پایان دوره «بزن در رو» هسته‌ای
راه‌اندازی و تزریق گاز به صدها ماشین سانتریفیوژ پیشرفته از سوی سازمان انرژی اتمی کشورمان که در پاسخ به تحریم‌های جدید امریکا علیه شماری از شرکت‌های مرتبط با ایران صورت گرفت، پاسخ روشن به سیاست دیرینه «چماق و هویج» طرف غربی بود و چالش‌های جدیدی را مقابل چشمان آنها تصویر کرد.
تهران ساعاتی پس از آنکه واشنگتن از تحریم‌های دوباره مرتبط با فعالیت‌های اقتصادی ایران خبر داد، دست به کار شد و اعلام کرد که توانایی هسته‌ای صلح‌آمیز خود را برخلاف میل طرف‌های غربی، به سطح بالاتری منتقل می‌کند. وزارت خزانه‌داری امریکا دو روز پیش اعلام کرده بود که شرکت‌های جدیدی را به بهانه ارتباط با ایران در فهرست تحریم قرار داده است. نکته جالب در پی این اقدام در بیانیه مقام مسئول وزارت خزانه‌داری امریکا دیده شد که پس از اعلام تحریم‌های جدید، کشورش را همچنان به دیپلماسی متعهد دانست. پاسخ سریع، صریح و کوبنده ایران که به گفته وزیر امور خارجه نشان داد «ایران هرگز دست بسته نخواهد بود»، در حالی انجام شد که انتظار می‌رفت مقام‌های امریکایی و اروپایی نسبت به آن، واکنش دیپلماتیک نشان دهند. «آنتونی بلینکن»، وزیر امور خارجه امریکا و «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جریان کنفرانس بازنگری در پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در بیانیه‌ای ادعایی اقدام ایران را بلندپروازانه خواندند و دو کشور اروپایی انگلیس و فرانسه نیز در بیانیه مشترکی با واشنگتن به خطرات دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای اشاره کردند. این در حالی بود که «بلینکن» در پیامی توئیتری به صراحت اعلام کرد که «واشنگتن تا زمانی که ایران آماده بازگشت به برجام نباشد، به اعمال تحریم ادامه خواهد داد.»
مقابله با سوءاستفاده امریکا
پاسخ به رویکرد تحریمی امریکا و اجرای آن فارغ از بازتابی که می‌تواند به دنبال داشته باشد، نشان می‌دهد که در مقابل سوء‌استفاده‌های امریکا و سوار شدن شرکای اروپایی‌اش بر موج ادعاهایی که پیرامون صنعت صلح‌آمیز هسته‌ای ایران مطرح است، رویکرد واکنشی ایران دیگر از موضع انفعال نیست و تصمیم گیران کشور با ابتنا به قانون راهبردی برای رفع تحریم‌ها، امکان‌های گسترده قانونی را برای تلافی اقدامات خصومت‌آمیز امریکا یافته‌اند.
گذشت یک سال از آغاز مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین فرصت مناسبی است تا با انتشار حقایقی همچون تعلل امریکا در تصمیم‌گیری پیرامون دستیابی به توافق و در عین حال تداوم راه دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین امریکا در پیگیری سناریوی فشار و تحریم، به جنبه‌های متفاوتی از آنچه در روند آخرین تحولات گفت‌و‌گوهای احیای برجام رخ داد پرداخته شود. فرصتی مغتنم برای امریکا و همپیمانانش جهت نگاه موشکافانه، انتقادی و درس آموز به رویکرد صریح و قاطعانه ایران که می‌تواند در قبال تحریم‌ها و فشارها یا به عبارتی دیگر سیاست شکست خورده «چماق و هویج» رخ دهد و در آینده نیز ممکن است موارد مشابه و پیشرفته‌تری داشته باشد و تصمیم گیران و مجریان کشورمان را در پیگیری راهی که در مواجهه با غرب در پیش گرفته‌اند، مصمم‌تر کند.
تدابیر لازم برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها
درستی این پاسخ کوبنده تهران جایی است که امریکا طرف اصلی مذاکرات غیرمستقیمی با ایران است که بر مبنای آن، باید با رفع تحریم‌های هسته‌ای در یک فرایند اثرگذار جهت تحقق منافع اقتصادی تهران تصمیم‌گیری کند؛ یعنی تنها اقدامی که موجب می‌شود ایران نیز اجرای تعهدات خود در قالب توافق هسته‌ای را از سر گیرد. اما درست در بحبوحه چنین شرایط حساسی که طرفین در حال ارائه ایده‌های جدید هستند، امریکا بر عناوین فهرست تحریمی خود علیه ایران می‌افزاید و در عین حال مدعی می‌شود که همچنان از رویکرد دیپلماسی استقبال می‌کند. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در واکنش به این تحریم‌های جدید می‌گوید: «اخیراً هماهنگ کننده اتحادیه اروپا ابتکاری را ارائه داد و متنی را برای همه طرف‌ها، ایران و 1+4 و امریکا ارسال کرد و ما در پایتخت‌ها در حال بررسی این متن و توافق برای جمع شدن دور میز مذاکره هستیم اما شاهد صدور قطعنامه جدیدی از سوی امریکا بودیم. این اقدامات غیرمنطقی و این جنون تحریم‌های بی‌اثر که بایدن، بلینکن و راب مالی هم به آن اشاره کردند و حتی خود بورل در متن اخیر به آن اشاره داشته، هیچ تأثیری ندارد.» امیرعبداللهیان در حالی که به پاسخ ایران مبنی بر گازدهی صدها سانتریفیوژ نسل جدید اشاره می‌کرد، افزود: «امریکایی‌ها تصور نکنند با این اقدامات در میز مذاکره می‌توانند امتیاز بگیرند و زیاده خواهی را کنار بگذارند، ما اهل منطق و مذاکره هستیم و برای رسیدن به توافق قوی، جدی هستیم اما اگر طرف امریکایی بخواهد این مسیر را ادامه بدهد هرگز دست بسته نخواهیم بود.» پیش از این ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه هم تصریح کرده بود: «جمهوری اسلامی ایران اولاً در برابر اصرار کاخ سفید به تداوم اعمال تحریم‌ها، واکنش قاطع، محکم و فوری نشان خواهد داد و ثانیاً همه تدابیر لازم برای خنثی کردن آثار سوء احتمالی این قبیل تحریم‌ها بر تجارت و اقتصاد کشور را به کار خواهد گرفت.»
