امضای زود یا امضای خوب؟

چند روز قبل یک رسانه حامی دولت سابق خبر داد که پیش نویس کنونی بدست آمده در مذاکرات به مراتب از پیش نویس بدست آمده در دولت سابق و همچنین متن برجام امتیازات بیشتری برای ایران به ثمر آورده است. به گفته سایت جماران در جریان گفت‌وگوهای اخیر وین، هیأت ایرانی با نگاه حل مسأله و رسیدن به تفاهم پیش رفته و با اتخاذ رویکردی واقع‌بینانه، تلاش کرده تا ضمن ایستادگی بر خطوط قرمز و موارد غیرقابل صرف نظر، حداکثر امتیازات ممکن را دریافت کند.

 این رسانه اصلاح‌طلب نوشت: «در نتیجه این رویکرد، پیش‌نویس کنونی در وین، در قیاس با گذشته از جنبه‌های مختلف بهبود پیدا کرده و چه از منظر «پایداری رفع تحریم‌ها و اطمینان‌بخشی به فعالان اقتصادی» و چه از نظر «حفظ دستاوردها، دانش و زیرساخت هسته‌ای» و چه از جنبه حراست از «امکان بازگشت‌پذیری سریع»، در مقایسه با سند برجام و همینطور پیش‌نویسی که در ادوار پیشین به دست‌آمده بود و نیز در مقایسه با سند اسفندماه، به شکل ملموسی ارتقا پیدا کرده و دارای امتیازات قابل توجهی است.»

شروع اختلاف در اصلاحات

این اعتراف از سوی جریان نزدیک به حسن روحانی و محمدجواد ظریف که اقرار به فاصله داشتن متن پیش‌نویس کنونی با آنچه در مذاکرات وین یک تا شش یعنی مذاکرات عباس عراقچی رقم خورده بود، باعث نزاعی در بین حامیان دولت سابق شد. عباس عبدی در واکنش به این موضوع در توئیتی نوشت: «می‌گویند متنی که روی میز است از هر نظر بهتر از برجام و متن‌های گذشته است. بسیار عالی، تبریک می‌گوییم. زودتر امضا کنید. ما که از مفاد اطلاع نداریم ولی سر فرصت و پس از امضا متن را می‌بینیم. تطبیق می‌دهیم. امیدواریم که چنان باشد که گفتید. حتماً خوشحال می‌شویم.»

واکنش این تحلیلگر اصلاح‌طلب و توصیه به «زودتر امضا کنید» همزمان با این اعتراف که «از مفاد توافق اطلاع ندارم» گزاره‌ای آشنا از سوی اصلاح طلبان است؛ گزاره‌ای که یادآور منطق همیشگی آنها و اعتقاد به «اصالت هرگونه توافق با امریکا» است. آنها از ابتدای سال 1400 که مذاکرات برای متعهد کردن امریکا به تعهدات نقض شده‌اش آغاز شد، تیم مذاکره‌کننده ایرانی را دعوت به «امضای فوری» توافق کردند. با وجود تجربه ضعف‌های برجام و عجله‌ای که منجر به ضعف‌‍‌های ساختاری در آن شده بود، اما برای اصلاح‌طلبان در بر همان پاشنه می‌چرخد و معتقدند هر توافقی بهتر از بی توافقی است ولو اینکه امریکا بار دیگر فرصت نقض عهد پیدا کند.

گفتمان‌سازی برای تحمیل توافق ضعیف

به عنوان نمونه روزنامه اعتماد در یادداشتی با عنوان «تأخیر در احیای برجام خطرناک است»، نوشته است که مذاکرات برجام بدون هر گونه دلیل موجهی(!)، در روندی فرسایشی گرفتار افتاده و از این جهت احیای توافق با تأخیر زیادی روبه‌رو شده است. تأخیر در امضای برجام به سود دشمنان این توافق است و حتی می‌‌تواند اصل آن را به مخاطره بیندازد.» این روزنامه نزدیک به دولت سابق بدون اشاره به ویژگی‌های یک توافق پایدار و خوب در جهت منافع مردم کشورمان، تأخیر در امضای توافق را به مثابه «از دست دادن فرصت تاریخی» عنوان داشته است. همچنین روزنامه شرق در مطلبی با عنوان «آینده ایران بدون توافق هسته‌ای» گذشت زمان را منجر به «بسته شدن پنجره دیپلماسی» معرفی کرده است و از «بن‌بست مذاکرات» در صورت طولانی شدن گفت‌وگوها سخن گفته است.

