منطقه در مسیر تنش زدایی

اخبار منتشر شده در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی نشان می‌دهد کشورهای غربی نگران از تبعات افزایش تنش‌ها به سمت کاهش خصومت‌ها با ایران حرکت کرده‌اند. گرچه دولت‌های غربی تلاش دارند تا این مسأله را در سیاست‌های اعلامی خود مخفی کرده و در یک دورویی آشکار ادامه رویکردهای گذشته را وانمود نمایند اما خبرها حکایت از شکست سیاست‌های گذشته و لزوم تجدید نظر آنها دارد. در آخرین مورد مسأله توافق بر سر تبادل زندانیان این رویکرد را به خوبی نشان می‌دهد.

ماجرا از آنجا آغاز شد که حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه ایران روز یکشنبه با اعلام توافق اولیه میان ایران و امریکا برای تبادل زندانیان در روزهای اخیر خاطرنشان کرد که اگر همه چیز از طرف امریکا خوب پیش برود در روزهای آینده این تبادل انجام خواهد شد. وی همچنین گفته بود از مارس سال گذشته در این رابطه سندی بین ما و طرف امریکایی به طور غیرمستقیم به امضا و تأیید رسید اما زمینه اجرای آن اکنون فراهم شده است. از نظر ما همه چیز آماده است. طرف امریکایی در حال هماهنگی‌های فنی خودش قرار دارد. ساعتی پس از اعلام توافق میان ایران و امریکا سخنگوی وزارت خارجه امریکا این توافق را تکذیب کرد و در عین حال خبر داد ما به طور خستگی‌ناپذیری برای آزادی سه شهروند امریکایی تلاش می‌کنیم که در ایران زندانی هستند و تا زمانی که نزد عزیزانشان بازنگشته‌اند، دست از کار نمی‌کشیم. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز دوشنبه ضمن رد مسأله توافق ایران و امریکا درخصوص تبادل زندانیان گفت: واشنگتن به تعامل با ایران برای بازگرداندن زندانیان امریکایی در ایران به کشورش ادامه خواهد داد.

با وجود این، این تکذیب‌ها با واکنش ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان مواجه شد. وی خبر داد از ماه مارس سال گذشته میلادی از طریق یک واسطه توافق مکتوبی در خصوص تبادل زندانیان به امضا رسیده که نماینده معرفی‌شده رسمی امریکا نیز آن را امضا کرده اما به بهانه‌های مختلف تاکنون از سوی دولت امریکا اجرا نشده است. سخنگوی دستگاه سیاست خارجی حتی خبر داد در هفته‌های اخیر نیز تبادل پیام‌های غیر مستقیم برای به‌روزرسانی آن در جریان بوده است.

ریاکاری کاخ سفید

با آنکه خبر توافق اولیه ایران و امریکا در مسأله تبادل زندانیان با انکار واشنگتن همراه بود روز گذشته سایت وزارت خارجه واشنگتن از سفر نماینده ویژه رئیس‌جمهور این کشور در امور زندانیان به قطر خبر داد. به گزارش ایسنا، پایگاه اینترنتی وزارت خارجه امریکا اعلام کرد: راجر کارستنز، فرستاده ویژه ریاست‌جمهوری در امور زندانیان از ۱۳ تا ۱۶ مارس به دوحه سفر خواهد کرد. بر اساس این اعلام، فرستاده ویژه امریکا در مجمع جهانی امنیت سخنانی را ارائه خواهد کرد و با نمایندگان دولت و شرکت‌کنندگان در مورد مسائل مربوط به حل و فصل پرونده‌های بازداشت زندانیان امریکایی که به ادعای آنها غیرقانونی است، تعامل و گفت‌و‌گو خواهد داشت. این سفر به‌خوبی نشان می‌دهد امریکا به دلیل شرایط سیاست داخلی خود جرأت اعتراف به واقعیات را ندارد. مقامات کاخ سفید در حالی همواره از پیگیری جدی خود در خصوص مسأله زندانیان سخن می‌گویند که این پیگیری نمی‌تواند بدون ارسال پیام و مراودات با واسطه با ایران صورت پذیرفته باشد. به نظر می‌رسد سفر اخیر نماینده رئیس‌جمهور امریکا به قطر به‌خوبی نشان از دورویی و تناقضات سیاست‌های اعلامی و اعمالی امریکا دارد.

