زمزمه های توافقات جدید

 در حالی که در سه روز گذشته بیشتر اخبار سیاست خارجی حول توافق مهم ایران و عربستان با میانجی‌گری چین می چرخید و کشورهای مختلف به ویژه منطقه استقبال خوبی از آن داشتند، روز گذشته مصاحبه وزیر خارجه درباره تبادل زندانیان ایران و آمریکا منتشر شد که این توافق به شرط این که آمریکایی ها به تعهداتشان عمل کنند و تصمیم نهایی را بگیرند به زودی اجرایی می شود. حتی برخی رسانه ها از تبادل سه زندانی آمریکایی با زندانیان ایرانی و همزمان آزاد شدن 10 میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران در کشورهای خارجی سخن گفتند. با این حال ساعتی پس از سخنان امیرعبداللهیان، ندپرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اظهارات وزیرخارجه ایران را رد کرد و منکر توافق در این زمینه شد. از سوی دیگر، سفرهای اخیر علی باقری معاون سیاسی وزیرخارجه به قطر و عمان و مصاحبه تلفنی سیامک نمازی، زندانی دوتابعیتی، از زندان اوین با سی‌ان‌ان در کنار توافق با آژانس بین المللی انرژی اتمی این گمانه را تقویت کرده که باید منتظر خبرهای مثبت دیگری از حوزه سیاست خارجی به ویژه مذاکرات هسته ای باشیم.

خبر امیرعبداللهیان از قریب الوقوع بودن تبادل زندانیان

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران دریک مصاحبه تلویزیونی درباره گفت‌وگو برای رفع تحریم‌ها اظهار کرد: در موضوع لغو تحریم‌ها همچنان تبادل پیام با طرف آمریکایی جریان دارد. در موضوع تبادل زندانیان موجود بین ایران و آمریکا به توافقی در روزهای اخیر دست یافتیم و اگر همه چیز از طرف آمریکایی خوب پیش برود، فکر می‌کنم در کوتاه مدت شاهد تبادل زندانیان نیز خواهیم بود. وی با بیان این که ما این پرونده را یک پرونده کاملا انسانی می‌دانیم، افزود: از مارس سال گذشته در این زمینه، سندی بین ما و آمریکا به صورت غیرمستقیم به امضا و تایید رسید، اما زمینه اجرای آن اکنون فراهم شده است. از نظر ما همه چیز آماده است، طرف آمریکایی در مرحله آخرین هماهنگی‌های فنی خود قرار دارد. امیرعبداللهیان همچنین گفت: در سفر اخیر آقای رافائل گروسی به تهران، پیشرفت خوبی حاصل شد و الان همکاری نیرومندی بین سازمان انرژی اتمی و آژانس جریان دارد که نتیجه این همکاری تاثیر خیلی خوبی در جمع بندی مذاکرات خواهد داشت. وزیر خارجه در عین حال بیان کرد: با توجه به آن چه گذشته، زمینه خوبی برای رسیدن به جمع بندی گفت‌وگوهای طولانی ماه‌های گذشته وجود دارد. به خوبی در مسیر دیپلماسی و مذاکره قرار داریم و امیدواریم هر چه زودتر نتیجه‌ای که مطلوب است با رعایت کامل منافع ملت‌مان حاصل شود.

سفر علی باقری به عمان

همزمان با اظهارات وزیرامورخارجه، علی باقری معاون سیاسی امیرعبداللهیان نیز که به منظور برگزاری کمیته مشورت‌های سیاسی به مسقط سفر کرده با «سید بدر البوسعیدی» وزیر خارجه عمان و همچنین «شیخ خلیفه الحارثی» معاون وزیر خارجه عمان دیدار و گفت‌وگو کرد. این سفر از آن جا مورد توجه رسانه ها قرار گرفت که عمان همواره در موضوع تبادل زندانیان دوتابعیتی طرف امین ایران و کشورهای غربی بوده و تبادل نازنین زاغری با انگلستان و باقر نمازی با آمریکا نیز توسط عمان صورت گرفت. خبر قریب الوقوع بودن تبادل زندانیان بین ایران و آمریکا به سرعت در دنیای رسانه ای پیچید و حتی گمانه زنی ها درباره آن نیز شروع شد تا جایی که شبکه العربیه که به عربستان سعودی وابسته است، مدعی آزادسازی دارایی‌های مسدود شده ایران در عراق، کره جنوبی و ژاپن شد. وبگاه شبکه «العربیه» در توئیتی مدعی شد که قرار است در ازای آزادی سه شهروند آمریکایی توسط ایران، سه کشور عراق، ژاپن و کره جنوبی دارایی‌های مسدود شده ایران را آزاد کنند، اما ساعتی پس از مصاحبه وزیرخارجه ایران، ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به این سخنان مدعی شد توافقی با ایران در بحث تبادل زندانیان به دست نیامده و این اظهارات را نادرست خواند. وی افزود: اظهارات مقامات ایران مبنی بر به دست آمدن توافق در بحث تبادل زندانی، دروغ بی رحمانه دیگری است که فقط بر رنج های خانواده های آن ها می افزاید. این ادعا در حالی مطرح شده که ایران بیش از یک سال است که خواهان تبادل زندانیان است و آمریکا برای فرار از این اقدام و آزادسازی اموال بلوکه شده ایران، حاضر به انجام آن نیست. با این حال، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا بیان کرد: ما بدون وقفه در حال فعالیت برای آزادی سه آمریکایی بازداشت شده در ایران هستیم.

