بازار سیاه فروش ترمینالهای استارلینک / روبیکا رقیب قوی استارلینک
تداوم محدودیت‌های اینترنتی در روزهای اخیر باعث شده است بحث دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران هر روز داغ‌تر شود. درست زمانی که وزیر ارتباطات از تلاش برای جرم‌انگاری استفاده از فیلترشکن‌ها خبر می‌دهد، کاربران ایرانی همچنان در سودای دسترسی به اینترنت آزاد بین‌المللی، به‌دنبال خرید و نصب تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک هستند.
با شروع محدودیت‌های اینترنت و فیلترینگ گسترده و همزمان به میان آمدن موضوع استفاده از اینترنت ماهواره‌ای، بسیاری ورود دیش‌های استارلینک به ایران از مبادی رسمی را امکان‌پذیر نمی‌دانستند. با این حال این موانع با برداشته شدن تحریم‌های آمریکا در زمینه فناوری‌های اینترنتی به تدریج کمتر شد، تا جایی که این روزها شاهد انتشار تبلیغات فروش دیش‌ها و تجهیزات استارلینک هم هستیم. در واقع تعداد محدودی از دیش‌های استارلینک در حال حاضر به‌طور قاچاق وارد کشور شده‌اند و با قیمت‌های نجومی به‌فروش می‌رسند. مساله‌ای که این روزها به دغدغه کاربران تبدیل شده، قیمت بالای فروش این تجهیزات در ایران است. این موضوع حتی واکنش فیروز نادری یکی از مدیران ایرانی ناسا را هم برانگیخت و در توییتی به فروش ترمینالهای استارلینک در بازار سیاه ایران با قیمتی بین ۲ تا ۳ هزار دلار اشاره کرد، در حالی که قرار بود با مساعدت‌هایی که انجام شده، این ترمینال‌ها به صورت رایگان و با اشتراک دو ماهه در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرند.
ترمینالهای فعال اما گران
در حالی که هفته گذشته ایلان ماسک توییتی مبنی بر فعال شدن چند ترمینال استارلینک در ایران منتشر کرد، کاربران ایرانی در تکاپوی خرید تجهیزات استارلینک برای اتصال راحت به اینترنت بین‌المللی هستند. فشارهای ناشی از محدودیت‌های اینترنتی و احتمال دائمی شدن فیلترینگ‌های اعمال شده، کاربران را به جایی رسانده است که بعضی از آنها به صورت گروهی اقدام به خرید این تجهیزات می‌کنند. در واقع تایید فعال شدن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک توسط ایلان ماسک، امید دسترسی به اینترنت بین‌المللی از این طریق را در کاربران زنده کرده است. در همین راستا سعید سوزنگر، کارشناس فناوری اطلاعات، در حساب اینستاگرامی خود درباره فعال شدن اینترنت استارلینک در ایران نوشت: «استارلینک پس از وعده‌ها و شایعات زیاد در ایران فعال شد، اما چند نکته در ارتباط با آن وجود دارد؛ این تجهیزات به‌طور معمول باید توسط یک شهروند خارجی در کشورهایی خریداری شوند که سرویس استارلینک فعال است، چون یک کارت بانکی ویزا یا مستر‌کارت باید به حساب متصل باشد. نکته قابل‌توجه دیگر آن است که اشتراک ماهانه این سرویس را باید پیش‌پرداخت کنید تا فعال شود.» سوزنگر درباره خرید تجهیزات استارلینک در بازار ایران گفته است که این امکان حتی در بازار سیاه هم وجود ندارد و نمی‌توانم صحت ادعاهای مطرح شده در شبکه‌های اجتماعی درباره اهدای تعدادی ترمینال استارلینک و فعال بودن اشتراک ماهانه آنها بدون حساب بانکی برای ایرانیان، را تایید کنم.»
این کارشناس در ادامه نوشته است: «با این حال از هفته گذشته اینترنت استارلینک در ایران فعال شده است، اما هنوز محدودیت ثبت‌نام و حساب بانکی متصل به حساب استارلینک چالش بزرگی در استفاده از این فناوری است. اگر ادعای مبنی بر فعال بودن این سرویس بدون ثبت‌نام و خرید اشتراک و حساب بانکی خارجی صحیح باشد، آن گاه می‌شود به مسائل دیگر از جمله مسائل امنیتی، ردیابی و... پرداخت.»
در شرایطی که دسترسی به اینترنت آزاد برای کاربران ایرانی سخت و گاهی غیرممکن شده است، عده‌ای از این موضوع سوءاستفاده کرده و تجهیزات استارلینک را که با اشتراک دو ماهه و رایگان اهدا شده بودند، با قیمت‌های نجومی به مردم می‌فروشند. فیروز نادری، معاون پیشین مدیرکل تنظیم راهبردهای آزمایشگاه پیش‌رانش جت و مدیرکل اکتشافات منظومه خورشیدی در ناسا هم در پی فروش تجهیزات استارلینک در ایران با قیمت‌های نجومی در توییتی نوشت: «حالا وقت پول در آوردن از جیب مردم نیست. متوجه شدم که ترمینالهای استارلینک را در بازار سیاه ایران با قیمت دو تا سه هزار دلار (۶۵ تا ۱۰۰ میلیون تومان) می‌فروشند. آن‌طور که می‌دانم گروه‌هایی که ترمینال‌ها را به منطقه فرستاده‌اند، آنها را اهدا کرده‌اند؛ به‌علاوه حق اشتراک هم برای این ترمینال‌ها پرداخت شده است.»