تعهد موهوم
بروز این تحولات در شبانه روز گذشته همزمان با برگزاری دهمین کنفرانس بازبینی پیمان عدم اشاعه هسته‌ای در نیویورک بود که به موضعگیری همزمان مقام‌های آژانس و کشورهای غربی انجامید. «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس در سخنان ادعایی خود در این کنفرانس بار دیگر از جمهوری اسلامی خواست به بازرسان این نهاد دسترسی کامل بدهد و اطلاعات خواسته شده را نیز ارائه کند. وزرای خارجه امریکا، انگلیس و فرانسه نیز در بیانیه‌ای با ادعای اینکه ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد، مدعی شدند که به رغم تلاش‌های وافر دیپلماتیک، ایران هنوز از این فرصت برای اجرای کامل تعهدات خود در چهارچوب توافق هسته‌ای استفاده نکرده است. این کشورها بدون آنکه اشاره‌ای به اقدامات تحریمی و مخل روند دیپلماتیک از سوی امریکا داشته باشند، از کشورمان خواسته‌ا‌‌ند که مفاد برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل را اجرا کرده و در مورد موضوعات حل نشده در ارتباط با مواد و فعالیت‌های هسته‌ای احتمالاً اعلام نشده، با آژانس همکاری کند.
«جو بایدن»، رئیس جمهوری امریکا نیز در بیانیه‌ای که پیش از برگزاری کنفرانس منتشر شد، ادعا کرد که «ما در هماهنگی با متحدان و همکاران منطقه‌ای خود از طریق دیپلماسی و تنظیم یک پیشنهاد جدید سعی می‌کنیم برجام را احیا کرده و مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شویم.» همسویی اروپایی‌ها با رویکرد تحریمی امریکا در حالی است که چین به عنوان یکی دیگر از طرف‌های مذاکره از اقدام تحریمی جدید واشنگتن انتقاد کرد. «ژائو لیجیان»، سخنگوی وزارت خارجه چین در این باره گفت: «امریکا به عنوان طرفی که این بحران هسته‌ای را رقم زد بایستی کاملاً سیاست اشتباه فشار حداکثری را اصلاح کند و به درخواست‌های مشروع و منطقی ایران پاسخ دهد. این اقدام کمک خواهد کرد مذاکرات در زمان کوتاه، نتیجه بدهد.»
مسأله‌ای که به روشنی وجود دارد، اصرار غرب بر مسیر غلط و ادامه راه ترامپ در عین اعتراف به ناکارآمدی آن است؛ اما در سوی دیگر میدان، ایران با تغییر راهبرد در سیاست خارجی خود، مسیر اتکا به برجام را واگذار کرده و عملاً اگر این مسیر به انتفاع اقتصادی‌اش منجر نشود، ارزش بیشتری برای آن ندارد. بنابراین، دست باز ایران در قبال هرگونه سوء رفتار امریکا، شاهد مثال این ضرب‌المثل است که دوران بزن و دررو، تمام شده!
بــــرش
توسعه غنی‌سازی در شرایط حفاظتی مناسب و زیر زمین
راه‌اندازی هزار دستگاه سانتریفیوژ IR6 از جمله واکنش‌های محکمی بود که ایران در قبال تحریم‌های جدید ایالات متحده علیه شرکت‌های مرتبط با کشورمان در روزهای اخیر انجام داد. هرچند از پیش مشخص است که تحریم‌های جدید امریکا همچون تحریم‌های چند هفته قبل این کشور که حتی با واکنش تند کشورهای ثالث روبه‌رو شده بود دیگر مورد توجه کشورهای دنیا قرار نمی‌گیرد و اثر خود را از دست داده است اما ایران با واکنش سریع، قاطعانه و بهنگام ثابت کرده است که هیچ اقدامی از سوی واشنگتن را بی پاسخ نخواهد گذاشت. راه اندازی صدها سانتریفیوژ که متشکل از انواع ماشین پیشرفته IR6 و IR1 است پس از اطلاع‌رسانی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت گرفت تا نشان داده شود ایران علی رغم سیاسی کاری آژانس تنها تعهدات برجامی و فراپادمانی خود را انجام نمی‌دهد. گفتنی است پیش‌تر این سانتریفیوژها در مجتمع هسته‌ای شهید احمدی روشن در نطنز نصب و برای اجرای عملیات آماده شده بود. رسانه‌های داخلی درخصوص شرایط امنیتی و حفاظتی فعالیت‌های صورت گرفته گزارش دادند: «ماشین‌هایی که روز گذشته وارد پروسه گازدهی شدند در سالن‌های احداث شده در زیر زمین مجتمع نطنز قرار دارند که از نقطه نظر پدافند غیر عامل در وضعیت امنیتی و حفاظتی مناسبی است.»
منبع: روزنامه ایران