یک مقام سابق آمریکا: اگر دیدید چین واسطه مذاکرات احیای برجام هم شد، تعجب نکنید

همچنین ویلیام وکسلر، معاون دستیار وزیر دفاع سابق آمریکا و مدیر ارشد مرکز رفیق حریری و برنامه‌های خاورمیانه در اندیشکده شورای آتلانتیک در یادداشتی برای این اندیشکده آمریکایی که در آن به بررسی ابعاد مختلف توافق عادی‌سازی روابط ایران و عربستان پرداخته است، تاکید کرد که باتوجه به تاثیر سیاست‌های چین در خاورمیانه طی دو دهه گذشته بعید نیست که خبر بعدی، ازسرگیری مذاکرات احیای برجام باشد. وی با اشاره به نقش چین در حصول توافق عادی‌سازی روابط ایران و عربستان افزود: تعجب‌آور نیست اگر اعلام بعدی، ازسرگیری گفت‌وگو‌های ایران و آمریکا در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) باشد که بار دیگر با میانجی‌گری چین انجام خواهد شد. در حالی که من درباره احتمال (یا حتی توصیه) چنین توافقی در شرایط کنونی تردید دارم، ممکن است چنین اعلامیه‌ای در واشنگتن با استقبال مواجه شود، اما قطعاً (در قدس اشغالی) به عنوان کاهش بازدارندگی آمریکا و اسرائیل علیه ایران تلقی می‌شود.

