«فردا» گزارش می‌دهد
روسای جمهور ایران در سازمان ملل چه گفتند؟
رئیسی امروز به نیویورک رفت تا اولین حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل را تجربه کند. بدیهی است که این سفر وقتی پرثمر خواهد بود که او و همراهانش به تجارب اسلاف خود در این زمینه توجه داشته باشند.
گروه سیاست سایت فردا - سیدابراهیم رئیسی صبح امروز راهی نیویورک شد تا اولین حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل را تجربه کند. این سفر بهانه خوبی برای مرور حضور روسای جمهور پیشین ایران در مجمع عمومی سازمان ملل و بحث‌ها و حواشی ایجاد شده است.
کف پای رجایی
رجایی ۲۶ مهر ماه ۱۳۵۹ و چند هفته پس از برگزاری مجمع عمومی سازمان ملل، به نیویورک رفت تا در جلسه شورای امنیت سازمان ملل با موضوع جنگ عراق با ایران صحبت کند. او در این سفر عنوان نخست‌وزیر جمهوری اسلامی را داشت و رییس‌جمهوری آن زمان با ابوالحسن بنی‌صدر بود.
یکی از وقایعی که در جریان این سفر در اذهان ایرانیان مانده، نشان دادن کف پا از سوی شهید رجایی در کنفرانس خبری او بود. رجایی با نشان دادن کف پای خود مقابل دوربین‌ها گفت: «من به‌مدت دو سال در زندان‌‌های رژیم شاه معدوم، زندانی کارتر و آمریکا بودم. آثار شکنجه و سختی‌هایی که در زندان بر من روا شد، بعد از چهار سال هنوز بر بدنم نمایان است. دو سال تمام ضربات شلاق‌های کارتر را بر پای خود احساس کردم و این در حالی است که با گروگان‌ها در جاسوس‌خانه، رفتاری کاملا انسانی داریم.» در همان زمان برخی رسانه‌های ایرانی نوشتند که رجایی پیشنهاد ملاقات با مقامات آمریکایی از جمله جیمی کارتر رییس‌جمهوری ایالات متحده را رد کرده است.
درخواست محاکمه صدام
بعد از رجایی و تا سال رئیس جمهور ایران به نیویورک نمی‌رفت و علی‌اکبر ولایتی در مقام وزیر خارجه این مسئولیت را به عهده گرفته بود. در سال ۱۳۶۶ اما وقتی که چند ماه به پایان جنگ مانده بود و در شرایطی که عراق جنگ شهری و جنگ نفتکش‌ها را به اوج رسانده بود، مجمع عمومی سازمان ملل شاهد حضور آیت‌الله خامنه‌ای رییس‌جمهوری وقت ایران بود.
بخشی از سخنان آیت‌الله خامنه‌ای به موضوع پایان یافتن جنگ اختصاص داشت و گفت: «اگر یک‌بار متجاوزی به دلیل تجاوز از سوی خانواده بین‌المللی مجازات شود، می‌توان مطمئن شد که دست‌کم تا سالیانی این انگیزه – که همواره در عناصر شریر و فرصت‌طلب قابل جست‌وجو است- فرو خواهد نشست. دادگاه نورنبرگ توانسته است بیش از چهل سال صلح و امنیت اروپای جنگ‌خیز را تضمین کند. چرا نباید از آن تجربه استفاده کرد؟»
لازم به ذکر است که دادگاه نورنبرگ به موضوع دادگاهی کردن عوامل رژیم‌نازی آلمان بازمی‌گردد که طی آن بسیاری از همراهان هیتلر، رهبر آلمان نازی در دادگاه‌ها محکوم شدند. به عبارت دیگر آیت‌الله خامنه‌ای خواستار محاکمه عوامل حکومت عراق در دادگاهی مشابه دادگاه نورنبرگ شده بود.
گفت‌وگوی تمدن‌ها
بعد که آیت‌الله خامنه‌ای رهبر و هاشمی رفسنجانی نیز رئیس جمهور شد، به مدت 8 سال نماینده ایران در سازمان ملل علی اکبر ولایتی بود. وقتی که سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور شد اما خودش راهی نیویورک شد. آن زمان - سال 77 - هم گمانه دیدار وی با کلینتون مطرح بود. حتی شایعه شد که خاتمی و تیم همراهش برای اینکه با کلینتون روبه‌رو نشود، به سرویس بهداشتی در راهرو رفته است که بنا به شهادت حاضران این روایت درست نیست. سعید حجاریان در این باره گفته: «من، محمدعلی ابطحی(رییس دفتر رییس‌جمهوری) و رضا خاتمی در راهرو کنار شورای امنیت داشتیم می‌رفتیم. دیدیم یک‌دفعه کلینتون با گاردش دارد می‌آید. خاتمی (رییس‌جمهوری) هم به ما گفته بود مبادا شما جایی با اینها روبه‌رو شوید. بنا بود بالاخره دست ندهیم دیگر. به ما گفته بود این کار را نکنید. ما تا دیدیم کلینتون و گاردش دارند می‌آیند واقعا ماندیم چه کنیم. (خنده) واقعا تصادفی بود. ساعت ۳ بعدازظهر بود و واقعا بعید بود کلینتون آن موقع بیاید. خلاصه دیدیم چاره‌ای نداریم، پریدیم در سالن اندونزی و پشت پرده‌ها قایم شدیم. (خنده) آنها آمدند و رد شدند. ما مدام می‌ترسیدیم که نکند گاردش بفهمد و بگوید اینها ایستاده‌اند اینجا که کلینتون را ترور کنند! و این بشود اول دعوا. یک محافظ آقای خاتمی بود که بیرون ماند و نتوانست به داخل بیاید و کلینتون با او دست داد و رفت.»
