غذادهی به حیوانات؛ ثوابی که کباب شد
اسماعیل کهرم از چالش غذادهی به حیوانات می‌گوید
در فصل زمستان یکی از بحث‌های رایج میان دوستداران محیط زیست حول محور غذادهی به حیوانات بوده است. این موضوع البته که همواره با چالش‌های بسیاری رو به رو بوده، عده‌ای به دلیل دسترسی کمتر حیوانات در این فصل به غذا این کار را کمک به حیوانات تلقی می‌کنند و در مقابل مخالفانی هم قرار دارند که معتقدند این کار دخالت در چرخه طبیعی آنهاست و نه تنها کمک محسوب نمی‌شود که در موارد بسیاری به زیان حیوانات است و گاه موجب مرگ آنها می‌شود. اما وقتی از غذادهی دستی به حیوانات حرف می‌زنیم مفهوم فراگیری را در برمی‌گیرد در حالی که برخی از کارشناسان حیات وحش باور دارند که این موضوع ملاحظات بسیاری دارد. برخی هم معتقدند یکی از این ملاحظات فارغ از گونه حیوانی، منطقه زیستی آن حیوان است، به این مفهوم که جغرافیای مدنظر یکی از مولفه‌های تعیین کننده در درستی یا نادرستی غذادهی به حیوان محسوب می‌شود. دکتر اسماعیل کهرم نوع گونه حیوانی را مولفه مهمی در درستی یا نادرستی این کار می‌داند و معتقد است غذادهی به پرندگان در اغلب موارد موجب تسریع در مرگ آنها می‌شود.
غذادهی به حیوانات درست است؟
تغییر در چرخه و ذائقه غذایی حیوانات و عادت‌دهی آنها به غذای دستی از دیگر ملاحظات کارشناسان در این کار است. ملاحظاتی که به باور آنها حتما که یک کار تخصصی است و با به راه‌اندازی پویش‌های مردمی این کار بیشتر زیان‌آور است تا مفید. در کنار این موضوع هیچگاه در بحث‌های حول این موضوع درباره غذادهی به حیوانات وحشی حرفی به میان نیامده، آن هم در حالی که در فصل سرما همیشه اخباری پیرامون حمله گرگ‌ها به انسان در برخی از مناطق ایران منتشر می‌شده است. برخی راهکار عدم تکرار این اتفاقات را در طعمه‌گذاری و غذادهی به گرگ‌ها می‌دانند در حالی که برخی از کارشناسان نه تنها این کار را بی‌فایده می‌دانند بلکه معتقدند ریشه بسیاری از این حمله‌های احتمالی هم آزاری است که انسان به این حیوانات رسانده است، از محدود شدن قلمرو زیستگاه این حیوانات گرفته تا آزارهای معمول به خود حیوان در برخی از مناطق ایران. حیوانات شهری هم در بحث پیش رو جایگاه ویژه‌ای دارند، آنها دیگر به واسطه دسترسی به غذاهای شهری نه تنها ذائقه غذایی‌شان تغییر پیدا کرده که دیگر در طول سالیان گذشته توانایی تاب‌آوری‌شان در طبیعت هم از میان رفته است. همه این چالش‌هاست که باعث شده همچنان یک سوال مهم کلی وجود داشته باشد، سوالی با این محور که اساسا غذادهی به حیوانات درست است یا نادرست؟
غذایی که پرندگان را می‌کشد
از بین رفتن قلمروی زیستی حیوانات و قطع این قلمرو به واسطه سازه‌های انسانی مانع بزرگی برای عدم مهاجرت حیوانات به دیگر مناطق شده است، اما این گزاره درباره پرندگان تا حدود بسیاری صدق نمی‌کند. با این حال اما اسماعیل کهرم معتقد است اگر با رعایت ملاحظاتی غذادهی به برخی از گونه‌ها مناسب باشد این کار برای پرندگان قطعا زیان‌آور خواهد بود. او به فردا می‌گوید «ناآگاهی جمعی در این باره به طوری است که باعث مرگ پرندگان می‌شود. نکته مهم در غذادهی به پرندگان فصل و نوع غذاست، به این مفهوم که اگر ما در فصل بهار و تابستان به عنوان مثال خرده نان به پرندگان بدهیم این کار می‌تواند به مرگ جوجه این پرندگان بینجامد. چرا که خمیر نان آب را جذب می‌کند و باعث خفگی جوجه‌ها می‌شود.»
