تحلیل «المیادین»/تلاش دپیلماتیک ایران برای ایجاد گشایش در روابط آنکارا-دمشق
براساس تحلیلی از «المیادین» با توجه به مشغول بودن روسیه به درگیری با اوکراین، ایران ابتکار عمل را در پرونده‌های منطقه‌ای از جمله تنش‌زدایی بین ترکیه و سوریه در دست گرفته است.
پایگاه اینترنتی شبکه «المیادین» در گزارشی به تحلیل سفرهای منطقه‌ای «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه ایران خصوصاً به دمشق و آنکارا پرداخت و تقویت میانجی‌گری‌های تهران در مسیر تنش‌زدایی بین ترکیه و سوریه را هدف اصلی این سفرها و رایزنی‌ها توصیف کرد.
تلاش دپیلماتیک ایران برای ایجاد گشایش در روابط آنکارا-دمشق
دستگاه دیپلماسی ایران با سفر «حسین امیرعبداللهیان» وزیر امور خارجه‌اش به دو کشور سوریه و سپس ترکیه نشان داد که با هدف ایجاد مسیری جدید در مذاکرات بین آنکارا و دمشق و همچنین مهار خطر تشدید تنش نظامی بین دو کشور، به خط میانجیگری بین ترکیه و سوریه بازگشته است. در این روند، کار دشوار شامل ارائه ابتکاری می‌شود که هر دو طرف را راضی کند؛ به این معنا که هم از نگرانی‌های ترکیه در مورد گروه‌های کُرد مسلح در مرزهای شمالی سوریه رفع کند و هم در عین حال جلوی جاه‌طلبی‌های توسعه طلبانه ترکیه را بگیرد.
امیرعبداللهیان روز شنبه (۱۴ژانویه) در جریان سفر خود به دمشق، پایتخت سوریه بر مخالفت کشورش با هرگونه اقدام نظامی ترکیه در اراضی این کشور را تاکید و خاطرنشان کرد که این اقدام امنیت و ثبات منطقه را از بین خواهد برد. با این حال، وی در همان کنفرانس مطبوعاتی در کنار «فیصل المقداد» همتای سوری خود، نزدیکی روابط بین ترکیه و سوریه را به نفع کل منطقه خواند و «خوشحالی ایران از موفقیت در تماس‌های آنکارا و دمشق» را ابراز کرد.
پس از سه روز و در توقفگاه دوم، وزیرخارجه ایران طی دیدار با «مولود چاووش اوغلو» همتای ترکیه‌ای خود اظهار داشت که تهران نگرانی‌های امنیتی ترکیه در سوریه را درک می‌کند؛ ولی او همچنین سعی کرد این پیام را به طرف ترکیه‌ای برساند که بهترین راه‌حل برای پایان‌دادن به ترس‌ها، حضور ارتش عربی سوریه در مرز است.
نیاز انتخاباتی اردوغان به اسد! وقتی دمشق شرط مهمی می‌گذارد...
دولت ترکیه که پرونده سوریه را راهی برای برون‌رفت از بحران‌های انتخاباتی خود می‌داند، از اقدامات ایران استقبال کرد و آن را نقش مهمی در عادی‌سازی روابط با سوریه دانست. با این حال، دمشق خط قرمزی را برای هر گونه روند عادی سازی با کشوری که در پروژه تخریب آن شرکت داشت تعیین کرده است؛ کشوری که برای نزدیک به ده سال، تلاش داشت کرد تا برای هدف قرار دادن دمشق وارد ائتلاف نظامی با ناتو شود. خط قرمز دمشق و شرط مهم آن بر اساس بیانات «بشار اسد»، رئیس جمهور سوریه، آن بود که نظامیان ترکیه به اشغالگری‌شان پایان داده و حمایت از تروریسم را متوقف کنند.
حالا که دولت سوریه که مراحل سخت بحران را پشت سر گذاشته و کنترل بیشتر سرزمین‌های خود را به دست گرفت، لزومی نمی‌بیند که بدون گرفتن امتیازات بالا و پرارزش به حزب حاکم/ حزب عدالت و توسعه ترکیه به رهبری «رجب طیب اردوغان» بلیت عبور از سد مرحله انتخابات را بدهد. گذاشتن شرط از سوی دمشق برای آنکارا ناشی از موقعیت باثبات‌تر اسد نسبت به اردوغان است؛ هرچند که همه این داده‌ها، همچنان حاکی از آن است که بحران بین دو همسایه هنوز عمیق است و فضای در دسترس ایران برای حل و فصل تنش‌های بین سوریه و ترکیه فضای وسیعی نیست.
