معضل بی‌اعتمادی برای توافق هسته ای /بازی روانی غرب با یک متن ادعایی
در شرایطی که هنوز ایران موافقت خود را با متن پیشنهادی در وین اعلام نکرده و برخی اختلافات همچنان بر توافق احتمالی سایه انداخته، وال‌استریت‌ژورنال ادعا کرد که دیپلمات‌های اروپایی در تلاش برای رفع بن‌بست در گفتگو‌های وین برای احیای توافق هسته‌ای ایران، «امتیاز تازه قابل‌توجهی» داده‌اند که هدف آن پایان سریع تحقیقات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های گذشته هسته‌ای است. اقدامی که به نظر می‌رسد تنها جنبه تبلیغاتی دارد تا ایران را برای امضای توافق طبق خواسته غرب تحت فشار قرار دهند.
با پایان مذاکرات هسته‌ای بین ایران و ۱+۴ در وین، مقامات روسی و غربی اعلام کرده‌اند که متن نهایی آماده شده است و ایران باید تصمیم نهایی خود را در این زمینه بگیرد. کشور‌های اروپایی برای اینکه وانمود کنند متن نهایی بهترین گزینه ممکن است، با این ادعاها، توپ را به زمین ایران انداخته‌اند. روزنامه وال‌استریت‌ژورنال روز جمعه در گزارشی ادعا کرد که اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای به ایران پیشنهاد امتیازی داده است که طی آن تحقیقات آژانس اتمی سازمان ملل که ایران می‌خواهد بسته می‌شود. بر اساس این ادعا، متن پیش‌نویس پیشنهاد اتحادیه اروپا که وال‌استریت‌ژورنال مشاهده کرده از ایران می‌خواهد قبل از اجرایی شدن این توافق، به نگرانی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی رسیدگی کند و انتظار می‌رود ایران به سؤالات آژانس با هدف شفاف‌سازی پاسخ دهد. به گزارش ایرنا، یکی از مسائل حل نشده در روند مذاکرات مسائل پادمانی است که به پیدا شدن اورانیوم در سه مکان اعلام نشده از سوی ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مربوط می‌شود. رژیم صهیونیستی بار‌ها ادعا کرده که کشف این مواد گواهی بر این موضوع است که ایران زمانی یک برنامه مخفیانه ساخت سلاح هسته‌ای را دنبال می‌کرد؛ اتهامی که ایران رد کرده است. ایران خواهان مختومه شدن این پرونده در آژانس پیش از احیای برجام است، اما کشور‌های غربی گفته‌اند که تحقیقات سازمان ملل مجزا از روند مذاکرات وین است و درباره آن مذاکره نمی‌کنند.
تا ۲۴ مرداد
بر اساس گزارش وال‌استریت‌ژورنال «اگر تهران همکاری کند، امریکا و سایر طرف‌ها در مذاکرات، اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به پایان تحقیقات در این زمینه تشویق می‌کنند.» ایران مکرراً گفته است که گزارش‌های آژانس سیاسی است و پرونده مربوط به کشف آثار اورانیوم در سه مکان اعلام نشده باید همزمان با احیای برجام بسته شود. وال‌استریت‌ژورنال همچنین به نقل از دو منبع مطلع نوشت که اتحادیه اروپا به ایران و سایر طرف‌ها گفته که باید پاسخ مثبت یا منفی خود به پیشنهاد را تا ۱۵ اوت (۲۴ مرداد)اعلام کنند. یک مقام امریکایی به وال‌استریت‌ژورنال گفت که واشنگتن می‌خواهد تحقیقات آژانس اتمی سازمان ملل حل و فصل شود. او گفت: «تنها راه‌حل این است که ایران اطلاعات مورد نیاز آژانس را ارائه کند. موضع ما این است، حالا صرف‌نظر از اینکه آیا این موضوع در متن یک تفاهمنامه یا جای دیگر بیان می‌شود.» ایران هم گفته که در حال مطالعه متن پیشنهادی است. خبرگزاری ایرنا هفته پیش به نقل از یک دیپلمات ایرانی نوشت که «مسائل پادمانی زیر فشار‌های سیاسی مطرح شده و ادامه پیدا کرده و نباید بهانه‌ای برای عیب‌جویی دائمی از ایران باشد.»
اروپایی‌ها تلاش می‌کنند هرچه سریع‌تر متن پیشنهادی خود را به ایران تحمیل کنند و بر این اساس، روی مفاد آن مانور زیادی می‌دهند. جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که این متن را تهیه کرده پیش‌تر گفته بود که حاوی رفع تحریم‌هایی از سوی امریکا علیه ایران است و توافقی بهتر از این قابل دستیابی نیست. مقامات امریکایی و ار وپایی در یک سال گذشته بار‌ها با این ادعا که زمان برای احیای برجام در حال اتمام است تلاش کردند تهران را برای امضای توافق تحت فشار قرار دهند. الان نیز اروپایی‌ها با این ادعاها که پیشنهاد‌های ویژه‌ای را به ایران داده‌اند، تلاش می‌کنند با فضا‌سازی‌ها نشان دهند که همه چیز به تهران بستگی دارد تا تصمیم نهایی خود را اتخاذ کند و تبعات هرگونه شکست احتمالی برای رسیدن به توافق را به گردن تهران بیندازند.
