پاک‌آیین: امتیاز دولت گره نزدن اقتصاد به مذاکره بود
دیپلمات برجسته کشورمان با بیان اینکه می‌توان نمره قابل قبولی به دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم برای اقداماتشان در این حوزه داد،گفت: روابط راهبردی ما با روسیه و ترکیه در این دولت شکل جدیدی گرفت و این یکی از موفقیت های دستگاه دیپلماسی بود.
پرواز بالگرد رئیس‌جمهور در بک گراند توفان شن و دست تکان دادن زنان محلی با لباس‌های رنگی برای او بیشتر شبیه یک سکانس سورئال است؛ اما ما با یک واقعیت مواجه هستیم که تقریبا هر هفته در یکی از شهرهای ایران تکرار میشود اما تکراری نمی‌شود، توفان شن همه را یکدست خاکی کرده است، خاکی شدن عبا و عمامه مشکی رئیس‌جمهور بیشتر از بقیه به چشم می‌آید، جوانان با اشتیاق دور رئیس جمهور جمع می‌شوند و با او سلفی می‌گیرند. رئیسی به مناطقی می‌رود که شاید تا قبل از این حتی استاندار و فرماندار هم به آنجا نرفته است، رئیس‌جمهور حالا یک‌سالی هست که به جای مدیریت مانیتوری به قلب ایران می‌رود و بدون تشریفات و پروتکل‌های مرسوم با مردم حرف می‌زند، صدای آنها را می‌شنود، صدای آنها میشود و اقتضائات دولت مردم‌محور را اجرایی می‌کند و این میزانسن انتفاع به نفع مردم در همه ساحات حکمرانی ادامه دارد.
اما این همه ماجرا نیست؛ ۱۴خرداد امسال از حرم امام خمینی (ره) پیام مهمی صادر شد. رهبر انقلاب در جمع قشرهای مختلف مردم فرمودند: «موارد متعددی داریم که امام با صراحت از مسئولین کشور ــ یا از یک نفر یا از مجموعه‌ای از مسئولان ــ قدرشناسی کرده. توصیه من این است، امروز که دشمن در صدد تخریب مسئولان انقلابی است، وظیفه قدرشناسی وظیفه سنگینی است؛ باید از مسئولین قدرشناسی کرد.»
حالا در ایامی که به نام هفته دولت نامگذاری شده و به مناسبت یک سالگی دولت سیزدهم در روزهای شهریور، می‌خواهیم از دیدگاه نخبگان و کارشناسان سیاسی و سیاست خارجی عملکرد دولت در حوزه‌های مختلف سیاست خارجی، دیپلماسی چندجانبه گرایی و اقتصادی، تجارت خارجی و رویکردهای گفتمانی این دولت در دو حوزه جمهوریت و عدالت را مرور کنیم.
آنچه در ادامه می‌آید گفت‌وگوی تفصیلی ایرنا با محسن پاک‌آیین دیپلمات و سفیر اسبق کشورمان در ازبکستان، تایلند و جمهوری آذربایجان است.
ایرنا: با توجه به اینکه دولت سیزدهم در عمل نشان داده سیاست خارجی‌اش وابسته به توافق نیست،تحلیل شما از نتایج و پیامدهای توجه به سیاست خارجی متوازن در دوره فعلی و دستاوردهای آن برای کشور چیست؟
دولت سیزدهم در طول یکسال گذشته در عرصه سیاست خارجی در سه حوزه فعال بوده است؛ در حوزه دوجانبه شاهد این بودیم که روابط با کشورهای جهان در اولویت دستگاه دیپلماسی قرار داشت و انرژی دیپلماسی که قبلا بیشتر در حوزه بین المللی صرف می‌شد و بر روی مسئله برجام متمرکز بود، اینک متمایل به توسعه روابط دوجانبه با همسایگان شده است که در این میان توجه به کشورهای همسایه در اولویت برنامه های دستگاه دیپلماسی قرار داشته است.