 جزئیاتی جدید از مذاکرات ایران و عربستان در چین

اما موضوع توافق ایران و عربستان همچنان مورد توجه رسانه هاست. حسین امیرعبداللهیان وزیرخارجه کشورمان در ادامه گفت‌وگوی تلویزیونی خود درباره توافق ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک بیان کرد: آقای شی جین پینگ رئیس جمهور چین زمانی که قصد سفر به عربستان سعودی را داشت، ایده‌هایی را با ما در میان گذاشت. مدیرکل سیاسی ما ملاحظاتی درباره مواضع منطقه‌ای ما و چین داشت و مقامات چینی را توجیه کرد گفت‌وگوهایی که شکل می‌گیرد در چه چارچوبی می‌تواند به نفع منطقه و مناسبات موجود بین کشورهای منطقه باشد. در نهایت در سفری که آقای رئیسی به پکن داشت در ملاقات خصوصی رئیس جمهور چین، هم گزارشی از گفت‌وگوهایش با مقامات عالی عربستان سعودی در آن سفر ارائه کرد و هم به منظور این که نقش میانجی را برای برون رفت ایران و عربستان از چالش‌ها و مشکلاتی که وجود دارد، ایفا کند، ایده‌هایی را مطرح کرد. امیرعبداللهیان ادامه داد: ایده‌های مختلفی مطرح بود که این گفت‌وگو در چه سطحی انجام شود. از آن جایی که بخش مهمی از چالش‌های موجود به مسائل امنیتی برمی‌گشت، بین دوطرف از طریق تلاش‌ها و مساعی جمیله‌ای که دولت چین به عمل آورد، توافق شد که در سطح دبیران شورای عالی امنیت ملی دو کشور، گفت‌وگویی امنیتی انجام شود. وی یادآور شد: البته در ترکیب تیم اعزامی هر دو کشور به پکن علاوه بر مقامات امنیتی، مدیران کل ذی‌ربط سیاسی پرونده نیز حضور داشتند. تلفیقی از مجموعه‌های سیاست خارجی و امنیتی ما - به طور مشخص وزارت خارجه، وزارت اطلاعات و دستگاه‌های ذی‌ربط - آقای شمخانی را همراهی کردند. گفت‌وگوهای طولانی شاید حدود ۵۰ ساعت در سطح فرد مذاکره کننده ایرانی و همتای سعودی و همچنین گفت‌وگوهای جداگانه با مقامات کشور چین برای پیشرفت در این موضوع انجام شد و در نهایت این ایده دولت و آقای رئیسی با مقدماتی که از ابتدای شروع به کار دولت فراهم شده بود، در محافل مختلف ادامه یافت. وزیر خارجه اضافه کرد: خوشبختانه در سطح مشاوران امنیت ملی عربستان و دبیر شورای عالی امنیت ملی ما توافق شد که اولا در چارچوب این توافق از زمان انتشار بیانیه سه جانبه ایران، چین و عربستان سعودی، بازگشت روابط به حالت طبیعی اعلام شود و برای این موضوع هیچ یک از دوطرف منتظر زمان نباشند و ثانیا در سقف زمانی حداکثر ۲ ماه وزیران خارجه ایران و عربستان با هم دیدار داشته باشند و برای بازگشایی سفارتخانه‌ها و تبادل سفیران و بازگشایی سرکنسولگری‌ها در جده و مشهد و انتصاب سرکنسول ها اقدام کنند. این دیپلمات عالی‌رتبه ایرانی در عین حال تأکید کرد که این توافق در راستای مصالح و منافع دو ملت و صلح و امنیت و توسعه پایدار منطقه انجام می‌شود و افزود: این توافق علیه هیچ یک از کشورهای مسلمان در منطقه شکل نخواهد گرفت. در عین حال به صورت گسترده از این توافق استقبال شده است. امیرعبداللهیان در عین حال تأکید کرد: موضوعاتی در منطقه وجود دارد، از جمله موضوع یمن، مسائل مربوط به سوریه و افغانستان و حتی مربوط به منازعه در اوکراین که هر کدام سازوکار دوجانبه خود را دارد. درباره یمن طبعا این طرف‌های یمنی هستند که برای آینده کشورشان تصمیم خواهند گرفت، اما جمهوری اسلامی ایران مثل همیشه گفت‌وگو و مذاکره را در این چالش‌ها و منازعات منطقه‌ای محور اصلی می‌داند و معتقدیم تداوم جنگ چه در اوکراین، چه در یمن و چه در دیگر حوزه‌ها در منطقه غرب آسیا راه‌حل نیست بلکه شرایط را پیچیده‌تر می‌کند.

توافق «تهران-ریاض»؛ توافقی «برد-برد-برد-برد»

روزنامه چینی گلوبال تایمز در یادداشتی درباره توافق ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک نوشت: توافق اخیر ایران و عربستان سعودی بیشتر ناظران را سخت شگفت‌زده کرده است، اما اعلام آن و شرح جزئیاتش از سوی پکن شگفتی بزرگ‌تری بوده است. گلوبال تایمز در ادامه نوشت: ازسرگیری روابط میان ایران و عربستان سعودی با میانجیگری چین، گواه دیگری برای جهان شد که تک قطبی بودن، دیگر وجود ندارد و ما همین حالا هم، عملا در جهانی چندقطبی به سر می‌بریم. به نوشته گلوبال تایمز، «این توافقی برد-برد-برد-برد است». وال‌استریت ژورنال نیز در گزارشی که روز جمعه دهم مارس (۱۹ اسفند) منتشر کرد، به جزئیاتی از توافق حاصل‌شده میان ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط پرداخت و این نزدیکی را نشانه‌ فروکش‌کردن جنگ‌های نیابتی ریاض و تهران دانست. بنا  بر  این گزارش، منابع آگاه می‌گویند در بخشی از توافقی که روز جمعه حاصل شد، ایران متعهد شده است حملات شورشیان حوثی یمن علیه عربستان سعودی را متوقف کند. در بخش دیگری از این توافق هم اعلام شد که ایران و عربستان سعودی ظرف دو ماه آینده سفارتخانه‌ها و نمایندگی‌های خود در خاک یکدیگر را بازگشایی  می کنند. آن‌ها توافق کردند که وزیران خارجه دو کشور برای بررسی دیگر جزئیات، به‌زودی نشستی برگزار کنند. نویسنده این گزارش همچنین تاکید می‌کند که چنین توافقی می‌تواند تلاش‌های ایالات متحده و اسرائیل برای تقویت اتحاد منطقه‌ای به‌منظور مقابله با تهران را پیچیده کند و در شرایطی که آمریکا برای میانجیگری یک توافق صلح بین عربستان سعودی و اسرائیل تلاش می‌کرد، این موضوع اکنون در هاله‌ای از ابهام فرو رفته است.

خراسان