ثوابی که کباب شد
هر چند غذادهی مورد اشاره این کارشناس محیط زیست معطوف به پرندگان شهری است اما گلایه اصلی او از این کار اشاره به غذادهی به پرندگان مهاجر دارد. او به فردا می‌گوید «نکته‌ای که بسیار مخالف آن هستیم مربوط به رفتار افرادی است که با نیت خیر آمدند ثواب کنند اما کباب کردند. آمدند در منطقه سرخرود در شمال ایران چندین تُن گندم را به نیت خیر به قوها دادند. قوهایی که برای اتراق چند روزه به آن منطقه آمده بودند تا کمی استراحت کنند و به تالاب‌های دیگر بروند. این کار باعث تشکیل کلونی‌های پرتجمع قوها شد و همین تجمع باعث انتشار امراض مختلف بین این پرندگان شد.»
انتشار احتمالی امراض میان این گونه تنها یکی از معایب چنین شیوه غذادهی است. به باور اسماعیل کهرم این کار باعث قطع مسیر طبیعی این پرندگان هم شده بود. او به فردا می‌گوید « اساسا دلیل اصلی مهاجرت پرندگان یافتن غذاست. از آنجا که در زمستان سیبری همه چیز یخ می‌زند و غذایی یافت نمی‌شود پرندگان به مناطق گرم‌تر برای یافتن غذا مهاجرت می‌کنند. وقتی ما به این شکل گسترده با غذا این پرندگان را در این منطقه نگه می‌داریم باعث انتشار امراض بین آنها، جلب توجه شکارگرانی همچون روباه و شغال و البته شکار و صید غیر قانونی‌شان هم می‌شویم.»
اسماعیل کهرم می‌گوید « غذادهی به پرندگان هم اصولی دارد. اینکه تشکیل پویش در این زمینه بدون آگاهی از آن می‌تواند به قیمت جان پرندگان تمام شود. اینکه این شیوه غذادهی به پرندگان ذائقه غذایی آنها را از بین می‌برد و باعث مرگشان می‌شود. »
غذادهی مانع حمله گرگ‌ها می‌شود؟
«اینکه در فصل سرما گاه به گاه خبری منتشر می‌شود از حمله گرگ‌ها به انسان دلیل مناسبی برای طعمه‌گذاری و غذادهی به حیوانات وحشی نیست.» این گفته اسماعیل کهرم در برابر راهکار احتمالی عده‌ای است که این کار را چاره‌ای برای عدم حمله گرگ‌ها می‌دانند. او به فردا می‌گوید « نکته مهم در این اخبار گاه به گاه توجه به این مساله است که بدانیم در بسیاری از این موارد این گرگ نیست که به انسان‌ها حمله می‌کند. خیلی از این حیوانات سگ‌هایی‌اند که مدتی با چوپان‌های این مناطق بوده‌اند و گوش این حیوان را بریده‌اند! همین کار باعث شده این سگ‌ها جهت صدا را به درستی تشخیص ندهند و حشرات موذی را نتوانند از خودشان دور کنند و باعث عصبی شدن حیوان شده‌اند. در موارد دیگر هم سگ‌هایی بوده است که با گرگ‌ها جفت‌گیری کرده‌اند و عموما همین سگ‌ها هستند که به محدوده شهرها نزدیک می‌شوند.» نکته دیگر مستتر در حرف‌های این کارشناس حیات وحش مربوط به تصویر غالبا اشتباهی است که عامه مردم از حیوانات وحشی دارند. او به فردا می‌گوید«معمولا رسانه‌ها، فیلم و سریال‌ها تصویری اغراق شده از خشونت را درباره این گونه حیوانی برای ما ترسیم می‌کردند. تصویری اغراق‌شده که با واقعیت همخوانی ندارد. البته ریشه این ذهنیت نه از سمت رسانه که از قدیم وجود داشته است. به عنوان مثال در گذشته اگر کودکی کار ناشایستی می‌کرد همواره والدین آن کودک به او هشدار می‌دادند که در صورت تکرار «گرگه میاد می‌خوردتت!». او معتقد است همواره یک ترس بی‌موردی از حیوانات در وجود ما هست که برای رفع آن نیاز به کار فرهنگی داریم. آماری که پیش از این درباره گرگ‌ها وجود داشت مبنی بر این است که شاید در طی یک سال یک حمله گرگ به انسان وجود داشته باشد که آن هم با تشکیک قابل بررسی است.