این اولین بار نیست که تهران به همراه روسیه در زمینه نزدیک‌شدن روابط آنکارا و دمشق تلاش می‌کنند، زیرا تلاش‌های قبلی برای برگزاری جلسات امنیتی بین دو طرف نتیجه نداده و این گفت‌وگوها نتوانستند به سطح سیاسی برسند و از چارچوب امنیتی فراتر نرفتند؛ بنابراین منجر به بر هم خوردن روابط ترکیه و سوریه شده‌اند.
کارت‌های تهران و اشتغال مسکو؛ ابتکار عمل در دست ایران است
شانس تهران برای میانجیگری میان سوریه و ترکیه از آن جهت افزایش یافته است که ایران کارت‌های مهمی در روابط دوجانبه با هر دو کشور دارد. این کشور (ایران) یکی از مهم‌ترین شرکای اقتصادی ترکیه است؛ زیرا حجم مبادلات تجاری بین آن‌ها سالانه بیش از پانزده میلیارد دلار است. در همین حال تهران یکی از برجسته‌ترین متحدان سوریه هم در سطح استراتژیک به شمار می‌آید. علاوه بر این روابط خوب تهران با دمشق و آنکارا به طور هم‌زمان، روسیه نیز به دلیل مشغول شدن مسکو به جنگ اوکراین بیشتر از این فضاهای میانجی‌گرانه در غرب آسیا دور خواهد شد؛ به طوری که ایران به عنوان تنها بازیگر منطقه‌ای که دیدگاه‌های منطقه‌ای آمریکا را رد می‌کند، ظاهر خواهد شد. با این وجود اما کرملین به طور کامل از صحنه کنار نرفته و ابتکارات جایگزین خود را برای کاهش تنش‌ها و بازسازی سیستم های منطقه‌ای ارائه می‌دهد.
خنثی‌کردن نقش منفی ترکیه؛ هدف ائتلاف سه جانبه تهران-مسکو-دمشق
«هادی افقهی»، دیپلمات سابق ایرانی در گفت‌وگو با المیادین درباره این موضوع، تاکید کرد که «هدف اصلی پشت تلاش‌های سیاسی اتحاد روسیه، ایران و سوریه است؛ آن هم با هدف خنثی کردن نقش سلبی ترکیه در بحران سوریه و جلوگیری از ایفای نقش‌های منفی بیشتر آن در پرونده آنکارا و دمشق».
افقهی به المیادین نت گفت: سفر وزیر امور خارجه ایران به سوریه و ترکیه در راستای حمایت از روند سیاسی و جلوگیری از وقوع مجدد درگیری‌های نظامی بین این دو بوده است. اما کارنامه سیاه ترکیه در اینجا تأثیر منفی می‌گذارد؛ زیرا این کشور در کنار آمریکا ایستاد و با حمایت از گروه‌های تروریستی به اجرای پروژه سرنگونی نظام و دولت قانونی دمشق کمک کرد.
عامل دخالت؛ آمریکا اجازه تنش‌زایی می‌دهد؟
این دیپلمات سابق ایرانی در ادامه گفت‌وگویش تصریح کرد: ترکیه اکنون بر سر یک دوراهی ایستاده است؛ این کشور از یک سو می‌خواهد از بحران سوریه و پیامدهای اقتصادی و امنیتی آن خلاص شود. از سوی دیگر، آمریکا اجازه نمی‌دهد این نقش منفی ترکیه کاهش یابد و به راحتی خنثی شود؛ زیرا واشنگتن استانبول را دروازه اصلی تاثیرگذاری بر وضعیت سوریه می‌داند.
افقیهی تاکید کرد که اصرار ترکیه بر رویارویی با گروه‌های مسلح کُرد تنها بهانه‌ای برای ماندن در سوریه است؛ زیرا گروه‌های کُرد ضعیف‌تر از آن هستند که امنیت ملی ترکیه را تهدید کنند. وی ادامه داد: وارونه شدن مواضع کشورهای عربی منطقه خلیج فارس و ترکیه در قبال نظام سوریه ناشی از پیروزی‌های سوریه در شکست تروریسم و بازگرداندن بیشتر سرزمین‌های سوری تحت حاکمیت خود است.
میانجی‌گری‌ها در گرو بحران اعتماد؛ هدف آرامش دمشق است...
اکنون موفقیت تلاش‌های میانجی‌گرانه برای بازسازی روابط ممکن است با توجه به بحران عمیق اعتماد بین سوریه و ترکیه پس از یک دهه تقابل، دست نیافتنی به نظر برسد. اما نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که این تلاش‌ها تنها راه حل برای جلوگیری از تکرار درگیری های نظامی در کشوری (سوریه) است که در سال های گذشته از جنگ داخلی و تروریسم رنج برده است./فارس