توافق آبراهام محکوم به مرگ

عادی‌سازی اسرائیل با کشور‌های عربی که از سپتامبر ۲۰۲۰ با توافق آبراهام شروع شد، چشم‌انداز چندان مثبتی ندارد. علاوه بر روی کار آمدن دولت دست‌راستی بنیامین نتانیاهو که تندرو‌ترین دولت تاریخ اسرائیل نام گرفته، دلایل دیگری هم هست که ترمز این روند طی ماه‌های آینده کشیده خواهد شد. دولت جوبایدن رئیس‌جمهور امریکا هر چند با توافق آبراهام مخالف نیست ولی از عادی‌سازی در چارچوب سنتی آن حمایت می‌کند، روندی که با توافقات اسلو در سال ۱۹۹۳ کلید خورد و برخلاف الان که عربستان سعودی و امارات به محور توافقات آبراهام تبدیل شده‌اند، از نقش آفرینی مصر و اردن حمایت می‌کرد. در واقع، همانطور که دولت ترامپ برجام را میراث دولت دموکرات اوباما می‌دانست و هیچ‌گاه روی خوشی به آن نشان نداد و سرانجام در ۲۰۱۸ از آن خارج شد، دولت بایدن هم توافق آبراهام را میراث ترامپ می‌داند.

افکار عمومی کشور‌های عربی

نکته مهم‌تر، سطح حمایت از عادی‌سازی با اعراب در میان افکار عمومی در داخل کشور‌های عربی است. جام‌جهانی در قطر نشان داد بر خلاف دولت‌هایی مانند عربستان و امارات که برای عادی‌سازی دست و پا می‌شکنند، مردم در کشور‌های عربی از عادی‌سازی حمایت نمی‌کنند. به نوشته روزنامه اسرائیلی جروزالم‌پست یک نظر سنجی انجام شده که مرکز پژوهش‌های سیاسی آن را انجام داده، نشان می‌دهد مردم در این کشور‌ها با اسرائیل میانه خوبی ندارند. در این نظرسنجی که در سال ۲۰۲۲ انجام شده، ۸۴ درصد اعراب با به رسمیت شناختن اسرائیل از سوی دولت‌های خود مخالفند. در این نظر سنجی که هر ساله انجام می‌شود، از شهروندان الجزایر، مناطق فلسطینی‌نشین، اردن، لیبی، عراق، تونس، قطر، کویت، لبنان، مصر، سودان، مراکش و عربستان سعودی از شرکت‌کنندگان سؤالاتی درباره حمایت یا مخالفت آن‌ها از به رسمیت شناختن اسرائیل توسط دولت‌های متبوع خود، پرسیده شد. اکثریت چشمگیری از شرکت کنندگان با به رسمیت شناختن اسرائیل مخالفت کردند به طوری که ۸۴ درصد مخالف، هشت‌درصد موافق و هشت‌درصد ممتنع بودند. در مراکش که شهروندانش بیش از شهروندان دیگر کشور‌های عرب با اسرائیل سر سازگاری دارند، ۶۷ درصد شرکت‌کنندگان در نظر سنجی با به رسمیت شناخته شدن اسرائیل مخالفت کردند و ۲۰ درصد موافق این مسئله و ۱۳ درصد ممتنع بودند. در الجزایر، هیچ یک از شرکت‌کنندگان با به رسمیت شناختن اسرائیل، موافق نیستند که در مقایسه با حمایت سه‌درصدی فلسطینی‌ها از عادی‌سازی روابط با اسرائیل، مخالفت کامل شهروندان الجزایر، مسئله بسیار چشمگیری است. از شرکت کنندگان سؤالی درباره مربوط بودن مسئله فلسطین به خود فلسطینی‌ها پرسیده شد و ۷۶ درصد شرکت کنندگان گفتند مسئله فلسطین مسئله همه اعراب است و فقط به فلسطینی‌ها محدود نمی‌شود. در مقایسه با سال ۲۰۲۰- ۲۰۱۹، در سال ۲۰۲۲، درصد عرب‌هایی که مسئله فلسطین را بحرانی عربی می‌دانند، سه‌درصد کاهش نشان می‌دهد. در کل این نظر سنجی نشان می‌دهد بیشتر شهروندان جهان عرب، درباره اسرائیل، دارای دیدگاه منفی هستند.