اقتدار رمز پیشرفت

در ماه‌های اخیر کشورهای غربی در این تقلا بودند که پروژه انزوای ایران را رقم بزنند. محافل و لابی‌های صهیونیستی در این پروژه و رؤیاپردازی برای آن نقش ویژه‌تری ایفا کردند. ایستادگی مردم ایران، عدم استقبال داخلی از پروژه آشوب و در نهایت فروکش کردن و شکست این سناریو اما نشان داد ظرفیت ایران بزرگ‌تر از آن است که دشمنان بتوانند با موج‌سواری روی برخی شکاف‌ها آن را به یک مسأله حاد و بحرانی تبدیل کنند. از همین رو اتفاقات اخیر را می‌توان واکنشی به اقتدار جمهوری اسلامی ایران و قرار گرفتن دیپلماسی در مسیر درست ارزیابی کرد. علاوه بر عقب‌نشینی آژانس از رویه دو سال اخیر خود در صدور قطعنامه‌های سیاسی علیه ایران، کشورهای اروپایی از توافق ازسرگیری رابطه ایران و عربستان نیز استقبال کردند که اتفاقی قابل توجه در عرصه دیپلماسی قلمداد می‌شود.

منطقه به سمت کاستن از تنش‌ها

خبرهای دیگر نیز حکایت از رویکردهای جدید کشورهای همسایه و منطقه دارد. به عنوان نمونه خبرگزاری اسپوتنیک روز گذشته و پس از اولین سفر هیأت پارلمانی ایران به منامه پس از هفت سال به نقل از منابع مطلع اعلام کرد که در حال حاضر گفت‌وگوهای مهمی میان ایران و بحرین در سطح دوجانبه برای از سرگیری روابط در حال انجام است. این منابع تأکید کردند که مذاکرات فعلاً در سطح دوجانبه است و هیچ طرف دیگری در آن واسطه نیست و در صورت توافق درخصوص مسائل مورد اختلاف، نتایج این گفت‌وگو بزودی اعلام خواهد شد.

الشرق‌الاوسط نیز به نقل از منابع مطلع مصری اعلام کرد که کانال‌های ویژه ارتباطی میان دو کشور مشغول به فعالیت هستند و قطع نشده‌اند. همچنین محمد العرابی، وزیر خارجه پیشین مصر در گفت‌و‌گو با این روزنامه تأکید کرد که مشخصه‌های روابط ایران و مصر با دیگر طرف‌ها متفاوت‌تر است و این روابط در حال حاضر طبیعی است و قاهره از خیلی وقت پیش یک کاردار در سطح سفیر در ایران دارد. این اتفاقات در حالی است که در حاشیه اجلاس بغداد ۲ در اردن نیز گفت‌وگوی کوتاه و مثبتی بین حسین امیرعبداللهیان و عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور مصر صورت گرفته بود.

عصبانیت صهیونیست‌ها

صهیونیست‌ها اتفاقات اخیر را ناشی از آغاز از سرگیری روابط تهران و ریاض می‌دانند. پس از آنکه عربستان سعودی هیأت اسرائیلی را که برای ورود به خاک این کشور درخواست روادید کرده بود به این کشور راه نداد برخی منابع صهیونیست از ضربه جدید ابوظبی به کابینه تل‌آویو پس از لغو سفر نتانیاهو به امارات و احتمال لغو قرارداد خرید سامانه‌های پدافندی از رژیم صهیونیستی خبر دادند. کانال 12 رژیم صهیونیستی این اتفاقات را ناشی از ازسرگیری روابط ایران و عربستان معرفی کرد. برخی ناظران سیاسی معتقدند آنچه که در رویکرد جدید برخی کشورهای عربی با ایران دیده می‌شود منجر به توقف یا کند شدن مسیر عادی‌سازی رابطه این کشورها با رژیم صهیونیستی خواهد شد و یک پیروزی دیپلماتیک بزرگ برای ایران به حساب می‌آید. چرا که تا چند ماه قبل قرار بود ایران تبدیل به کشوری منزوی و ناامن شود اما با عدم تحقق این رؤیا، کشورهای مختلف جهانی رویه‌ای سازنده‌تر با تهران را در پیش گرفته‌اند.