عابران چقدر در تصادفات شهری سهم دارند؟
مرگ پیاده می‌رود
رئیس مرکز اطلاع‌رسانی پلیس راهور تهران بزرگ همین امروز گفته است برخی از عابرین این ذهنیت را دارند که اگر تصادفی روی دهد، من مقصر نیستم که این طرز نگاه در برخی موارد اشتباه است. قانون‌گذار چندین بار اشاره کرده که عبور عابرین پیاده در عرض بزرگراه‌ها ممنوع است.
درست آذرماه ۹۳سال پیش هنوز تهران به تسخیر خودروها و موتورسیکلت‌ها درنیامده است که قرعه نخستین قربانی سوانح رانندگی به نام درویش‌خان از نوابغ موسیقی ایران می‌افتد، فارغ از شهرت نخستین قربانی سوانح رانندگی در ایران این نکته جالب توجه است که اولین قربانی سوانح رانندگی هم یک عابر پیاده بوده است. این روال همه این ۹۳سال گذشته بوده، چرا که همین امروز هم رئیس مرکز اطلاع‌رسانی پلیس راهور تهران بزرگ از سهم بالای عابرین در تصادفات شهری خبر داده است.
سرهنگ علی‌اصغر شریفی؛ در برنامه زنده «شهر ام» در خصوص سهم تقصیر عابرین پیاده اعلام کرد کروکی‌ها و بررسی‌های پلیس نشان می‌دهد که 50 درصد از حوادثی که برای عابرین پیاده روی می‌دهد محل‌هایی هستند که عابریم پیاده اصلاً نباید در آن مکان‌ها حضور داشته باشند و نباید از آنها عبور کند. او با بیان اینکه با بررسی‌هایی که هر دوره صورت گرفت بیشترین زمان و مکان تصادفات عابرین پیاده مشخص شده است، گفت: از ساعت 12 شب تا ساعت 4 صبح 15 درصد و از ساعت 4 تا 8 صبح که هوا کم کم روشن می‌شود 15 درصد از تصادفات عابرین اتفاق می‌افتد.
عبور مرگ در خیابان
در میانه گزارش‌های سازمان پزشکی قانونی کشور هم مشخص است در هفت ماهه سال گذشته ۲۲۱۸۱ عابر پیاده در حوادث رانندگی جان خود را از دست دادند که این رقم حدود یک پنجم-۱۹.۸درصد-کل تلفات تصادفات این مدت را به خود اختصاص داده است. برای فهم بیشتر این موضوع بهتر است بدانیم حوادث رانندگی در ایران از لحاظ تعداد قربانیان، دومین عامل مرگ و میر محسوب می‌شود و بـیش از یک سوم تخت‌های بیمارستان‌های کشور به قربانیان حوادث رانندگی اختصاص می‌یابد. این در حالی است که به طور متوسط در جهان، سوانح رانندگی عامل نهم مرگ و میر است. آمار عابران فوت شده در حوادث رانندگی هفت ماهه سال۱۴۰۰ نسبت به مدت مشابه در سال پیشتر از آن ۲.۱درصد افزایش داشته است. آمار ارائه شده توسط سازمان پزشکی قانونی جزئیات بیشتری دارد. اینکه سه چهارم عابران متوفی در تصادفات مرد و یک چهارم زن بوده‌اند، اینکه استان‌های تهران با ۳۱۷، خراسان رضوی با ۱۷۱ و فارس با ۱۴۹ نفر بیشترین تعداد عابران متوفی را داشته‌اند یا نیمی از عابران پیاده در راه‌های درونشهری (۵۴.۳درصد) جان باخته‌اند و ۳۷.۷درصد نیز در جاده‌های برون شهری، ۶.۶درصد در راه‌های روستایی و ۱.۴درصد در سایر راه‌ها کشته شده‌اند یا اینکه برخورد با خودرو‌های سواری با ۶۳.۸درصد عمده‌ترین علت مرگ عابران پیاده در تصادفات بوده است و پس از آن برخورد با وانت بار با ۱۱درصد، موتورسیکلت با ۹.۱درصد، کامیون و تریلی با ۶.۳درصد و برخورد با اتوبوس و مینی‌بوس با ۳درصد موجب از دست دادن جان عابران پیاده شده است از جمله جزئیات آمار منتشر شده تازه است.
سهم 50 درصدی عابران در تصادفات
در گزارش‌های منتشر شده مشخص است سهم عابران پیاده از تلفات سوانح رانندگی در هفت ماهه نخست سال حدود ۵۰درصد بوده است. اما در آمار مشابه دیگری که در گذشته از سوی مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک پلیس راهور ناجا منتشر شده بود از سهم حضور ۳۰درصدی عابران پیاده در تصادفات شهری حکایت می‌کرد، به این مفهوم که در همه موارد عابران پیاده جزو قربانیان تصادفات نیستند و در برخی از موارد آنها را به عنوان عامل یا مقصر تصادفات شهری هم می‌شناسند. اینکه تقریبا از هر سه تصادف درونشهری، یک عابر پیاده در این تصادفات حضور داشته باشد، آمار هشدار‌دهنده‌ای است که نشان می‌دهد هنوز هم باید برای آموزش و فرهنگ‌سازی عابران پیاده و البته رانندگان، کار جدی‌تری انجام شود. هر چند آمار‌ها همواره سنجه مناسبی برای پژوهشگران است، اما علیرضا اسماعیلی، رئیس پیشین پلیس‌راه تهران معتقد است در کلانشهرها، آمار حضور عابران پیاده در تصادفات، بیشتر از این ۳۰درصد است و گاهی به ۵۰درصد هم می‌رسد. او می‌گوید: «در وهله اول باید دقت داشته باشیم در کشور ما در برخی مناطق مسیر خوبی برای عبور عابر پیاده وجود ندارد؛ مثلا پل عابر پیاده مکانیزه یا خط کشی عابر پیاده وجود ندارد.» هر چند او معتقد است آموزش و فرهنگ‌سازی و توجه به مباحث روانشناختی نیز می‌تواند در کاهش بروز تصادفات رانندگی و کاهش قربانی‌شدن عابران پیاده موثر باشد، اما گفته‌های او در رابطه با آسیب‌شناسی این معضل بیشتر رنگ توصیه به خود می‌گیرد.
وقتی شهرسازها مقصرند
رد بسیاری از سیاست‌های کلان را هم می‌توان در آمار کشته‌ها پیدا کرد. بسیاری از کارشناسان شهری بر این باورند که شهر در قبضه خودروسازان است و هیچ تناسبی هم میان راه‌سازی و ایجاد معابر در شهر‌ها با تعداد خودرو‌های تولیدشده وجود ندارد. همین است که همواره از تعداد پیاده‌راه‌های شهری کم و به خیابان‌هایی اضافه می‌شود که قرار است محل جولان خودروها باشد. نگاه کلان مدیران شهری هم این تئوری را اثبات می‌کند. نکته دیگری که حتما سهم قابل‌توجهی در آمار کشته‌ها دارد و کمتر به آن پرداخته می‌شود شیوه شهرسازی است. به اعتقاد کارشناسان، در شهر‌های پیشرفته جهان، بزرگراه‌ها در محیط شهری ساخته می‌شود و نکات لازم را برای حفظ امنیت شهروندان در نظر می‌گیرند، اما در کشورمان برای ساخت این معابر، برخورد دوگانه صورت می‌گیرد. به‌عنوان‌مثال در بزرگراه‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس تندرو ساخته می‌شود، اما تمام ایستگاه‌ها به پل عابرپیاده مجهز نمی‌شود.