این درحالی است که مقامات غربی از یک سال گذشته همین ادعا را داشته‌اند و البته هیچ گاه رنگ واقعیت نگرفته است. مضاف بر آنکه طولانی شدن یا کوتاه بودن مذاکرات اصالت ندارد و آنچه باید برای مذاکره کنندگان ایرانی اهمیت داشته باشد چیستی نتیجه حاصل از مذاکرات است. به عبارت دیگر دستیابی به توافقی زودهنگام که در آن امریکا بتواند براحتی آن را نقض کرده، تحریم‌ها را به شیوه گوناگون بازگرداند و همچنین زمینه را برای زیاده‌خواهی‌های بیشتر فراهم آورد نه تنها «هنر دیپلماسی» شناخته نمی‌شود که یک ساده لوحی و عوام‌فریبی آشکار به قیمت پایمال شدن منافع جمعی ایرانیان است. این اتفاق که در مذاکرات دولت قبل می‌توانست رقم بخورد و توافقی سست به بهای «تکرار ژست قهرمانی مسئولان وقت» را به دنبال داشته باشد خسارتی مجدد به کشور را وارد می‌کرد.

نقش بوقچی‌ها در ضعف برجام

اکنون نیز با وجود آنکه پیشرفت‌های قابل ملاحظه و مهمی در مذاکرات رخ داده است باید توجه داشت که وجود حتی یک اهرم فشار و حتی بهانه مانند باز بودن پرونده‌های ادعایی توسط آژانس می‌تواند گَزیده شدن دوباره از یک سوراخ را به کشور تحمیل کند و کسانی که با فشار رسانه‌ای و به بازی گرفتن افکار عمومی «توافق زودتر» را گفتمان سازی می‌کنند و سخن از «توافق خوب و پایدار» و «تأمین کننده منافع مردم» را به حاشیه می‌رانند خواسته یا ناخواسته پازل دشمنان را تکمیل می‌کنند. این داستان دقیقاً مشابه همان اتفاقاتی است که یکبار در نوشتن متن اولیه برجام رقم خورده است و بی توجهی تیم مذاکره کننده وقت به مسائلی مانند «مکانیزم خسارت بار ماشه و تعلیق تحریم‌ها» به جای «رفع تحریم‌ها و ضمانت‌های اساسی» در آن به یک تجربه تاریخی تلخ برای کشورمان تبدیل شده است.

این خط تحلیلی البته موضوع جدیدی نیست و قبلاً مورد حمایت رئیس دولت و وزیر خارجه سابق بوده است؛ تا جایی‌که آنها نیز برای انعقاد یک توافق زودهنگام و حداقلی مدام از کلماتی مانند «فرصت ویژه» و «لزوم از دست ندادن زمان» استفاده می‌کردند و هم اکنون نیز هر گاه فرصت پیدا کنند این ادعای غیرواقعی را تکرار می‌کنند. در آخرین مورد نیز فلاحت پیشه نماینده اصلاح طلب مجالس گذشته و رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم در گفت‌وگو با سایت انتخاب مدعی شده است «هر چه زودتر» باید توافق صورت بگیرد. وی همچنین در ادعایی عجیب گفته است که 15 ماه قبل توافق بهتری می‌توانست صورت بگیرد!

بازی دوگانه حامیان برجام

به نظر می‌رسد حامیان دولت پیشین و شبکه خبرنگاران برجامی در رسانه‌ها و فضای مجازی بازی‌ای را طراحی کرده‌اند که به ظاهر برای آنها دو سر برد باشد. آنها از یک سو، دولت سیزدهم را متهم به بی توجهی به رفع تحریم  یا ثمر ندادن دیپلماسی در ارتباط با مذاکرات وین می‌کنند و مدعی می‌شوند که تنها یک عده خاص سواد دیپلماسی و توانایی مذاکره و همچنین انعقاد توافق را داشته‌اند و از سوی دیگر هر گاه احساس کنند زمینه برای یک توافق خوب بیش از پیش آماده شده است مدعی می‌شوند این همان توافقی است که قرار بوده قبلاً در دولت روحانی رقم بخورد و منتقدان دولت آن را به تأخیر انداخته و اکنون قرار است توافقی را با منافع کمتر به ارمغان بیاورد! با وجود این بازی رسانه‌ای همان گونه که سایت اصلاح‌طلب جماران نیز به آن اشاره کرده است در مقام مقایسه پیش‌نویس کنونی به مراتب در زمینه رفع تحریم‌ها، امکان بازگشت‌پذیری سریع و حفظ دستاوردهای هسته‌ای از پیش‌نویس ضعیف دولت گذشته بهتر شده است. با وجود این پرونده مذاکرات تا زمانی که خطوط قرمز منافع کشورمان تأمین شود باز خواهد بود. این وضعیت تا زمانی می‌تواند ادامه یابد که منجر به توافقی پایدار و همراه با رفع مؤثر تحریم و راستی‌آزمایی شود و بهانه‌هایی مانند پرونده‌های ادعایی به عنوان اهرم فشاری علیه کشورمان مختومه اعلام شود. در غیر این صورت امضای توافقی ضعیف هر چند با منافع کوتاه مدت که به تکرار وقایع تلخ پس از برجام منتهی شود نه تنها در جهت منافع ملی نیست که تنها خوشایند دشمنان منطقه‌ای و جهانی کشورمان خواهد بود.

منبع: روزنامه ایران