عقب‌نشینی پر از پیام

فرارو: مجموع موضع‌گیری‌ها سبب شد تا احمدی‌نژاد با تاخیری 16 روزه به توصیه رهبری جامه عمل بپوشد و سمت نمایندگان ویژه رئیس جمهوری را حذف نماید. تاخیری که سبب شد مجلس واکنش‌های جدی‌تری به تصمیم احمدی‌نژاد نشان دهد و در پرده بگوید با تغییر متکی همراهی نخواهد کرد. به نظر می‌رسد احمدی‌نژاد در اتفاقی نادر از تصمیم خود عقب‌نشینی کرده است. امری که در صورت مقاومت نمایندگان مجلس بیش از این‌ها اتفاق خواهد افتاد. نمایندگان ویژه رئیس جمهوری تغییر وضعیت داده و به مشاوران وی تبدیل شدند. شاید این یکی از معدود عقب‌نشینی‌های محمود احمدی‌نژاد طی عمر یک ساله دولت دهم بوده باشد. این خبر امروز توسط روزنامه ایران و به نقل از محمدجعفر بهداد، معاون امور سیاسی رئیس جمهور منتشر شد. بهداد این تغییر جایگاه را «تدبیر دکتر احمدی‌نژاد در اجرای رهنمود رهبر معظم انقلاب درباره ضرورت پرهیز از موازی‌کاری در سیاست خارجی» دانست. بر این اساس سمت‌های بقایی، مشایی، ظهره‌وند و آخوندزاده از نمایندگان ویژه در مناطق ‌آسیا، خاورمیانه، افغانستان و دریای خزر به مشاور تبدیل شد و دو نفر دیگری که بر اساس وعده بقایی بنا بود به عنوان نماینده ویژه منصوب شوند، به عنوان مشاور کار خود را آغاز کردند. این دو نفر سید شمس‌الدین حسینی، وزیر اقتصاد و محمد عباسی هستند که به ترتیب مشاور محمود احمدی‌‎نژاد در امور آفریقا و آمریکای لاتین شده اند. در ابتدای شهریورماه سال جاری، محمود احمدی‌نژاد چهار تن از نزدیک‌ترین نیروهای خود را بر اساس اصل 127 قانون اساسی به عنوان نماینده ویژه در امور دیپلماتیک منصوب کرد. قانون اساسی به رئیس جمهور اجازه می‌دهد تا «در موارد خاص، بر حسب ضرورت با تصویب هیأت وزیران» نمایندگان ویژه‌ای منصوب کند که تصمیمات آن‌ها «در حکم تصمیمات رییس جمهور و هیأت وزیران خواهد بود». این اقدام با واکنش بسیاری از سیاست‌مداران به ویژه در مجلس شورای اسلامی روبرو شد. عمده نگرانی‌ها در این باره دو محور داشت: محور نخست سپردن زمام امور دیپلماتیک به افرادی بدون سابقه بود که می‌توانست دردسرهای ویژه خود را بیافریند و محور دوم نصب اسفندیار رحیم‌مشایی، چهره حساسیت‌برانگیز نزدیک به دولت در سمتی مهم‌تر از سمت‌های پیشین خود بود. در همان نخستین روزهای انتشار این خبر، علاءالدین بروجردی که خود نخستین نماینده ویژه یک رئیس جمهور در امور دیپلماتیک به حساب می‌آید و در دهه هفتاد صاحب این سمت در افغانستان بوده است در گفتگو با خبرنگاران با تاکید بر این که انتخاب نمایندگان ویژه در دنیا حق رئیس جمهوری و امری متداول است، یادآور شد: «در مورد اسفندیار رحیم مشایی بحثی که در کمیسیون امنیت ملی مطرح شده است این بود که افرادی به این مسئولیت ها منصوب شوند که در این زمینه تخصص داشته باشند». به عقیده بروجردی مسئولیت‌های مشایی بیش از آن است که وی قادر به رسیدگی به همه آن‌ها باشد. امّا پیش از آن که مشایی، به عنوان خبرسازترین چهره دولت، در این زمینه خبرساز شود، بقایی، سلف وی در سازمان میراث فرهنگی در این زمینه خبرساز شد. اولین اشتباه دیپلماتیک نمایندگان ویژه رقم خورد تا موج اعتراض‌ها بالا بگیرد. بقایی سوم شهریورماه در نشست تخصصی «ایران؛ پل پیروزی» که پیرامون اخذ غرامت ایران از متفقین در جنگ جهانی دوم برگزار می‌شد، اظهار داشت: «دولت امپراتوری عثمانی 100سال قبل علیه گروهی از ارمنی‌ها نسل کشی کرد». این