واشنگتن همچنان در مدار بهانه تراشی
پس از آنکه وزارت خزانه‌داری امریکا ادعای فروش پهپادهای نظامی ایران به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین را بهانه تحریم‌های جدید خود علیه شماری از چهره‌های مرتبط با صنایع هوافضای رژیم جمهوری اسلامی قرار داد، «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه ایالات متحده نیز اعلام کرد که واشنگتن همه ابزارهای موجود را به‌کار خواهد گرفت تا از انتقال پهپادهای ایرانی به روسیه جلوگیری شود.
او اما بار دیگر این ادعا را تکرار کرد که این رویکرد تهران یعنی فروش پرنده‌های بدون سرنشین نظامی‌اش به مسکو با قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل مغایرت دارد. فارغ از آنکه این ادعای «بلینکن» پس از خروج یکجانبه ایالات متحده از توافق هسته‌ای که عملاً کلیه تعهدات این کشور به مفاد قطعنامه 2231 را نادیده می‌‌گرفت، محلی از اعراب ندارد، می‌‌توان آن را ناظر بر چند گزاره در روند تقابل‌جویی غرب علیه ایران به چالش کشید. تمرکز اخیر واشنگتن بر نزدیکی بیش از پیش تهران و مسکو را در مقام تحلیل می‌‌توان از یک سو متأثر از تغییر مثبت در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی ایران و بی اثر کردن سناریوی فشار غرب و از سوی دیگر نتیجه شکست در اجرای سیاست‌هایی دانست که ایالات متحده و همپیمانان اروپایی‌اش در ماه‌ها و هفته‌های اخیر در روند اجرای پلن «B» پی گرفته و به واسطه آن بر آتش رویکرد تقابلی با ایران دمیده‌اند.
در مدار سناریونویسی
تبدیل شدن مذاکرات به روندی فرسایشی برای ایالات متحده تا آنجا که به متوقف کردن این گفت‌وگوها و رجوع به بهانه‌های دیگری برای گرفتن امتیاز از ایران در مذاکرات تبدیل شده، از جمله واقعیت‌ها و دلایلی است که رابطه و همسویی تهران و مسکو را هدف سنگ‌اندازی‌های جدید امریکا قرار داده و ذهنیت مقام‌های این کشور را با تلاش برای همراهی افکار عمومی و سازمان ملل در حمایت از این بهانه‌جویی جدید همراه کرده است. در بحبوحه چنین تلاشی است که امریکا و شماری از کشورهای اروپایی با محوریت اوکراین این ادعا را مطرح کرده‌اند که جمهوری اسلامی با تأمین پهپادهای روسیه در جنگ اوکراین، قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل را نقض کرده است. این در حالی است که برخلاف این ادعا، روند این همکاری پهپادی تناقضی با تعهدات ایران در چهارچوب قطعنامه 2231 ندارد و از سوی دیگر هیچ نشانه‌ای مبنی بر همکاری هدفمند ایران برای مشارکت در جنگ اوکراین از طریق پهپادهای نظامی‌اش به دست نیامده است. خاصه آنکه امریکا همه تلاش خود را برای ممانعت از اثبات واقعیات صحنه پیرامون این موضوع به عمل آورده است.
بطلان فرضیه ادعایی
ادعای نقض قطعنامه 2231 در حالی مطرح شده که به موجب مصوبه شورای امنیت، تاریخ‌بندی از این قطعنامه که تحریم تسلیحات متعارف علیه ایران را تا اکتبر ۲۰۲۰ ممنوع کرده بود، به پایان رسیده است و ایران این امکان را یافته تا به تبادل تسلیحات نظامی با کشورهای دیگر بپردازد. از سوی دیگر فارغ از مبنای واهی ادعای غرب در توسل به یک بند تاریخ گذشته از قطعنامه سازمان ملل، اتهامات مطرح شده علیه ایران مبنی بر فروش پهپادهای ایرانی به روسیه با هدف همراهی با این کشور در جنگ اوکراین، غیر مستند و خلاف واقع است. مقام‌های ایرانی از ابتدای بحران جنگ در اوکراین با محکوم کردن این رویداد نظامی عملاً موضع بیطرفی اتخاذ کردند و خواستار پایان یافتن آتش جنگ شدند. آنها در واکنش به ادعای پهپادی غرب، همکاری مسبوق به سابقه دفاعی با روسیه را در چهارچوب روابط همسایگی و تبادل منافع متقابل در عرصه‌های متعدد ارزیابی کردند اما در عین حال تأکید داشتند که هرگونه همکاری نظامی مشخصاً در جنگ اوکراین صورت نگرفته است. در همین ارتباط حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه اعلام کرده بود که در چهارچوب همکاری‌های دفاعی تهران با مسکو تقریباً 11 ماه قبل از شروع جنگ اوکراین، یکی از اقلام دفاعی‌ای که ایران به روسیه فروخت، تعداد بسیار معدودی پهپاد ایرانی بود که هیچ مدرکی از طرف اوکراینی مبنی بر استفاده از آن در جنگ ارائه نشده است. با وجود این، «ولودیمیر زلنسکی»، رئیس جمهور اوکراین بارها بدون ارائه هیچ سندی بر ادعای خود مبنی بر استفاده روسیه از پهپادهای ساخت ایران اصرار ورزید و این در حالی بود که کمترین مدرک قابل پیگیری در این زمینه ارائه نداد. این در حالی بود که ایران در روند به اثبات رساندن این ادعاهای واهی از مقامات اوکراینی خواست چنانچه هرگونه مستندی در اختیار دارند مبنی بر اینکه روسیه از پهپاد ایرانی در اوکراین استفاده کرده، آن را در اختیار ایران قرار بدهند تا اقدامات لازم را در دستور کار قرار دهد. علاوه بر این، مقام‌های ایرانی و روسی اعلام آمادگی کردند که با برگزاری جلسه‌ای با حضور نمایندگان دو کشور به بررسی این ادعا و مستندات مربوط به آن بپردازند.