مسائل اختلافی باقی‌مانده
هرچند اروپایی‌ها ادعا می‌کنند که همه اختلافات حل شده و زمان برای امضای توافق در حال سپری شدن است، اما برخی مسائل لاینحل همچنان باقی مانده که تهران خواستار حل آن‌ها است. به گزارش خبرگزاری اسپوتنیک، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه نزد سازمان‌های بین‌المللی با بیان اینکه متن ارائه شده از سوی طرف غربی برای احیای برجام بد نیست، گفت که ایران فقط در مورد چند کلمه از متن سؤالاتی مطرح کرده و تقریباً به طور کامل بر سر آن توافق صورت گرفته است. وی در عین حال تأکید کرد: «همین چند کلمه می‌تواند به مانعی برای توافق بدل شود، همان‌گونه که پیش از این هم در جریان مذاکرات وین رخ داده بود.»
علی واعظ، رئیس پروژه ایران در گروه بحران‌های بین المللی، در این باره گفته است: «اینکه مذاکره‌کنندگان قدم‌هایی برداشته‌اند و پیشرفت‌هایی در مسئله تضمین و تحریم‌های سپاه اتفاق افتاده یک واقعیت است، اما هنوز مسئله پادمان به قوت خود باقی است. به نظر می‌رسد ایران اعتقاد ندارد زمان و راه‌حل مسئله در حال به پایان رسیدن است. به همین دلیل است که فرصت‌ها برای حل و فصل موضوع را دائماً عقب می‌اندازد». یک دیپلمات ایرانی در زمینه پیشنهاد‌های اروپا گفته است: «پیشنهاد‌های اروپا در صورتی قابل قبول است که در موضوعات مختلف از جمله ادعا‌های سیاسی مرتبط با مسائل پادمانی، تحریم‌ها و تضمین، برای ایران اطمینان ایجاد کند. ایران باید بررسی کند که آیا این پیشنهاد‌ها تضمین‌کننده خواسته‌های ایران در حوزه‌های مختلف از جمله ادعا‌های سیاسی مرتبط با مسائل پادمانی، تحریم و تضمین برای پایداری توافق است و آیا می‌تواند در این موضوعات اطمینان‌آور باشد یا خیر.» حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه درباره مذاکرات برای رفع تحریم‌ها در وین گفت: «پیام خود را از طریق اروپایی‌ها به امریکا منتقل کرده‌ایم و امیدواریم طرف امریکایی با نگاه واقع‌بینانه و عملگرایانه و پذیرش خواسته‌های برحق و قانونی ایران، زمینه را برای توافق پیرامون متن نهایی را فراهم آورد.»
معضل بی‌اعتمادی
مقامات ایران بار‌ها اعلام کرده‌اند توافقی را که منافع ملی این کشور در آن لحاظ نشده باشد، امضا نخواهند کرد. ایران که به بدعهدی‌های امریکا در عمل به تعهداتش در برجام اعتمادی ندارد، این بار خواستار تضمین لازم برای خارج نشدن مجدد از توافق آتی است، درخواستی که تاکنون واشنگتن با آن موافقت نکرده است و حتی مقامات کاخ سفید گفته‌اند که نمی‌توانند چنین تضمینی بدهند. حتی جمهوریخواهان مخالف برجام هم برای اینکه از توافق بین تهران و واشنگتن ممانعت کنند، بار‌ها گفته‌اند که دولت آتی امریکا هرگونه توافقی را پاره خواهد کرد؛ بنابراین ایران نمی‌خواهد پای توافقی را امضا کند که شاید تنها دو سال دوام داشته باشد و به سرنوشت توافق ۲۰۱۵ دچار شود. از سوی دیگر، ایران خواستار لغو همه تحریم‌ها به ویژه خروج سپاه پاسداران از لیست گروه‌های تروریستی و تحریم‌ها است که در این زمینه هم توافقی صورت نگرفته است. همچنین هیئت ایرانی، منتفع شدن ایران از دستاورد‌های برجامی را یکی از موارد اصلی برای رسیدن به توافق اعلام کرده است. در توافق قبلی، با وجود اینکه غربی‌ها گفته بودند که تحریم‌ها را لغو خواهند کرد و ایران از مزایای آن بهره‌مند خواهد شد، اما در عمل اقدام مؤثری در این زمینه انجام ندادند. تا جایی که مقامات دولت دوازدهم اعلام کردند که دستاورد‌های ایران از توافق برجام «تقریباً هیچ» بوده است. اروپایی‌ها هم که در ظاهر خود را حامی برجام اعلام می‌کردند از ترس تحریم‌های امریکا عملاً اقدامی برای منتفع شدن ایران از مفاد برجام انجام ندادند و تنها به حمایت‌های سیاسی بسنده کردند. بنابراین، باتوجه به تجربه تلخ گذشته دولت سیزدهم می‌خواهد از غرب این تضمین را بگیرد که توافق احتمالی برای اقتصاد ایران دستاوردی به همراه خواهد داشت.
منبع: روزنامه جوان