پرتغال اعلام کرد به دلیل مسئله تحریم ایران از مرمت این بنا منصرف شده ولی حاضر است کمک فنی و کارشناسی را برای مرمت این اثر به ایران انجام دهد.

از آن زمان از مرمت قلعه همچنان خبری نبود تا اینکه به تازگی دو کارگر ساختمانی اقدام به تخریب دیوار قلعه و به اصطلاح مرمت آن کردند. در اسناد این قلعه به وضوح آمده است که سنگهای این قلعه از کدام معدن سنگ و ملات آن از چه موادی تهیه شده است که در مرمت بنا از آن به توان استفاده کرد.

در این بین مسئولان میراث فرهنگی هرمزگان هم عنوان کردند که ما بودجه ای را برای مرمت آثار تاریخی داشتیم که باید هزینه می شد و برای این اثر استفاده کردیم.

سال گذشته تفاهم نامه ای برای مرمت قلعه‌های پرتغالی‌ها در جزایر هرمز و قشم بین سفیر کشور پرتغال و مسئولان سازمان میراث فرهنگی امضا شد. فریبرز دولت‌آبادی معاون سابق میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این مراسم با بیان این‌که در کشور نگاه‌های متفاوتی درباره‌ی پرداختن به موضوع قلعه‌های پرتغالی‌ها وجود دارد اظهار داشت که از دیدگاه مجموعه‌ی میراث فرهنگی، این قلعه‌ها قسمتی از تاریخ‌اند که قطعا موظفیم، آنها را حفاظت و به بهترین شکل مرمت کنیم.

سفیر پیشین کشور پرتغال نیز گفته بود در سال 2004 میلادی پروژه‌ی کامل مرمت بناهای هرمز و قشم را به سازمان میراث فرهنگی فرستاده شده است و تمام جزییات مربوط به اجرا و مرمت قلعه‌ها در آن به‌طور مشخص قید شد. اما از آن زمان هیچ کاری در این زمینه انجام نشده است.

در آن جلسه اعلام شد که اعتباری حدود 500 میلیون تومان برای قلعه‌ی پرتغالی‌های قشم درنظر گرفته شده است.

دولت‌آبادی در جمع خبرنگاران درباره‌ی مطالب مطرح‌ شده مبنی بر سیاسی بودن این همکاری توضیح داد: به این‌که نیت آنها چیست، خیلی ورود پیدا نمی‌کنم، به ویژه اینکه با مرمت یک قلعه، مسیر تاریخ را نمی‌توان تغییر داد. از دید من قلعه‌ها سابقه‌ی ایستادگی و همیت مردم منطقه‌ی خلیج فارس را در دفاع از کشور نشان می‌دهند و بیشتر ارزشهای تاریخی آنها مطرح است و این‌که دو ملت تمایل دارند تاریخشان را در این فضا مرور کنند.

رئیس واحد میراث فرهنگی اداره کل گردشگری قشم در این زمینه گفت: قرار بود قلعه پرتغالی ها مرمت شود و سازمان میراث فرهنگی کشور به دنبال اجرای این طرح بود. زمانی که موضوع مرمت توسط پرتغالیها مطرح شد آنها طرحی را در این زمینه ارائه کردند که بیشتر طرح بازسازی بود تا مرمت و مرمت کاران ایرانی انتقاداتی به آن داشتند ولی در نهایت موضوع به جایی ختم شد که ایران اجازه مرمت را به پرتغالی ها نداد.

عبدالرضا دشتی زاده با بیان اینکه سال گذشته دیوار غربی قلعه را اداره کل میراث استان هرمزگان مرمت کرد افزود: در حال حاضر اختیارات این اداره کل به سازمان منطقه آزاد قشم تفویض شد و اداره کل میراث سازمان تشکیل شد.