طیف مقابل عربستان، دنبال رویارویی نیست

در این بین به نظر می‌رسد دولت‌های عربی که در طیف سیاسی دولت عربی در جناح نزدیک به عربستان قرار نمی‌گیرند، به لحاظ سیاسی تمایل چندانی برای نزدیک شدن به اسرائیل نشان نمی‌دهند. اخیراً عمان که گفته می‌شد کشور بعدی امضا کنندگان پیمان ابراهیم خواهد بود، ارتباط با اسرائیل را جرم اعلام کرد. به نوشته دیوید‌کلین در تایمز اسرائیل، تا چندی پیش، چنین تصور می‌شد که پس از مراکش، سودان، بحرین و امارات‌عربی متحد، سلطان‌نشین عمان کشوری است که برای عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل، پیمان ابراهیم را امضا خواهد کرد. اما برخلاف چنین تصوری، پارلمان عمان جمعه قبل قانونی را به تصویب رساند که هرگونه ارتباط با کیان صهیونیستی، جرم محسوب خواهد شد. گرچه هنوز جزئیات این قانون انتشار نیافته است، اما چنین به نظر می‌رسد که دامنه شمول آن، گسترده باشد. یعقوب الحریثی، نایب رئیس پارلمان عمان در تشریح مصوبه مربوط به جرم تلقی شدن ارتباط با اسرائیل گفت، هرگونه ارتباط اقتصادی، ورزشی، فرهنگی و تماس اعم از حقیقی یا مجازی با شهروندان اسرائیل ممنوع است. سلطان‌نشین عمان تا گذشته‌ای نه چندان دور، نزدیک‌ترین کشور عرب به اسرائیل بود. عمان هرگز با دولت یهود وارد جنگ نشده و از اوایل سال ۲۰۰۰، با اسرائیل روابط تجاری برقرار کرد. سلطان قابوس، پادشاه پیشین عمان، از سه نخست وزیر اسرائیل یعنی اسحاق رابین، شیمون پرز و نتانیاهو در سال‌های ۱۹۹۴، ۱۹۹۶ و ۲۰۱۸ در عمان استقبال کرد، رویدادی که تا آن زمان در هیچ یک از دیگر کشور‌های عرب حوزه خلیج‌فارس، سابقه نداشت. سلطان قابوس، ضمن حفظ بی‌طرفی، با برقراری ارتباط با کشورهایی، چون ایران، عربستان، قطر، یمن و همچنین اسرائیل، عمان را به کشوری شبیه سوئیس البته در خاورمیانه تبدیل کرد، کشوری که در زمینه گفتگو‌های هسته‌ای ایران و جنگ یمن نقش میانجی را بر عهده داشته است. سلطان هیثم که پس از درگذشت سلطان قابوس زمام امور عمان را به دست گرفته است هنگام نشستن بر تخت سلطنت گفت، سیاست‌های سلطان قابوس را ادامه خواهد داد و روابط عمان را با ایران تقویت کرده است. عمان بر خلاف عربستان، قلمرو هوایی خود را به روی هواپیما‌های مسافربری اسرائیل باز نکرده است و به همین علت هواپیما‌های مسافربری اسرائیل برای سفر به برخی از کشور‌های آسیایی، ناگزیرند مسیر خود را برای خودداری از ورود به قلمرو عمان، تغییر دهند. با چنین پیش زمینه‌ای به نظر، به نوشته تایمز اسرائیل، تصویب قانون منع هرگونه ارتباطی با اسرائیل از سوی پارلمان عمان، روی کار آمدن دولت راستگرای افراطی و مذهبی در اسرائیل است که با محکومیت بین‌المللی روبه‌رو شده است. نکته مهم در این باره اینکه در میان جناح‌های اسلام‌گرا در خاورمیانه، ضدیت با اسرائیل از جمله نقاط مورد تفاهم برای احیای سیاست‌های تحریم اسرائیل در میان کشور‌های اسلامی در منطقه خاورمیانه است. به علاوه، علت دیگر، مصوبه پارلمان عمان، می‌توان ایران باشد که سرگرم برگزاری رزمایش دریایی در نزدیکی سواحل عمان می‌باشد. تام‌گراس، روزنامه‌نگار انگلیسی و کارشناس مسائل خاورمیانه می‌گوید دولت عمان نمی‌خواهد خلیج فارس به میدان نبرد برای حمله به کشتی‌های غربی تبدیل شود. عمان نیز همانند قطر تلاش می‌کند تا ایران را آرام کند. پیام این دو کشور به ایران این است: ما قصد نداریم روابط خود را با اسرائیل به حالت عادی درآوریم، حساب کار ما با دیگران جداست. یا همه اینها، این روزنامه نگار انگلیسی می‌گوید، با وجود تصویب قانون منع ارتباط با اسرائیل، عمان روابط پنهانی خود را همچون گذشته ادامه خواهد داد. مصوبه پارلمان عمان صرفاً برای خشنود ساختن ایران صورت گرفته است.

منبع: روزنامه جوان