کدام کشور احیای برجام را به "خطر" انداخته؟

 ایران هفته پیش آخرین جمع‌بندی خود را با هماهنگی نماینده اتحادیه اروپا برای طرف آمریکایی ارسال کرد. برخلاف دو پاسخ‌ قبلی ایران که با واکنش مثبت و سازنده طرف‌های برجامی رو به رو شد، پاسخ‌های آمریکا با رویکرد اتلاف وقت و مبهم همراه بوده است.

در همین حال برخی مقامات کشورهای اروپایی تلاش دارند ایران را مقصر طولانی شدن روند مذاکرات و به نتیجه نرسیدن توافق معرفی‌ کنند در حالی که مواضع سیاستمداران و نمایندگان و مقامات آمریکایی در یک هفته گذشته روشن می‌کند آن طرفی که دنبال اتلاف وقت و به درازا کشاندن مذاکرات است، آمریکاست.

در یکی دو هفته گذشته رایزنی‌ رسمی و غیررسمی مقامات صهیونیستی با مقامات آمریکایی و رفت و آمد آنها به کاخ سفید آنقدر زیاد شده است که برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که این مقامات با خیال راحت و دریافت این اطمینان از مقامات آمریکایی که توافقی در کار نخواهد بود به تل‌آویو بازگشتند.

روزنامه تایمز اسراییل با استناد به مطالب منتشر شده در یک وبگاه خبری عبری، مدعی شد که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در گفت‌وگوهای اخیرش با رییس‌جمهور آمریکا و دیگر مقامات این کشور اطمینان یافته در مذاکرات وین، توافقی در زمانی قابل پیش‌بینی انجام نخواهد شد.

این روزنامه در گزارش خود نوشت: مقامات آمریکایی لاپید را درباره اینکه احتمال توافق بیش از پیش کم شده است،‌ قانع کرده‌اند و لاپید اولویت‌های دیگری از جمله مسایل امنیت ملی مثل افزایش خشونت در کرانه باختری و مبارزه با تروریسم را در دستور کار خود قرار داده است.

مقامات رژیم صهیونیستی در هفته گذشته به صراحت اعلام کردند که توانستد کاخ سفید را به تشدید مواضع و ارسال "پاسخی محکم‌تر" برای ایران وادار کنند.

این تحولات در حالی رخ می‌دهند که در سه هفته گذشته از سوی طرف‌های برجامی به ویژه رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا که پیشنهاددهنده متن اولین پیش نویس توافق بوده است نسبت به حصول توافق در زمانی نزدیک ابراز امیدواری شده بود. اما سه هفته بعد از آن خوش‌بینی اولیه، جوزپ بورل در سخنرانی اعلام کرد که "نسبت به گذشته، به حصول توافق در وین جهت احیای برجام کمتر امیدوار است." بورل عنوان کرد که این "بسیار مایه نگرانی" است چراکه توافق ممکن است به کل به خطر بیافتد.

دولت جو بایدن از ابتدای روی کار آمدن تا کنون سیاست "تعلل در مذاکرات" را با ظرافت پیش برده است و با استفاده از بازوی رسانه‌ای خود تلاش کرده ایران را نسبت به این مساله مقصر جلوه دهد. جدای از پیچیدگی‌ها و سختی‌های مذاکرات هسته‌ای که امری طبیعی و منطقی است، این سطح از اتلاف وقت و واکنش‌های مبهم از سوی دولت آمریکا که همواره مدعی بوده در این رابطه سرعت عمل دارد قابل توجه است. این رویکرد همان طور که بسیاری از کارشناسان بر این مساله صحه می‌گذارند، تایید می‌کند دولت بایدن احتمالا  از ابتدا تمایلی به احیای برجام نداشته است. کما اینکه او تا کنون به استفاده از سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران ادامه داده است.

دولت بایدن بیش از آنکه تحت فشار ایران در مذاکرات احیای برجام باشد، با فشار داخلی در آستانه انتخابات کنگره و نیز فشار لابی اسراییل و مقامات این رژیم مواجه است. انتخابات پارلمانی اسراییل در اوایل آبان و همزمان انتخابات کنگره موجب شده تا بایدن و لاپید در این مرحله با یکدیگر همراه شوند.

در این میان به نظر "حمایت اسراییل" از دولت بایدن در انتخابات کنگره در ازای "به تاخیر انداختن" توافق با ایران از سوی بایدن در حمایت از دولت لاپید انجام شده است.

آنچه که ایران از ابتدای مذاکرات بر آن تاکید داشته مساله تضمین‌ها و لغو کامل تحریم‌ها علیه ایران بوده است که اگر مذاکرات تا کنون ادامه یافته برای اطمینان از حصول این اهداف در راستای تامین منافع ملی ایران بوده است. درخواست ایران برای حل و فصل سوالات آژانس همزمان با توافق احیای برجام که در قالب سوالات "پادمانی" مطرح شده است از ابتدا روشن بود. در این رابطه ایران درخواستی فراتر از آنچه در برجام وجود داشته و دارد، ندارد. همان‌طور که مطالعات ادعایی تا زمان اجرای برجام در سال 1394 میان ایران وآژانس حل و فصل شد و کشورهای عضو برجام نسبت به حل این موضوعات تعهد سیاسی دادند، در مورد این چهار موضوع نیز همین انتظار است.

اگر کشورهای اروپایی و آمریکا خواستار اجرای برجام به شکل مطمئن و اعتمادآفرین هستند تا در میانه راه با مشکل مواجه نشود یا از سوی برخی‌ها مورد سنگ‌اندازی قرار نگیرد، نباید موافق آن باشند که پرونده یا روزنه‌ای به این بهانه باز بماند. چگونه برجام می‌تواند با حسن نیت اجرایی شود، در حالی که آژانس بر سر چند سوال بخواهد ایران را دائم با ارجاع به شورای حکام و شورای امنیت تهدید کند؟ طبیعی است اگر کشورها خواستار اجرای مطمئن برجام هستند باید به نگرانی و حساسیت‌های ایران توجه کنند.

 رییس سیاست خارجی اتحادیه اروپا هفته جاری در اظهاراتی اعلام کرد که نسبت به دستیابی به توافق در زمان فعلی کمتر امیدوار است و ممکن است توافق به خطر افتد، این در حالی است که مشخصا اظهارات مقامات آمریکایی و اسراییلی و تلاش برای ایجاد وقفه در روند مذاکرات و توافق دلیل "امید کمتر" و "خطر بیشتر" است.

منبع: ایسنا