پشت پرده فتنه ژئوپلیتیک قفقاز، امیال انگلیس و ناتو وجود دارد

برنامه «گفتگوی سیاسی» رادیو گفت‌وگو با موضوع بررسی امنیت و منافع جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با فتنه ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی و با حضور دکتر محسن پاک آئین سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان و کارشناس مسائل بین‌الملل در پشت خط تلفن، دکتر احمد کاظمی پژوهشگر اوراسیا و کارشناس حقوق بین‌الملل و دکتر شیوا علیزاده عضو هیئت‌علمی گروه مطالعات منطقه دانشکده حقوق در استودیو به روی آنتن رفت.

محسن پاک آئین در مصاحبه تلفنی با رادیو گفت‌وگو با اشاره به جنگ ۴۴ روزه دو سال پیش آذربایجان و ارمنستان که منجر به آزادشدن ۷ شهر جمهوری آذربایجان شد، گفت: بعد از آن توافق‌نامه‌ای میان دو کشور با میانجیگری روسیه در مسکو امضا شد که بر اساس آن بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان صلح برقرار شد.

وی با بیان اینکه در توافقنامه ابهاماتی وجود دارد، اظهار کرد: یک ابهام جدی در رابطه‌ با مسیر فرا سرزمینی آذربایجان - ارمنستان است که به آن دالان زنگزور گفته می‌شود. آذری‌ها مدعی هستند به لحاظ تاریخی این منطقه متعلق به آذربایجان است و باید از این مسیر عبور کرده و به نخجوان برسند؛ اما ارمنستان این مسیر را در تمامیت ارضی خود می‌داند. این مسئله سبب شده است که آذربایجان به‌زور متوسل شود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به موضع قاطع جمهوری اسلامی ایران در رابطه‌ با درگیری‌های آذربایجان و ارمنستان بیان کرد: ایران در سطح رهبر معظم انقلاب و دیگر مسئولین به‌ صراحت اعلام کرد که به‌هیچ‌وجه نمی‌پذیریم مرزهای جغرافیایی و ژئوپلیتیکی پیرامون ایران تغییر کند که این موضوع به اطلاع سران آذربایجان، ترکیه و روسیه رسیده است.

وی اشاره کرد: ایران از تمامیت ارضی کشورهای پیرامون خود حمایت کرده و تغییر مرزهای جغرافیایی قابل را پذیرش نمی‌داند. همان‌طور که یک زمانی با تجزیه‌طلبی در قره‌باغ مخالفت و اعلام کردیم این منطقه در تمامیت ارضی آذربایجان قرار دارد، امروز هم اعلام می‌کنیم این دالان که یک خط راه‌آهن است در تمامیت ارضی ارمنستان قرار دارد. این موضع هم به‌صورت رسمی هم و هم در دیدارهای دوجانبه به سران کشورها اعلام شده است. سه روز پیش معاون نخست‌وزیر روسیه هم موضع جمهوری اسلامی ایران را تأیید کرد.

سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان در مصاحبه تلفنی با رادیو گفت‌وگو با اظهار امیدواری از اینکه اختلافات آذربایجان و ارمنستان به‌صورت مسالمت‌آمیز و به‌زودی حل شود، اظهار کرد: این مسئله بدون تردید به سود همه کشورهای منطقه از جمله ایران نیز خواهد بود.

در ادامه احمد کاظمی با یادآوری ۲۶ سال آتش‌بس در قره‌باغ گفت: این سؤال مطرح است که چگونه بعد از این همه مدت آتش‌بس به یکباره در این منطقه جنگی شعله‌ور می‌شود و کشورهای غربی از جمهوری آذربایجان با سکوت خود حمایت می‌کنند، درحالی‌که این کشورها در تمام آن سال‌ها اجازه هیچ اقدامی به آذربایجان نمی‌دادند.

وی با اشاره به مصاحبه الهام علی‌اف رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان با یک روزنامه ایتالیایی اظهار کرد: علی‌اف در آن گفتگو اعلام می‌کند بعد از جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ به مرزهای رسمی خود رسیده است و تأیید می‌کند اختلافات مرزی بین دو کشور وجود ندارد. سؤال این است چه اتفاقی رخ‌داده است که آذربایجان مجدداً اقدام به تجاوز نظامی به ارمنستان کرده و بیش از ۱۴۰ کیلومتر از خاک ارمنستان را اشغال کرده است.

این کارشناس حقوق بین‌الملل در مصاحبه با رادیو گفتگو جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ را یک پروژه دانست و تصریح کرد: در قالب این پروژه و به بهانه آزادسازی اراضی جمهوری اسلامی آذربایجان یک فتنه ژئوپلیتیکی بزرگی توسط انگلستان در پشت‌صحنه و با محوریت ناتو و در روی صحنه توسط رژیم صهیونیستی، ترکیه و جمهوری آذربایجان شکل گرفت. در حقیقت قره‌باغ یک بهانه محسوب می‌شد و کمااینکه قره‌باغ هم اینک نیز آزاد نشده است و این منطقه در اختیار جمهوری خودخوانده قره‌باغ با حضور صلح‌بانان روسیه است.