اظهارات با استقبال مقامات ارمنستان و واکنش منفی مقامات ترکیه روبرو شد. وزارت امور خارجه ترکیه اعتراض خود را رسما به وزارت امور خارجه ایران ابلاغ کرد و متولی سیاست خارجی ایران نیز در پاسخ گفت بقایی خود باید پاسخ‌گوی اظهاراتش باشد. هرچند بقایی این اظهارات را تکذیب کرد و انعکاس نادرست آن را به «سایت‌های خبری» نسبت داد با این حال اظهارات وی سبب تندتر شدن آتش منتقدین شد. حسن بهشتی‌پور، تحلیل‌گر مسائل بین‌المللی در این خصوص به فرارو گفت: «وقتی که آقای بقایی از سوی رئیس جمهور به عنوان نماینده ویژه در امور آسیا منصوب شد، من خیلی تعجب کردم. درست است که رئیس جمهور باید کسی را که مورد اعتمادش است به عنوان نماینده ویژه خود منصوب کند، ولی آن فرد مورد اعتماد باید اطلاعات کافی درباره مسایل آسیا داشته باشد». الیاس نادران نیز که وزیر امور خارجه را با طرح سوال به مجلس فراخوانده بود به این اظهارات انتقاد کرد و گفت: «این نمایندگان خزعبلاتی تحویل می‌دهند که موضع نظام تلقی می‌شود». وی نصب نمایندگان ویژه را خلاف قانون اساسی دانست، نظری که مرکز پژوهش‌های مجلس با گزارش خود آن را تایید نمود. نادران تنها گذری به اظهارات بقایی داشت، او با اصل نصب نمایندگان ویژه، کم شدن اقتدارات وزیر امور خارجه و همین طور جایگاه شواری عالی امور ایرانیان خارج از کشور مسئله داشت. همین امر سبب شد تا رهبر انقلاب در دیداری با هیئت وزیران به مناسبت هفته دولت نسبت به موازی‌کاری به ویژه در عرصه سیاست خارجی هشدار دهد. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ورود رهبری به این مسئله را به موقع دانست و به فرارو گفت: «امیدواریم پس از تذکر ایشان این موازی‌کاری‌ها کاهش بیابد و مدیریت مسائل به وزارت خارجه منتقل شود». وی بر این مسئله تاکید داشت که در خصوص مسائل مربوط به سیاست خارجی باید وحدت نظر وجود داشته باشد. با این حال هیچ اتفاق مهمی در این خصوص از سوی احمدی‌نژاد نیافتاد تا برخی از تحلیل‌گران زمزمه‌های بی‌اعتمادی وی به وزیر امور خارجه را جدی‌تر پی بگیرند. این مسئله به خصوص وقتی تشدید شد که متکی، خود به اظهارات بقایی حمله کرد و گفت عرصه سیاست خارجی، عرصه تجربه‌اندوزی نیست. بسیاری با نظر به این مواضع متکی و اظهار نظر بقایی مبنی بر نصب نمایندگان ویژه دیگری در امور آفریقا و آمریکای لاتین؛ احتمال دادند متکی نخستین اخراجی دولت دهم باشد. اتفاقی که رخ نداد و شاید دلیل اصلی آن در حمایت قاطع مجلس از متکی بود. نخست جمعی از نمایندگان مجلس نسبت به نادیده گرفته شدن نظر رهبری توسط احمدی‌نژاد تذکر دادند. سپس برخی از چهره‌های اصول‌گرا به این امر اعتراض کردند تا جایی که علی مطهری مجدداً مسئله «ولایت مشایی یا ولایت فقیه» را مطرح نمود و در نهایت عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس از نامه این کمیسیون به رئیس جمهور برای جلوگیری از موازی کاری در سیاست خارجی خبر داد. مجموع این موضع‌گیری‌ها سبب شد تا احمدی‌نژاد با تاخیری 16 روزه به توصیه رهبری جامه عمل بپوشد و سمت نمایندگان ویژه رئیس جمهوری را حذف نماید. تاخیری که سبب شد مجلس واکنش‌های جدی‌تری به تصمیم احمدی‌نژاد نشان دهد و در پرده بگوید با تغییر متکی همراهی نخواهد کرد. به نظر می‌رسد احمدی‌نژاد در اتفاقی نادر از تصمیم خود عقب‌نشینی کرده است. امری که در صورت مقاومت نمایندگان مجلس بیش از این‌ها اتفاق خواهد افتاد. محمد منصوری بروجنی