آزمون آژانس

در مذاکرات احیای برجام، ایران و آمریکا همچنان در سه موضوع «مسائل باقی مانده آژانس»، «تضمین اقتصادی» و «تسری تحریم‌ها به طرف‌های ثالث» اختلاف نظر دارند و همین موضوع باعث شد با وجود نزدیک شدن دو کشور به نقطه توافق در شهریورماه، گفت وگوها برای مدت نامعلومی به حالت تعلیق درآید. برخلاف یک سال گذشته که دولت سیزدهم می‌خواست از تمام ظرفیت چانه زنی اش سر میز مذاکرات استفاده کند و از همه ابزارهای در اختیارش بهره بگیرد تا متن توافق را قوی‌تر کند، امروز به نظر می رسد، برای تکمیل سریع مذاکرات احیای کامل آمادگی دارد اما غرب به طور مشخص آمریکا دیگر انگیزه ای برای ادامه گفت وگوهای برجامی از خود نشان نمی دهد . با این حال ،محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان  با اعلام این که مسئولان آژانس در روزهای آینده به ایران می‌آیند، گفت: تعاملات‌ ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برقرار است و امیدواریم در جهت رفع این موانعی که وجود دارد، گامی به جلو برداشته شود.تهران از ابتدا بر این اصل تاکید داشته که بسته شدن پرونده ادعاهای پادمانی که همگی ریشه سیاسی دارد یکی از الزاماتی است که ایران در کنار دیگر الزامات مورد نیاز برای ورود به توافق مدنظر دارد.بر این اساس، حل و فصل این موضوع همواره در ردیف خطوط قرمز غیر قابل تغییر ایران بوده و در هیچ مرحله‌ای از مذاکرات در برابر آن عقب‌نشینی صورت نگرفته است.هدف روشن ایران برای ورود به توافق احتمالی، رفع تحریم‌های غیر قانونی و انتفاع اقتصادی است و اساسا بدون حل موضوعات پادمانی باقی ‌مانده که همواره می‌تواند با رویکرد سیاسی، بهانه‌ای برای وارد کردن فشار به ایران باشد، توافق معنایی نخواهد داشت.پیش ‌بینی این مهم که جمهوری اسلامی ایران سازوکارهای مدنظر خود را برای تعیین تکلیف مسائل پادمانی باقی‌مانده در مذاکرات رفع تحریم‌ها مطرح و بر آن تاکید کرده  کار سختی نیست و باید آن را مفروض دانست. حال اگر این پیش ‌فرض منطقی را بپذیریم  با تناقضی آشکار در اظهارات سیاسی و اخیر مدیرکل آژانس روبه رو خواهیم شد که در حکم شنا بر خلاف مسیر جریان رودخانه است. طرح موضوعات تعجب‌آوری چون لزوم ارائه دسترسی از سوی ایران به اماکن و افراد مدنظر آژانس که با توافقات قبلی دو طرف نیز همخوانی ندارد، عملا خط و نشان کشیدن برای اعلام مخالفت آژانس با توافقی است که باید با اجرای آن موضوعات پادمانی بسته شود. نکته دیگر این که؛ ایران از ابتدا اعلام کرده  که برای اطمینان از تحقق مطالباتش فرایند راستی‌آزمایی را به‌ طور جدی مدنظر دارد. به صورت طبیعی این فرایند درباره  همه تعهدات طرف‌های مقابل از جمله بسته شدن پرونده‌های پادمانی مورد ادعای آژانس نیز باید در توافق احتمالی پیش‌ بینی شده باشد.در چنین شرایطی حتی اگر دوطرف برای دستیابی به توافق به جمع‌بندی نیز برسند، رفتار مدیرکل نهادی مانند آژانس که کارویژه‌اش فنی-حقوقی است ولی وظایفش را به سیاسی‌ترین شکل ممکن طرح و پیگیری می‌کند، فرایند راستی‌آزمایی را با اختلال جدی روبه رو خواهد کرد و دستیابی به توافق به معنی اجرای تعهدات متقابل از سوی طرف‌های مختلف را غیر ممکن خواهد ساخت. رفتارهای کاملا سیاسی و غیر حقوقی رافائل گروسی در قبال ایران که مسبوق به سابقه نیز هست ضمن آن که در شرایط فعلی می‌تواند مانعی جدی برای جمع‌بندی توافق تلقی شود، چشم‌انداز فراهم شدن زمینه اجرای تعهدات اولیه طرفین برای ورود به اجرای توافق احتمالی را نیز تیره خواهد ساخت.بر این اساس و فارغ از نتیجه نهایی مذاکرات، آن چه از هم اکنون کاملا روشن و واضح است این که؛ متاسفانه نهادی حقوقی-بین‌المللی که مطابق اساسنامه‌اش باید تسهیل‌گر فرایندهای دیپلماتیک این‌چنینی برای حل موضوعات و مسائل میان کشورها باشد، به ‌دلیل رفتارهای سیاسی و کاملا جانبدارانه مدیرکل آن نه تنها به وظیفه قانونی خود عمل نمی‌کند بلکه بستری برای تضییع حقوق قانونی اعضا با هدف اغنای جاه‌طلبی‌های پیدا و پنهان شده است.بنابراین سفر مسئولان ارشد آژانس طی روزهای آینده به تهران می تواند آخرین آزمون آژانس و البته امیدهای باقی مانده برای دوری از سیاسی کاری وحل گره های پادمانی باشد.

خراسان