وی آغاز مطالعات باستان شناسی در قشم برای ثبت گسترده آثار تاریخی منطقه و مرمت برخی محوطه های تاریخی مانند قلعه پرتغالی ها و بادگیرهای لافت را از برنامه های امسال این اداره کل اعلام کرد و گفت: برای مرمت این محوطه ها از کارشناسان کمک خواسته ایم و به زودی تعدادی از کارشناسان و افراد خبره در مرمت بناهای تاریخی وارد قشم می شوند.

وی اظهار داشت: کارشناسانی که از دیوار مرمت شده قلعه پرتغالیها بازدید کردند انتقاد جدی به این مرمت داشتند و نظر آنها نیز در نامه ای به مدیر عامل منطقه آزاد منعکس شد. حتی کارشناسان خود میراث فرهنگی نیز به این مرمت نقد داشتند.

رئیس واحد میراث فرهنگی اداره کل گردشگری قشم با بیان اینکه قلعه پرتغالیها یک اثر هویتی و سیاسی است و نشانی از روحیه استعمار ستیزی ایران دارد و با توجه به حاکمیت ایران بر روی تنگه هرمز اهمیت آن بیشتر می شود.

دشتی زاده ادامه داد: با توجه به قرار گرفتن این اثر تاریخی در داخل شهر پتانسیل بالایی برای جلب گردشگر دارد. بودجه ای را در نظر گرفته ایم تا این قلعه از وضعیت فعلی که احساس شرمندگی از آن دارم خارج شود و آن را از تخریب نجات دهیم.

وی تاکید کرد: تمامی این انتقادها در مورد وضعیت فعلی قلعه پرتغالیها صحیح است ولی در پاییز اقدام عملی برای اصلاح وضعیت این بنا انجام خواهیم داد.

وی با بیان اینکه محوطه سایت تاریخی قلعه پرتغالیها به محلی برای ورود راحت و مصرف مواد مخدر معتادان تبدیل شده است و مردم در ورودی این محوطه را از جا درآورده اند گفت: بسیاری از قسمتهای سازه این قلعه شناسایی شده که در صورت رفع نشدن خطر باید منتظر ریزش و وقوع اتفاق بدی در آن باشیم.

رئیس واحد میراث فرهنگی اداره کل گردشگری قشم ادامه داد: به دلیل نبود دفتر میراث در این منطقه و توجیه نبودن مردم و حتی برخی مسئولان محلی مانند اداره برق برخی اقدامات بدون توجه به این سایت تاریخی انجام شده که در ایجاد وضعیت فعلی موثر بوده است.

وی تاکید کرد: از قلعه پرتغالیها در تمامی بروشورهای میراث و گردشگری و اسناد و کتابها نام برده شده و یک اثر تاریخی شناخته شده در کشور است. چرا باید یک اثر تاریخی را در بوق و کرنا کنیم ولی با رها کردن آن در کمال بی تفاوتی موجب تخریبش شویم.

دشتی زاده تصریح کرد: ملات این قلعه از ساروج است و اولین موضوعی که در مرمت یک اثر تاریخی باید مد نظر قرار گیرد این است که از موادی در مرمت استفاده شود که با بافت اصلی هم خوانی داشته باشد. قطعا زمانی که از گچ سفید معمولی به جای ساروج در مرمت استفاده کنیم از نظر بافت، رنگ و کیفیت با اصل اثر تفاوت خواهد داشت. ملات دیوارهای قلعه به حدی استحکام دارد که سنگهای دیوار ریزش کرده اند ولی هنوز ملاتها پابرجا هستند.البته مرمت دیوار نیز بدون رفع خطر برای سازه معنی ندارد.

وی در مورد این که از گچ معمولی برای مرمت این بنا استفاده شده گفت: البته کارگران مرمت گر این دیوار در این زمینه مدعی بودند که این ملات گچ سفید معمولی نیست و صدف در داخل آن استفاده شده که بعد از مدتی همرنگ ساروج می شود.