نگاهی به میزان شهریه و اختلاف سطح مدارس غیرانتفاعی و خاص
کنکور ۱۴۰۲؛ دانش آموزان مدارس دولتی چقدر شانس دارند؟
اعلام رتبه‌های اول تا دهم کنکور سراسری ۱۴۰۱ بار دیگر توجه را به اختلاف سطح آموزش مدارس دولتی ومدارس خاص جلب کرد؛ از بین ۴۰ رتبه برتر فقط یک نفر در مدرسه دولتی درس خوانده است.
در ایران ۲۳ نوع مدرسه مختلف با امکانات و شرایط متفاوت داریم که طبیعتا سطح و نوع آموزش در این مدارس متفاوت است، صرف استفاده از کتاب‌های مشترک و فعالیت تحت یک نظام آموزشی، به نتیجه یکسان منجر نمی‌شود و اگر یک دانش‌آموز در هر کدام از این نوع مدارس تحصیل کند، باید منتظر نتیجه آموزشی متفاوت و مهم‌تر از آن، تعیین مسیری متفاوت در مسیر آینده تحصیلی و شغلی او باشیم.
پس از انقلاب، فراهم ساختن شرایط آموزش رایگان برای همه اقشار جامعه جزو وظایف دولت تعریف شده بود ولی با توجه به رشد جمعیتی و بالا رفتن تعداد دانش‌آموزان، از دهه شصت مخالفت با مدارس خصوصی و غیرانتفاعی شهریه‌محور کاهش پیدا کرد تا بار هزینه‌ها برای دولت کاهش پیدا کند. با گذشت زمان و افزایش تعداد مدرسه‌های غیرانتفاعی، سطح و کیفیت آموزش نیز در این مدارس از بخش دولتی فاصله گرفت و بالا و بالاتر رفت.
از همان ابتدای طرح موضوع، منتقدان و مخالفان درباره آسیب به «عدالت آموزشی» و کمرنگ شدن این اصل مهم قانون اساسی هشدار می‌دادند. با گذشت چند سال تفاوت مدرسه غیرانتفاعی و دولتی از جمعیت کلاس‌ها گذشت و جذب معلم‌های خوب گذشت و امکانات و سطح آموزش تغییرات چشمگیری پیدا کرد. مدارس غیرانتفاعی هم در یک سطح باقی نماندند و در مناطق بالای شهرها موارد بیشتری به امکانات آموزشی خود اضافه و دانش‌آموزانی با شهریه بالاتر جذب کردند تا جایی که بعضی از این مدارس برند شده‌اند و شهریه‌هایشان بسیار بالاتر از تعرفه مصوب سالانه است.
شهریه‌هایی که همیشه از نرخ مصوب بالاترند
تیرماه امسال احمد محمودزاده -رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش و پرورش- شهریه سال ۱۴۰۱ برای مدارس غیرانتفاعی را اعلام کرد که کمترین آن چهار و بیشترین شهریه ۳۵ میلیون تومان و در سامانه مشارکت‌ها برای هر مدرسه مشخص شده است. سقف شهریه مصوب برای دوره متوسطه دوم ۳۴ میلیون تومان، برای دوره متوسطه اول ۳۳ میلیون تومان و برای دوره ابتدایی ۲۶ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان اعلام شد. شهریه فوق‌برنامه می‌تواند تا ۳۸ درصد شهریه ثابت تعیین شود که باید به تصویب شورای نظارت منطقه و استان برسد و هزینه‌های متفرقه نیز با هماهنگی انجمن اولیا و مربیان مدرسه تعیین می‌شود.
ارقام اعلام‌شده نزدیک ۵۰ درصد بیش از شهریه‌های سال گذشته است و در همه مدارس، هزینه کلاس‌های فوق‌برنامه، سرویس رفت و آمد، غذا و... نیز به شهریه ثابت اضافه می‌شود. حتی همین امکانات به‌نسبت شهر، منطقه، امکانات و شرایط مدرسه، اعتبار و شهرت آن متفاوت است. در دوره دبیرستان نه‌تنها پایه تحصیلی حتی رشته هم میزان شهریه را تغییر می‌دهد و مثلا درس خواندن در رشته پرطرفدار تجربی از رشته انسانی گران‌تر تمام می‌شود.
افزایش شهریه‌ها در کنار بالا رفتن تمام هزینه‌های دیگر باعث شده بعضی والدین ناچار شوند فرزندشان را که تا پیش از این در مدرسه غیرانتفاعی درس می‌خواند به مدارس دولتی بفرستند که همان هم بدون هزینه نیست.
نمود بی‌عدالتی آموزشی در کنکور
با اعلام رتبه‌های برتر کنکور سراسری ۱۴۰۱ بار دیگر توجه به اختلاف سطح آموزش مدارس دولتی و غیرانتفاعی جلب شد. از بین کسانی که ۴۰ رتبه اول پنج گروه آموزشی را به دست آورده‌اند، فقط یک نفر تمام مقاطع را در مدرسه دولتی درس خوانده است و مابقی دانش‌آموز مدارس تیزهوشان، غیرانتفاعی و نمونه دولتی (یعنی همگی شهریه‌پرداز) بوده‌اند.
این نتایج مختص امسال نبود و چند سالی‌ست که با اعلام رتبه‌های برتر تکرار می‌شود که دانش‌آموزان مدارس دولتی، بیشتر از یکی دو سهم بین آن‌ها نداشته‌اند.
نعمت‌الله فاضلی -جامعه‌شناس- معتقد است «مدارس تیزهوشان باهوش‌ترین بچه‌ها را جدا می‌کنند، سطح آموزش با مدارس عادی دولتی متفاوت است و حمایت بیشتری از آن‌ها صورت می‌گیرد، اما آیا کنکور و رتبه‌های برتر برای مقایسه مدارس دولتی با تیزهوشان و غیر انتفاعی درست است یا خیر؟ باید گفت این نگاه، نگاهی نخبه‌گراست و باید دید درصد توزیعی دانش‌آموزانی که رتبه زیر هزار گرفته‌اند، با مدارس غیردولتی و تیزهوشان چگونه است و این مسئله می‌تواند ملاک بهتری برای چنین مقایسه‌ای باشد.»
پاسخ به این پرسش را می‌توان در هشدار خسرو ساکی -رئیس سابق مرکز سنجش وزارت آموزش و پرورش- یافت که گفته بود: «در آزمون سراسری سال ۹۸-۹۹، 84 درصد رتبه‌های زیر سه هزار از مدارس استعدادهای درخشان، نمونه دولتی، غیردولتی و مدارس شاهد بودند، در حالی‌که این مدارس تنها 32 درصد دانش‌آموزان را تحت پوشش قرار می‌دهند.»
بنابراین نزدیک ۷۰ درصد جمعیت دانش‌آموزان کشور که در مدارس دولتی درس می‌خوانند کمترین شانس را برای به دست آوردن رتبه‌های بالا و راهیابی به دانشگاه‌های درجه یک کشور دارند.