وقتی از کشورهای همسایه صحبت می‌کنیم یعنی کشورهایی که هم با ما مرز بلافصل دارند که با ۱۵ کشور همسایه هستیم که به آنها همسایه نزدیک می گوییم و هم همسایه‌های دور داریم که بین ما و آنها یک کشور فاصله دارد ولی در منطقه ما قرار دارند مثل کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز که برخی از اینها مثل آذربایجان، ترکمنستان، قزاقزستان با ما مرز دارند و برخی مثل تاجیکستان و ازبکستان با ما مرز ندارند و یک کشور بین ما فاصله است اما در حوزه منطقه‌ای ما قرار دارند.
کار با این ۱۵ همسایه بخصوص با روسیه که بزرگترین همسایه ماست و ظرفیت های بسیار زیادی برای همکاری دارد، در اولویت سیاست خارجی آقای رئیسی قرار داشته و در همین مسیر نگاه به شرق تقویت شد.
ایرنا: منظور شما از رویکرد توجه به شرق عموم کشورهای مستقل از شرق تا آمریکای لاتین است؟
وقتی رویکرد نگاه به شرق را مطرح می‌کنیم به این معناست که هم شرق جغرافیایی و کشورهایی است که در شرق ایران قرار دارند که آسیای شرقی تا اقیانوسیه و اندونزی و ... را دربرمی گیرد و هم شرق سیاسی به معنای کشورهایی است که ممکن است به لحاظ جغرافیایی در شرق ایران قرار نگرفته باشند اما به لحاظ سیاسی با ما همسو هستند مثل کشورهایی که در آمریکای لاتین قرار دارند، از جمله ونزوئلا، کشورهای آفریقا و ... لذا نگاه به کشورهایی که با ما دیدگاه های همسویی دارند در اولویت قرار داشته که در کنار توجه به همسایگان اولویت دوم ما ارتباط با این کشورها بود.
این بدین معنا نبوده که ما توجه به کشورهای غربی را کنار گذاشتیم البته متاسفانه رویکرد کشورهای غربی و آمریکا به جای خود که با ما خصومت دیرینه دارند اما اروپایی‌ها هم متاسفانه برخورد مناسبی با ایران نداشتند و خود آنها مانع اصلی تقویت روابط به دلیل پیروی از تحریم‌های امریکا و قرار گرفتن در مدار سیاست های آمریکا هستند.
**نمره قابل قبول دستگاه دیپلماسی دولت سیزدهم
از این بابت می‌توان نمره قابل قبولی به دستگاه دیپلماسی و دولت سیزدهم داد و دستاوردهای آن نیز موافقت‌نامه‌ها و کارهایی است که امضا و انجام شده است.
در همین زمینه بحث تعامل با کشور روسیه بوده است که در زمان خود اعلام شد، همچنین بحث سوآپ گاز ترکمنستان با آذربایجان یا بقیه قراردادهایی که بین ما و همسایگان انجام شده است.
البته در بحث توجه به همسایگان کشورهای عربی هم مطرح بودند و روابط خوبی با قطر، عمان و کویت ایجاد شده است و مذاکراتی با عربستان صورت پذیرفته و امارات و کویت نیز قرار است به زودی سفیر خود را به ایران بفرستند. بنابراین تلاش بر این بوده روابط با همسایگان نسبت به گذشته بهتر و ترمیم شود.
این در حوزه مناسبات دوجانبه البته در بحث نگاه به شرق سیاسی هم توسعه مناسبات با کشورهایی همچون ونزوئلا، بولیوی، نیکاراگوئه، کوبا، برزیل در امریکای لاتین یا آفریقای جنوبی، کنیا و تونس و ... نشان می‌دهد ایران فقط روی یک منطقه متمرکز نیست.
