گفت‌وگوی «فردا» با یک کارشناس آلودگی هوا
تغییر استاندارد آلودگی هوا چه بلایی سرمان می‌آورد؟
یوسف رشیدی می‌گوید: این گفته‌ها که کشورهای دیگر با شاخص‌های بالاتر تعطیل نمی‌شوند می‌تواند به نوعی به عادی سازی آلودگی هوا کمک کند.
گروه جامعه سایت فردا: تئاتری‌ها ترکیب کلامی عجیبی دارند که در ظاهر متناقض است اما در پس آن مفهوم عجیبی نهفته است، آنها به یک تراژدی اغراق شده می‌گویند «فاجعه‌نامه مضحک»! معنای آن هم روشن است، یک فاجعه وقتی آنقدر تکرار شود دیگر غم‌انگیز نیست و مخاطب آن به جای غمگین شدن به آن می‌خندد! ماجرای آلودگی هوای تهران هم شده است یک فاجعه‌نامه مضحک. هر بار حرفی و راهکاری ناکارآمد برای آن اجرا می‌شود و بیش از آن که تاثیرگذار باشد باعث شوخی و مطایبه است، نمونه متاخرش «تغییر شاخص آلودگی هوا» که از فرظ عجیب بودن ابتدا آن را کسی جدی نگرفت اما وقتی ماجرا بارها تکرار شد باور کردیم که حقیقت دارد. اما سوال مهم این است که تغییر شاخص آلودگی هوا چه پیامدی برای شهروندان خواهد داشت؟ صریح‌تر بگوییم چه بلایی سرمان می‌آورد؟
ماجرا از کجا شروع شد؟
احتمالا همه ما می‌دانیم اما توالی مکرر تعطیلی مدارس و البته در برخی از روزها اداره‌ها باعث شد وزارت آموزش و پرورش از پیامدهای سوء این اتفاق بر آموزش دانش‌آموزان گلایه کند. خروجی جلسات کمیته اضطرار هم در همه این سالها منجر به یک نتیجه ثابت یعنی «تعطیلی مدارس» بوده است. وزیر آموزش و پرورش اما هفته گذشته با ادعایی عجیب اعلام کرد در برخی ازکشورها با شاخص آلودگی 300 (یعنی خیلی خظرناک) هم مدارس را تعطیل نمی‌کنند، پیرو این موضوع هم وزیر کشور در ادعایی عجیب‌تر اعلام کرد استاندارهای تعیین شاخص آلودگی هوا تغییر می‌کند. هر چند در این میان وزارت بهداشت و درمان به عنوان متولی معین کننده این استاندارد مخالفتی ضمنی کرد اما ماجرا این است که به نظر می‌رسد قرار است همچنان این استانداردها تغییر کنند.
دور زدن آلودگی هوا
بیش از هر چیز آنچه در این میانه آشکار به نظر می‌رسد این است که این راهکار به نوعی دور زدن وضعیت آلودگی هوا در تهران است. یوسف رشیدی - معاون پیشین سازمان حفاظت محیط زیست - نیز «تغییر این استانداردها را نوعی پاک کردن صورت مسئله به جای انجام اقدامات لازم بر کاهش انتشار آلودگی هوا توصیف می‌کند. » البته این رویه تازه‌ای نیست، اینکه به جای حل بنیادین یک چالش دست به پاک کردن صورت مساله بزنیم، این موضوع در معضل‌های اجتماعی و شهری بارها و بارها به چشم دیده شده است، جمع‌آوری معتادان متجاهر از سطح شهر یکی از آنهاست چرا که خود آمارهای رسمی می‌گوید تنها یک درصد از این معتادان به زندگی بازمی‌گردند و دوباره همه این افراد در خیابان‌ها حضور دارند، کودکان کار و خیابان و ... هم از این دست نمونه معضلاتی است که به جای حل صورت مساله آن پاک شده است.
چه کشوری با شاخص بالا تعطیل نشده؟
پرواکنش‌ترین گفته در این میان مربوط به یوسف نوری وزیر آموزش و پرورش است که اعلام کرده بود کشوری با شاخص 300 مدارسش راتعطیل نمی‌کند. این موضوع مورد انتقاد یوسف رشیدی کارشناس این حوزه و البته معاون پیشین سازمان محیط زیست هم قرار گرفته است. او به فردا می‌گوید « اینکه کشوری با شاخص آلودگی 300 هم مدارسش را تعطیل نمی‌کند به نوعی می‌تواند گزاره درستی باشد، چرا که دستورالعمل سازمان حفاظت از محیط زیست آمریکا چنین گزاره‌ای را تایید می‌کند اما یک نکته مهم در این میان وجود دارد که کسی در آن دقیق نشده و آن هم این است که این کشور بعد از تعطیل نکردن مدارس با این شاخص آلودگی چه اقداماتی انجام می‌دهد؟ » معنای گفته او این است که ایران همچنان برنامه‌ای برای بعد از این تصمیم احتمالی ندارد.
بعد از تعطیل نشدن چه کنیم؟
یوسف رشیدی معتقد است پارامترهای گوناگونی در این موضوع دخالت دارند. او به فردا می‌گوید « مولفه‌های بسیاری در تعیین استاندارد شاخص آلودگی هر کشوری موثر است، همینطور کلی نمی‌توانیم بگوییم چون آمریکا با شاخص 300 تعطیل نمی‌کند پس ما هم تعطیل کنیم! حتی جانمایی مدارس کودکان در تعیین استاندارد می‌تواند مشخص کننده باشد. ما اما هیچکدام از این مولفه‌ها را به کار نبستیم و تنها نتیجه خروجی آنها را به عنوان یک مدل بیرونی می‌خواهیم اجرایی کنیم.»
او می‌گوید « اگر هوا ناسالم بود چه اقداماتی باید انجام داد؟ اگر این شرایط برای گروه‌های حساس بود حتما اقدامات تغییراتی باید داشته باشد. این دیگر یک رویه ثابت نیست، به این معنا که یک فرمول یا نسخه همگانی ندارد و هر کشوری با توجه به قدرت نظام درمان و پزشکی‌اش و البته بر مبنای منافع اقتصادی خود دستورالعمل‌های ویژه‌ای تدارک می‌بیند.»
عادی سازی آلودگی هوا
به گفته این کارشناس آلودگی هوا در ایران هم شیوه‌نامه مواقع اضطرار در دولت تصویب شده است و خب بدیهی است که فردی از دولت نمی‌تواند بگوید این کم است یا زیاد است!
به گفته او نکته مهم این است که بدانیم مرحله بعدی در تعیین استاندارد شاخص آلودگی این است که حالا باید چه اقداماتی پیرامون آن انجام بدهیم.
حرف اصلی و مهم اما در انتهای گفته‌های این کارشناس به فرداست. او می‌گوید « نکته مهم دیگر این است که چنین گفته‌هایی از اهمیت کشنده آلودگی هوا در ایران می‌کاهد. حالا مدت‌هاست که موضوع آلودگی هوا به عنوان یک مطالبه عمومی از سوی شهروندان مطرح می‌شود اما این گفته‌ها که کشورهای دیگر با شاخص‌های بالاتر تعطیل نمی‌شوند می‌تواند به نوعی به عادی سازی آلودگی هوا کمک کند. اتفاقی که بدیهی است از تعداد میرگ و میرهای به واسطه آلودگی هوا نمی‌کاهد.»