دیپلماسی پنهان برجامی؟

مقامات آمریکایی طی ماه‌های اخیر تلاش دارند دیپلماسی پنهان و پیام‌رسانی غیرعلنی به ایران را جایگزینی برای دیپلماسی از طریق گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا در وین کنند و همزمان این ادعا را مطرح کنند که چشم امیدی به نتیجه مذاکرات ندارند.با این حال علی باقری، معاون وزیر خارجه  کشورمان در گفت‌وگو با شبکه المنار اعلام کرد که گرچه طی یک سال گذشته ما شاهد کندی در روند مذاکرات هسته ای هستیم اما این مذاکرات     اکنون   در سطح تبادل پیام ها میان دو طرف ادامه دارد و دو طرف همچنین رویکردهای خود را اعلام می‌کنند.باقری گفت که ایران هیچ گونه ارتباط مستقیمی با آمریکا ندارد و طبیعتا این پیام‌ها از طریق واسطه‌های اروپایی و گاهی اوقات غیر اروپایی رد و بدل می‌شود.معاون وزیر خارجه در پاسخ به این سوال که جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرده است که توافق وین مرده است گفت:اظهارات بایدن در حالی است که مسئولان آمریکایی بعد از آن در گفت‌وگو با رسانه ها درباره توافق و روند مذاکرات اظهارنظر کردند و تبادل پیام‌ها همچنان ادامه دارد.به نظر می رسد نکته مهمی که مقام‌های آمریکایی با تردستی آن را کتمان می‌کنند، راهبرد تعیین شده دو طرف برای فرایند مذاکره است. بر مبنای این راهبرد، طرف ها قرار بود تنها در چارچوب موضوع هسته‌ای و تحریم‌های مرتبط مذاکره کنند. این در حالی بود که «بلینکن» چندی پیش این اصل مبنایی را زیر پاگذاشت و مدعی شد: «ایرانی‌ها همچنان خواسته‌های فرعی  رامطرح می‌کنند.» او این سخن ادعایی را در حالی بر زبان آورد که پیشتر مقام‌های ایرانی، دستیابی به هر توافق احتمالی در وین را منوط به پایان یافتن پرونده ادعاهای سیاسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرده بودند. واضح بود با در نظر گرفتن نقش نظارتی آژانس بر روند اجرای توافق هسته‌ای، خواسته تهران با آن چه در زمین مذاکرات وین می‌گذشت، ارتباط مستقیم داشت و بر ادعای وزیر خارجه آمریکا خط بطلان می‌کشید. اما این خواسته در شرایطی به عنوان یک مانع بزرگ حل پرونده مذاکرات وین اعلام شده که مقام‌های آمریکایی کوشیده‌اند همکاری متعارف ایران و روسیه به عنوان دو شریک راهبردی را در قالب یک موضوع انحرافی به مذاکرات پیوند بزنند و کشورمان را یکی از طرف‌های درگیر در جنگ معرفی کنند. چنان که عملاً این موضوع را بارها در ادعاهای خود به صورت عیان اعلام کرده‌اند.

«پلن بی» تدریجی آمریکا!

وضعیت ابهام و بلاتکلیفی برجامی دیگر کشش ندارد و باید امسال سرنوشت آن چه در شکل توافق، چه شکست مذاکرات و اعلام آن روشن شود. بدون شک هر دو تحول، توافق داشتن یا نداشتن پیامد خود را دارد، اما توافق نداشتن و اعلام شکست مذاکرات پیامد بیشتری خواهد داشت. اگر هشدارها و قراین کنونی را در نظر بگیریم، با وجود تحرکات دیپلماتیک اخیر، رایزنی‌های قطر با دو طرف   یا تماس‌های دیگر طرف‌ها ، هنوز بن بست ادامه دارد و امروز موانع احیای برجام بسیار بیشتر از قبل است. در نتیجه فعلا احتمال احیای برجام کم‌رنگ‌تر از هر زمانی است. البته احیای برجام کاملا منتفی نیست، اما مجموعه تحولات داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در یک سال اخیر از جنگ اوکراین تاکنون شرایطی را رقم زده است که توافق میان ایران و آمریکا برای احیای برجام را مفروضی از الزامات این شرایط جدید قرار داده است و دیگر این امر تابع شرایط قبل از یک سال نخواهد بود. از این رو، به نظر می‌رسد که آمریکا بنا بر اوضاع جدید خواهان توافقی با شروطی تازه متناسب با شرایط جدید است.  سطور سیاست آمریکا همزمان با تعمیق انسداد مذاکرات برجامی نشان می‌دهد که واشنگتن حتی بدون اعلام شکست مذاکرات برای مدیریت کنترل شده اوضاع به شکل آرام پلن بی را شروع کرده است. از این رو، احتمالا در سال 2023 در صورتی که اتفاق غیر منتظره‌ای نیفتد، چه شکست مذاکرات اعلام شود چه نشود، پلن بی آمریکا و غرب و همراه آن‌ها اسرائیل وارد مرحله جدیدی شود که در پی واکنش احتمالی ایران شاهد تقابل پلن‌های بی خواهیم بود و کلا منطقه وارد فاز تنشی بی‌سابقه‌ای خواهد شد؛ اما ورود به این مرحله احتمالا زمانی جدی‌تر اتفاق بیفتد که افق جنگ اوکراین و شکست روسیه برای غرب روشن‌تر شود.

خراسان