وی اشاره کرد: جمهوری آذربایجان اولویت خود را از قره‌باغ خارج کرده است و دنبال تغییرات گسترده ژئوپلیتیکی در منطقه است که این تغییرات در واقع دالان «تورانی ناتو» محسوب می‌شود؛ زیرا پشت این فتنه، امیال و اغراض انگلستان و ناتو قرار دارد. آن‌ها در تلاش هستند از طریق آذربایجان، یک دالان یا کریدوری را از ترکیه به‌صورت مستقیم به نخجوان و با نقض تمامیت ارضی جمهوری ارمنستان و از آنجا به خزر، آسیای مرکزی و مرزهای چین ایجاد کنند.

پژوهشگر اوراسیا در خصوص تورانی نامیدن دالان ناتو توضیح داد و گفت: این دالان از منظر ترویج تورانیسم و پان‌ترکیسم در منطقه، شبیه اقداماتی است که انگلستان در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ در منطقه آسیای مرکزی با ترویج مباحثی مانند ترکستان شرقی و غربی انجام می‌داد. درواقع انگلستان یک سابقه ۱۵۰ساله در منطقه از منظر تحریک قوم‌گرایی با محوریت پان‌ترکیسم دارد. انگلستان در سال ۱۹۳۸ در مناطق اویغور نشین چین، موضوع ترکستان شرقی را مطرح کرد و تئوریسین‌های پان‌تورانیسم عموماً افراد یهودی انگلیسی بودند.

کاظمی در مصاحبه با رادیو گفتگو از هدف کلان در فتنه ژئوپلیتیکی در منطقه گفت و اشاره کرد: ایجاد کانون ناامنی علیه ایران، روسیه و چین هدف اصلی است. هدف‌گذاری دالان تورانی ناتو فقط مختص ایران نیست و برای چین و روسیه نیز برنامه‌ریزی شده است.

وی افزود: ناتو و به طور ویژه انگلستان معتقد است برای ضربه‌زدن به ایران، چین و روسیه و جلوگیری از همکاری سه کشور، بهترین و مستعدترین منطقه آسیای مرکزی و قفقاز است. این منطقه شبیه یک دالانی است که توسط سه کشور چین، روسیه و ایران محاصره شده است. هیچ جغرافیای دیگری وجود ندارد که با این سه کشور همسایه باشند.

این کارشناس حقوق بین‌الملل از چهار کارکرد دالان تورانی ناتو گفت و اظهار کرد: این چهار کارکرد شامل حوزه‌های انرژی، ترانزیت، قوم‌گرایی و گسترش ناتو می‌شود و قرار است در این چهار حوزه، معادلات منطقه تغییر پیدا کند.

در ادامه شیوا علیزاده در مصاحبه با رادیو گفتگو با اشاره این موضوع که ایران در میان کشورهای منطقه تنها کشوری است که روز استقلال ندارد، گفت: آخرین کشورهایی که استقلال پیدا کردند کشورهای جدا شده از شوروی هستند.

وی با بیان اینکه جمهوری‌های حاضر در قفقاز محصول مرز بندی‌های شوروی هستند، اظهار کرد: این کشورها به‌صورت بالقوه درگیری‌های قومی زیادی دارند؛ زیرا مرزبندی‌ها به گونه بوده است که به‌جای آنکه با روسیه درگیر شوند، با خودشان دچار اختلاف شوند و برای حل آن به مسکو مراجعه کنند.

عضو هیئت‌علمی گروه مطالعات منطقه دانشکده حقوق بیان کرد: قفقاز جنوبی به دلیل موقعیت جغرافیایی شاهد بیشترین بحران‌های قومی بوده است که در طول سه دهه گذشته منجر به جنگ شده است.

وی جذابیت‌های ژئوپلیتیک قفقاز جنوبی را باعث وجود درگیری‌ها و نزاع‌های گسترده دانست و یادآور شد: در سال ۱۹۱۷ که امپراطوری روسیه تزاری فرو می‌پاشد، انگلیسی‌ها، آلمانی‌ها و ترک‌ها در قفقاز جنوبی فعال می‌شوند. آن زمان چاه‌های نفت باکو جذابیت زیادی داشتند و تا پایان قرن ۱۹ نیمی از نفت جهان را باکو تولید می‌کند.

علیزاده در مصاحبه با رادیو گفتگو از نقش قدرت‌های فرا منطقه در قفقاز جنوبی گفت و اظهار کرد: در این منطقه شاهد فعالیت و نقش انگلیسی‌ها در طول تاریخ بوده‌ایم. در گذشته نیز ترک‌های جوان فعالیت داشتند؛ ترک‌های جوان پیرو ایدئولوژی بودند که یهودیان روسیه تزاری آن را ساخته بودند که به آن پان تورانیسم می‌گویند.

وی اشاره کرد: در سال ۱۹۷ که جمهوری‌های قفقاز جنوبی تأسیس شدند یک مسیر ضدایرانی در هویت ملی آن‌ها وجود دارد. در هرکدام از این کشورها که اشتراکات بیشتر باشد، ضدیت با ایران نیز بیشتر است و بیشترین اشتراکات نیز در جمهوری آذربایجان است؛ زیرا از نظر فرهنگی، مذهبی، زبانی و تاریخی مشترکات زیادی داریم.