**تقاضای ما برای عضویت در اتحادیه بریکس مهم بود
ایرنا: ارزیابی شما از حضور دولت سیزدهم در ائتلاف‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای چیست؟
در بعد چندجانبه توجه دولت سیزدهم حضور در ائتلاف‌های منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای و استفاده از ظرفیت‌های این ائتلاف‌ها و اتحادیه‌هایی مطرح است؛ طوری که در بدو امر عضویت دائمی ما در شانگهای دستاورد خوبی بود که در تاجیکستان میسر شد و سپس عضویت ناظر در اتحادیه اوراسیا که این هم بسیار خوب بود. تقاضای ما برای عضویت در اتحادیه بریکس که یک اتحادیه فرامنطقه‌ای است به نظر من نکته مهمی بود که دولت سیزدهم بدان توجه کرد و در عین حال سعی در کارآمد ساختن سازمان همکاری‌های اقتصادی(اکو) و همکاری با کشورهای عضو جنبش عدم تعهد و کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی، هم از موارد چند جانبه ای بود که در سیاست خارجی پیگیری شد.
**رویکرد جدید دستگاه دیپلماسی در مذاکرات
در حوزه بین‌المللی در عین حال که در مجامع بین المللی مختلف فعال بودیم، مسئله بازگشت به مذاکرات و پذیرش دعوت برای تداوم مذاکرات در وین برای لغو تحریم ها اقدام بسیار خوبی بود که با یک رویکرد جدید از سوی دستگاه دیپلماسی دنبال شد. این امر در کنار سیاست خنثی سازی تحریم ها در دستورکار دولت به عنوان اولویت مهم و اولویت اول قرار داشت و در کنار آن به دنبال لغو تحریم های ظالمانه هم بودیم و در این مسیر به صورت منطقی و هوشمندانه وارد مذاکرات وین شدیم و کاملا با حوصله و تدبیر به دنبال این هستیم که حقوق ملت ایران را محقق کنیم.
همکاری با آژانس بین المللی انرژی هسته ای هم در کنار این مذاکرات وین یکی از اقدامات بین المللی مهمی بود که انجام شد و کماکان این روند ادامه دارد.
**روابط راهبردی با روسیه و ترکیه شکل جدیدی به خود گرفت
ایرنا: برگزاری اجلاس سه جانبه صلح آستانه در تهران با توجه به حضور پوتین و اردوغان در تهران، نکات مهمی داشت. در خصوص نقش آفرینی دولت سیزدهم در این زمینه ارزیابی شما چیست؟
در حوزه چند جانبه یکی از مهم ترین دستاوردها همکاری های چندجانبه با حضور آقای پوتین و آقای اردوغان در ایران و برگزاری اجلاس سه جانبه بود که در جهت تامین امنیت در منطقه و همچنین برای توسعه همکاری‌های اقتصادی این اتفاق مهم رخ داد و در واقع روابط راهبردی ما با روسیه و ترکیه شکل جدیدی به خود گرفت و این یکی از موفقیت های دستگاه دیپلماسی بود.
ایرنا: در بحث مذاکرات، رویکردهای دولت فعلی نسبت به گذشته چه تغییراتی داشته است،ضمن اینکه بفرمایید این تغییرات چه تاثیری در روند گفت‌وگوها و موضع اروپا و امریکا در قبال ایران داشته است؟
به نظر من یکی از رویکردهای مناسب دولت سیزدهم این بود که مباحث اقتصادی کشور را به مسئله مذاکرات گره نزد و به طور موازی خنثی سازی تحریم ها را از طریق مقاوم‌سازی اقتصاد دنبال کرد که هم استفاده از منابع داخلی، رونق تولید و باز کردن راه‌هایی برای صادرات کالاهای غیرنفتی در اولویت قرار گرفت و هم در حوزه حمل و نقل، توسعه راه های ریلی و جاده ای و کریدورهای جدید برای حمل و نقل مورد توجه قرار گرفت.
همچنین در حوزه انرژی و صدور نفت و گاز اقدامات خوبی انجام شده است؛ در بخش کشاورزی و گردشگری هم اقدامات خوبی دنبال می شود و به نظر می رسد ما بدنبال درآمدزایی از منابع داخلی بوده‌ایم که اتفاق مهمی است چراکه ما معطل ننشستیم که وضعیت برجام درست شده و از آن مسیر درآمدهایی وارد کشور شود.
در عین حال مذاکرات را بسیار منطقی و بصورت هوشمندانه دنبال کردیم و حتما لغو کلیه تحریم‌ها در برنامه‌های دولت است.