مانع‌تراشی در دقیقه 90
با موافقت اوکراین گروهی از دیپلمات‌های ایرانی و کارشناسان متخصص عازم ورشو، پایتخت لهستان شدند تا دیدار مشترکی با مسئولان اوکراینی برگزار شود اما ساعاتی پیش از برگزاری جلسه، طرف اوکراینی از لغو این دیدار خبر داد. برای حضور در چنین جلسه‌ای هیأت دفاعی و سیاسی ایران راهی کشور اروپایی میزبان شده بودند اما در دقیقه ۹۰ طرف اوکراینی حضور پیدا نکرد.
امیرعبداللهیان علت عدم حضور طرف اوکراینی را درخواست امریکا و برخی از کشورهای اروپایی و به طور ویژه آلمان از اوکراین دانست که از این کشور خواسته بودند نمایندگانش در این جلسه شرکت نکنند. کشورهای غربی در همین رابطه به اوکراین اعلام کرده بودند درصدد به تصویب رساندن تحریم علیه ایران به بهانه همین موضوع هستند؛ اقدامی که اتحادیه اروپا در نهایت آن را انجام داد و شماری از افراد و نهادهای ایرانی را به همین بهانه تحریم کرد. پس از لغو نشست ورشو که می‌توانست به روشن شدن ابعاد این ادعای دروغین بینجامد، مقام‌های غربی کوشیدند با برگزاری چند نشست نمایشی در سطح شورای امنیت و تحریم‌های ویژه، افکار جهانی را تحت‌تأثیر سناریوی جدید پهپادی منحرف کنند، اما این در حالی بود که حتی «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل که از سوی واشنگتن و دیگر کشورها تحت فشار تشکیل کمیته حقیقت‌یاب برای بازرسی پهپادهای ادعایی قرار گرفته بود، به دلیل فقدان مدارک لازم کسی را به اوکراین نفرستاد، امری که سبب شد امریکا او را متهم کند که ظاهراً در برابر تهدیدهای روسیه تسلیم شده است!
پیامد یک سیاست بهانه‌جویانه
سناریوی فشار به بهانه همکاری پهپادی ایران و روسیه را باید یکی از وجوه عملیات روانی غرب علیه ایران در زمین مذاکرات رفع تحریم‌ها ارزیابی کرد. در حالی که کشورهای غربی در اجرای چنین عملیاتی، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را دستاویز فشارهای جدید علیه ایران قرار داده و در عین حال مدعی شده‌اند که مشکلات ایران و آژانس ارتباطی با روند مذاکرات وین ندارد، حالا موضوع همکاری نظامی ایران و روسیه را بهانه‌ای برای متوقف کردن دیپلماسی خود در قبال مذاکرات عنوان کرده‌اند.
این همه در حالی است که به نظر می‌رسد سیاست فشار غرب علیه ایران اثر خود را در تقویت تعاملات ایران با شرکای بزرگ آسیایی‌اش یعنی روسیه و چین نشان داده است. رگه‌های پررنگی از همسویی سیاسی، اقتصادی و امنیتی که تلاش برای تعمیق آن در ماه‌های اخیر به اوج رسیده، اسباب نگرانی امریکایی‌ها را فراهم کرده است که نه تنها نتوانسته ایران را به پذیرش زیاده‌خواهی‌اش وادار کند که رویکرد تقابلی‌اش به شکل‌گیری ائتلاف جدید قدرت در آسیا با مشارکت جمهوری اسلامی، روسیه و چین انجامیده است. از این رو طبیعی است که مقام‌های امریکا این روزها در جست‌وجوی راهکاری باشند که علاوه بر زنده نگه داشتن امیدهایشان برای به نتیجه رساندن مذاکرات ذیل خواسته‌های یکجانبه، بتوانند امکان‌های شکل گرفته در تعاملات جمهوری اسلامی با شرکای بزرگ خود همچون روسیه را زیر ضرب ببرند و با تحریم‌های جدید بنوازند.
روزنامه ایران