فیلترینگ سایت استارلینک
جنجال استفاده از اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران با شروع محدودیت‌های اینترنت آغاز شد و در آن زمان بسیاری از کاربران در توییتر از ایلان ماسک خواستند تا ایستگاه‌های اینترنت ماهواره‌ای را برای مردم ایران فعال کند. ایلان ماسک هم در پاسخ اعلام کرد که به دنبال معافیت ایران از تحریم‌های ایالات‌متحده برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به مردم ایران است. درست بعد از این توییت ماسک، گروهی از نمایندگان دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات در کنگره آمریکا در نامه‌ای به جنت یلن، وزیر خزانه‌داری ایالات‌متحده از او خواستند با توجه به درخواست ایلان ماسک برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران، فورا با این تقاضا موافقت کند. در این نامه آمده است: «ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت اسپیس‌ایکس، اعلام کرده که برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران خواستار معافیت از تحریم‌های ایران است. اگر چنین درخواستی برای مجوز ارسال شود، از شما می‌خواهیم فورا آن را تایید کنید.» این نامه توسط کلودیا تنی، جمهوری‌خواه از ایالت نیویورک، و تام مالینوفسکی، نماینده دموکرات از ایالت نیوجرسی، تهیه شده و تعدادی دیگر از قانون‌گذاران آمریکایی آن را امضا کرده‌اند. کمی بعد وزارت خزانه‌داری ایالات‌متحده اعلام کرد، برخی تجهیزات ماهواره اینترنتی اجازه صادرات به ایران را دارند؛ موضوعی که به معنای آن است که ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت اسپیس‌ایکس برای ارائه خدمات اینترنت استارلینک در ایران نیازی به مجوز نخواهد داشت.
ایلان ماسک، در واکنش به نوشته آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا درباره لغو تحریم‌ها برای گردش آزاد اطلاعات در ایران، در توییتی کوتاه نوشت که ماهواره استارلینک - در ایران- «فعال» می‌شود. بلافاصله بعد از این توییت ایلان ماسک، سایت استارلینک در ایران فیلتر شد؛ اما گروهی از ایرانیان خارج از کشور عنوان کردند که هزینه ترمینالهای استارلینک برای ایران را تقبل می‌کنند. چندی پیش مدیرعامل اسپیس‌ایکس عنوان کرد که اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران فعال شده است، اما برای استفاده کاربران، باید پایانه‌های ویژه‌ای در داخل کشور مستقر شوند. کریم سجادپور، پژوهشگر ارشد بخش خاورمیانه اندیشکده «کارنگی برای صلح جهانی» هم در توییتی نوشت که با ایلان ماسک صحبت کرده و او گفته است که گمان می‌کند مسوولان ایرانی از استقرار این پایانه‌ها در ایران حمایت نمی‌کنند، اما اگر امکان ورود آنها به کشور میسر شود، اینترنت استارلینک برای کاربران ایرانی قابل‌استفاده خواهد شد. این توییت به موضوع کسب مجوز فعالیت استارلینک در کشورهایی اشاره دارد که باید توسط اتحادیه جهانی مخابرات از سازمان تنظیم مقررات ارتباطات هر کشور کسب شود.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران هم در واکنش به خبر قوت گرفتن احتمال دسترسی ایرانیان به اینترنت ماهواره‌ای، آمریکا را به «تلاش برای نقض حاکمیت ایران» متهم کرد و گفت که اقدامات ایالات‌متحده در این رابطه بی‌پاسخ نخواهد ماند. با این حال چندی پیش ایلان ماسک با انتشار توییتی اعلام کرد که چند پایانه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران فعال شده است. از طرفی شبکه سی‌ان‌ان به تازگی و از قول مقامات آگاه گزارش داده که کاخ سفید برای ارائه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران با ایلان ماسک، مالک شرکت اسپیس‌ایکس وارد مذاکره شده است.
با تمام اینها و در حالی که کاربران ایرانی برای دسترسی به اینترنت بین‌الملل و بدون فیلتر متحمل هزینه‌های هنگفتی برای خرید ابزارهای فیلترشکن و حتی تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای از دلالان می‌شوند، دولت همچنان بر تقویت و حمایت از پلتفرم‌های داخلی تاکید دارد و تلاش می‌کند کسب‌وکارها و کاربران را به استفاده از این پلتفرم‌های بومی ترغیب کند. در همین راستا نماینده سبزوار در مجلس در مصاحبه‌ای با «ایلنا» گفت: «وزارت ارتباطات در تلاش است که اینترنت ADSL را با فیبر نوری تقویت کند. در این مسیر پهنای باند در برنامه روبیکا افزایش پیدا خواهد کرد و من به کسب‌وکارها توصیه می‌کنم که به روبیکا بروند. قرار است که به روبیکا پهنای باند سه برابری نسبت به استارلینک بدهند و قیمت آن نیز کاهش خواهد یافت.» اظهارات این نماینده مجلس اما واکنش بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی را به دنبال داشت که معتقدند روبیکا به عنوان یک پلتفرم آنلاین، با استارلینک به عنوانه یک سرویس‌دهنده اینترنت ماهواره‌ای اصلا قابل مقایسه نیستند!
دنیای اقتصاد