بانوان مراقب باشند سنگ کیسه صفرا در کمین است

شهریار نیک پور، فوق تخصص گوارش و کبد و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در برنامه ضربان شبکه سلامت سیما در پاسخ به این سوال که وظیفه کیسه صفرا چیست و در کدام قسمت بدن قرار گرفته است؟، گفت: کیسه صفرا به شکل گلابی است، حجمی حدود ۳۰ تا ۵۰ سی سی دارد و در زیر دنده سمت راست در قسمتی از بستر کبد قرار دارد‌.

وی ادامه داد: صفرای ساخته شده توسط کبد از طریق مجرای صفرا از کبد خارج شده و وارد کیسه صفرا می‌شود.کیسه صفرا جایگاه ذخیره صفر است. وقتی غذای پرچرب و پروتئینی استفاده می‌کنیم کیسه صفرا منقبض می‌شود و صفرا را به داخل اثنی عشر می‌ریزد. حضور صفرا برای هضم و جذب چربی‌ها ضروری است. کیسه صفرا به غیر از ترشح صفرا، یک نقش فیزیولوژیک نیز به عهده دارد که آن تغلیظ صفرا در مواقع ضروری است.

این فوق تخصص گوارش گفت:شایع‌ترین مشکل صفرا، سنگ‌های کیسه صفراست. این سنگ‌ها می‌توانند هم داخل کیسه صفرا باشند و هم در مجاری کیسه صفرا قرار داشته باشند.(۸۵ درصد موارد سنگ در خود کیسه صفراست و ۱۵ درصد موارد، سنگ در مجاری صفراوی تشکیل می‌شود).

وی همچنین متذکر شد: سنگ‌های صفراوی و سنگ‌های کلیوی از نظر مکانیسم ایجاد و نوع آن هیچگونه ارتباطی با هم ندارند.

وی در پاسخ به این سوال که سنگهای صفراوی چند نوع هستند؟، گفت: ۸۰ الی ۹۰ درصد سنگ‌های کیسه صفرا از نوع کلسترولی هستند. نوع دوم سنگ‌های صفراوی سنگهای پیگمانته یا رنگی هستند و مختص کسانی است که به لیز (تخریب) گلبول قرمز مبتلا هستند.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال که مکانیسم تولید سنگ صفرا چیست؟، گفت: کلسترولی که از کبد به درون صفرا ترشح می‌شود، مستعد رسوب است. دو عامل مزاحم برای رسوب کلسترول وجود دارد؛ یکی خود اسید صفراوی است که مانع رسوب کلسترول و تشکیل سنگ می‌شود و دیگری، چربی از نوع فسفولیپیدهاست که اجازه رسوب به کلسترول را نمی‌دهد.

وی گفت: اگر ترشح کلسترول به داخل سیستم صفراوی زیاد شود، این دو عامل نمی‌توانند از رسوب کلسترول جلوگیری کنند و باعث رسوب کلسترول و تولید سنگ می‌شود.

این فوق تخصص گوارش یادآور شد: یکی از راه‌های دفاعی بدن برای خارج کردن کلسترول اضافی، تولید صفرا است. یکی از این مکانیسم‌های دفاعی برای دفع کلسترول اضافی بدن کبد است. کبد کلسترول را به کیسه صفرا ترشح می‌کند تا از طریق دستگاه گوارش از بدن خارج کند.

نیک پور گفت: شایع‌ترین علت ایجاد سنگ کیسه صفرا، جنسیت است. این بیماری در جنس زن بیشتر دیده می‌شود. استروژن در بانوان باعث ترشح بیشتر صفرا و ایجاد سنگ کیسه صفرا می‌شود.

وی گفت: دومین علت ایجاد سنگ کیسه صفرا، چاقی است. حاملگی، مصرف قرص‌های هورمونی،(ضد بارداری) باعث افزایش ترشح کلسترول در کیسه صفرا می‌شود؛ البته پروژسترون هم تا حدودی موثر است و باعث کاهش تحرک کیسه صفرا می‌شود. در این صورت، ماندن زیاد صفرا در کیسه صفرا، باعث تولید سنگ می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: کاهش وزن ناگهانی و همچنین نوسان زیاد وزن، یکی دیگر از فاکتورهای ایجاد کننده سنگ کیسه صفرا است. استفاده زیاد از غذای کم کالری، تحرک کیسه صفرا را کم می‌کند که در این صورت، زمینه سازی مناسب برای تولید سنگ کیسه صفرا محسوب می‌شود.

وی کم تحرکی را نیز از عوامل دیگر ایجاد کننده سنگ کیسه صفرا دانست.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال، که آیا افرادی که چربی خون بالا دارند، با احتمال بیشتری به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌شوند؟، گفت: تا به حال ارتباطی بین چربی بالا و سنگ کیسه صفرا گزارش نشده است، اما اگر میزان تری گلیسیرید خون فرد بالا باشد و HDL یا چربی خوب خون پایین باشد، آمار تولید سنگ کیسه صفرا بیشتر خواهد بود‌.

فوق تخصص گوارش در پاسخ به این سوال که شایع ترین علامت سنگ کیسه صفرا چیست؟، گفت: «بی علامتی» شایعترین علامت سنگ کیسه صفرا است و اغلب بصورت تصادفی یافت می‌شوند. ۷۵ درصد موارد سنگ‌های درون کیسه صفرا تا آخر عمر بدون علامت باقی می‌مانند. شایعترین محل درد، زیر دنده سمت راست و روی معده است؛ البته احتمال دارد افرادی با درد شانه و پشت نیز مراجعه کنند.

وی تاکید کرد: درد کیسه صفرا درد ثابتی است و کم و زیاد نمی‌شود؛ این درد ثابت، حداقل نیم تا ۵ ساعت طول می‌کشد، اگر سنگ کیسه صفرا یکبار علامت دار شود،(درد) شانس علامت دار شدن مجدد آن در آینده زیاد است.

شهریار نیکپور شایع ترین و بهترین روش تشخیص سنگ کیسه صفرا را سونوگرافی دانست و گفت: سنگ کیسه صفرا بعد از علامت دار شدن نیاز به جراحی دارد.

کارشناس برنامه در پاسخ به این سوال که بعد از جراحی کیسه صفرا چه مشکلاتی برای فرد ایجاد می‌شود؟،گفت: پس از برداشتن کیسه صفرا هیچگونه مشکلی از نظر هضم و جذب چربی رخ نمی‌دهد و مجاری صفراوی وظایف صفرا را انجام می‌دهند.

وی گفت: به سنگ‌های بی علامت کیسه صفرا کاری نداریم، مگر در موارد خاص، این موارد شامل: اگر اندازه سنگ بیش از سه سانتی متر باشد که فاکتور خطر سرطان کیسه صفرا را به دنبال خواهد داشت، اگر سنگ کیسه صفرا همراه با پولیپ کیسه صفرا باشد و اگر در جداره کیسه صفرا، رسوب کلسیم وجود داشته باشد، در این موارد، کیسه صفرا نیاز به جراحی دارد./فارس