جدای از این موضوع حاشیه‌ای، باید به حرف‌ها و پیشنهاد خاتمی در آن مقطع توجه کرد. او در این اجلاس پیشنهاد کرد که سال ۲۰۰۱ به نام سال گفت‌وگوی تمدن‌ها نامگذاری شود که در مجمع عمومی با رای کشورها، تصویب شد ولی در همان سالی که قرار بود سال گفت‌وگوی تمدن‌ها باشد، جرج بوش رییس‌جمهوری آمریکا بود و حمله به برج‌های دو قلو اتفاق افتاد و مدتی بعد حمله به افغانستان.سال ۷۹ هم خاتمی در قامت رییس‌جمهوری ایران راهی نیویورک شد تا هم در مجمع عمومی و هم در افتتاحیه «سران کشورهای هزاره سوم» شرکت کند. اتفاق مهمی که در این افتتاحیه افتاد، حضور بیل کلینتون رییس‌جمهوری وقت آمریکا هنگام سخنرانی خاتمی بود که توجهات زیادی را به خود جلب کرد.
حواشی احمدی‌نژاد
خاتمی بعد از سال 79 دیگر به مجمع عمومی نرفت. بر این اساس حضور بعدی رئیس جمهور ایران در نیوریوک برمی‌گردد به سال 84 که احمدی‌نژاد سر کار بود. او برخلاف اسلاف خود نیویورک رفتن را دوست داشت و اتفاقا با هیات عریض و طویلی هم می‌رفت. او هر سال عازم نیویورک می‌شد و حتی برای یک کنفرانس در تاریخی غیر از مجمع عمومی هم به این شهر سفر کرد. حضورهای وی اما مثل خودش و سایر اقداماتش پر از حاشیه و حرف و حدیث بود. یک بار هاله نور را دید. یک بار از هولوکاست گفت و یک بار هم باعث شد صندلی‌های سالن موقع سخنرانی وی خالی شود.
سخنرانی‌های روحانی
بعد از او نوبت روحانی که او هم سخنرانی‌های سازمان ملل را از دست نداد؛ چه حضوری و چه مجازی. مهم‌ترین حاشیه سفر او اما همان سال اول بود که یک تماس تلفنی با باراک اوباما داشت. تماسی 20 دقیقه‌ای که احتمالا در امضای برجام نقش موثری داشت.
نوبت رئیسی
رئیسی در اولین سال ریاست جمهوری خود به خاطر شیوع کرونا به شکل آنلاین سخنرانی کرد و امسال برای اولین بار راهی نیویورک شده است.
یکی از نکات قابل توجه در مراسم امسال قرار گرفتن سخنرانی رئیسی و بایدن در یک روز است. طبق معمول باید رئیس جمهور آمریکا در روز نخست اجلاس پشت تریبون می‌رفت اما مراسم تدفین ملکه بریتانیا انگار برنامه را تغییر داده و سبب شده که او در همان روزی سخنرانی کند که رئیسی خواهد کرد! همین نکته گمانه گفت‌وگو و دیدار رئیس جمهور ایران و آمریکا را پررنگ کرده بود. گمانه‌ای که رئیسی آن را رد کرد و گفت برنامه‌ای برای دیدار با بایدن ندارد.
عدم دیدار با بایدن اما دلیل نمی‌شود که سفر رئیسی دستاورد نداشته باشد به خصوص که پرونده مذاکرات هسته‌ای باز است و علی باقری و امرعبداللهیان نیز همراه رئیسی عازم آمریکا شده‌اند. باید منتظر ماند و دید که رهاورد آنها از این سفر چیست اما قطعا این سفر وقتی موثرتر و پرثمرتر خواهد بود که آقای رئیسی و همراهانش نگاهی به اسلاف خود داشته و از تجربه حضور روسای جمهور پیشین کشورمان در مجمع عمومی سازمان ملل درس بگیرند.