** حاضر هستیم تعهد را در مقابل تعهد انجام دهیم
ما اصرار داریم و حاضر هستیم این تعهد را در مقابل تعهد انجام دهیم و در صورتی که طرف مقابل یعنی آمریکایی‌ها تعهدات برجامی خود را انجام دهند و به مذاکرات برگردند و کلیه تحریم ها را لغو کنند، ما هم اقدامات لازم و به طور طبیعی تعهدات خود را انجام می‌دهیم.
این یک سیاست اصولی و قابل پذیرش برای همه کارشناسان و مقامات کشورهای مختلف و برگرفته از مفاد برجام است لذا در این مسیر ما این کار را ادامه می‌دهیم. هرچند باید توجه داشت کار دیپلماسی خود را رها نکردیم ولی این مسئله را به مباحث اقتصادی هم گره نزدیم و به طور جداگانه همکاری اقتصادی با کشورهای بیرونی و استفاده از منابع داخلی را برای خنثی سازی تحریم ها دنبال کردیم و در عین حال مذاکرات را نیز پیش بردیم.
**نقش فعالیت‌های دانش بنیان در خنثی سازی تحریم‌ها
ایرنا: در حوزه پرتاب ماهواره و رونق فعالیت‌های دانش بنیان در صنعت هسته ای و موشکی، ارزیابی شما چیست؟
استفاده از فعالیت‌های دانش بنیان مثل تقویت بنیه دفاعی کشور بعنوان یک اقدام بازدارنده در مقابل تهاجم‌های احتمالی دشمنان و همچنین استفاده از فناوری ماهواره و بهره گیری از آن برای رصد مسائلی که مرتبط با امنیت کشور و شرایط محیط زیستی است، برای کشور مفید بوده است که در دستور کار دولت قرار گرفت.
ماهواره خیام نیز که اخیرا موفق شدند آن را به نتیجه برسانند و به فضا پرتاب کردند هم در همین زمینه قابل ارزیابی است. این قبیل اقدامات قطعا در جهت پیشرفت اقتصادی ایران و تقویت بنیه دفاعی و بازدارندگی اثر بسیار مثبتی دارد و در واقع در همان مسیر خنثی سازی تحریم ها معنا پیدا می‌کند.
ایرنا: در خصوص تشدید پروژه های ایران هراسی ارزیابی شما چیست؟ برخی معتقدند ناظر به فعالیت‌های گسترده دولت فعلی به ویژه در حوزه سیاست خارجی این اقدامات جهت خنثی سازی آن دنبال میشود.
بحث ایران هراسی در دستور کارغرب و دشمنان اسلام و دشمنان ایران قرار گرفته است، هم اسلام هراسی و هم ایران هراسی از سوی کشورهای اروپائی دنبال میشود، برخی از کشورهای امریکای لاتین هم آن را دنبال می‌کنند و این در برنامه دیپلماسی عمومی کشورهایی است که مخالفت ایران هستند.
در حوزه اعلام مواضع و مقابله با این اقدامات بالاخره مواضعی از سوی مقامات فرهنگی و سیاسی کشور در زمان‌های خاص اتخاذ شده ولی به نظر من باید این موضوع جدی تر در دستور کار دولت قرار گیرد، بخصوص سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی که متولی دیپلماسی عمومی کشور است می‌تواند نقش سازنده‌تر و جدی‌تری را ایفا کند و در مقابل هر حرکت علیه اسلام و ایران در بعد فرهنگی و رسانه‌ای، موضع‌گیری کند و در عین حال اقدامات آفندی را انجام دهد.
یعنی برخی از اقدامات ضدارزشی در اروپا را زیرسوال ببرد، حقوق بشر آمریکایی و اروپایی را زیر سوال ببرد و نقد کند چراکه آنها مصداق نقض حقوق بشر هستند. بنابراین ما باید سعی کنیم در مقابل کسانی که به دنبال این هستند که اسلام هراسی را ایجاد کنند، بتوانیم به خوبی در حوزه آفندی و پدافندی فعالیت داشته باشیم.
منبع: ایرنا