سرنوشت آخرین پیشنهاد/گزینه «نفت و نظارت» مانع مرگ برجام؟

جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تازگی در مقاله‌ای منتشر شده در فایننشال‌تایمز، متنی را که تاکنون در مذاکرات هسته‌ای تولید شده، بهترین متن برای توافق توصیف کرد و از پایان زمان برای مصالحه‌ای مهم سخن گفت. همچنین رافائل گروسی، دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از تداوم خاموشی برخی دوربین‌های فراپادمانی ابراز نگرانی کرد. این دو موضع‌گیری را باید در پازل گسترده‌تر دولت‌های اروپایی و آمریکا ارزیابی کرد که قصد دارند دو هدف را دنبال کنند. هدف اول، وادارسازی ایران به پذیرش متن کنونی و احیای برجام و در غیر این صورت، هدف دوم برتری در «بازی سرزنش» و مقصر معرفی کردن ایران در افکار عمومی داخلی و جهانی است. چنین مواضعی نشانگر نیازمندی و حساسیت جدی اروپا به مهار برنامه هسته‌ای ایران برای حفظ معماری عدم اشاعه است. درباره آمریکا نیز گرچه مسائلی مانند اقتصاد داخلی، نبرد اوکراین و مهار چین را در اولویت می‌داند ولی بی‌نیاز از توافق هسته‌ای نیست. به‌ویژه که دستان دولت بایدن برای دستاوردسازی در سیاست خارجی چندان پُر نیست. آیا مذاکرات به پایان رسیده است؟ به نظر نمی‌رسد این‌گونه باشد ولی ظرفیت طرف‌های مذاکره برای ارائه امتیاز و چانه‌زنی، نسبت به قبل بسیار محدودتر شده است. دولت بایدن نتوانسته گفت وگوها را به مسائل منطقه‌ای تعمیم بدهد و همچنین با توجه به مخالفت‌های داخلی جمهوری‌خواهان، تمایلی به امتیاز دادن بیشتر به ایران ندارد. در عین حال، ایران و آمریکا تمایلی به اعلام رسمی شکست مذاکرات ندارند؛ ایران به دلیل جلوگیری از تشدید نوسان در بازارهای داخلی به‌ویژه ارز و طلا و آمریکا نیز به این دلیل که فاقد طرح جایگزینی است که بتواند   امکانی حداقلی و مطلوبیت را دارا باشد. فضای انجماد کنونی، در صورتی که اراده‌ای برای رفع انسداد نباشد، احتمالاً تا انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره ادامه می یابد. در این بین جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بار دیگر با تکرار مواضع خود طی پیامی در توئیتر خواستار استفاده از فرصت کنونی برای حفظ برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شد. وی نوشت: اکنون باید تصمیماتی گرفته شود تا از این فرصت منحصر به فرد برای موفقیت و آزاد کردن ظرفیت بزرگ اجرای کامل این توافق استفاده شود. بورل هفته گذشته نیز در یک یادداشت در روزنامه فایننشال تایمز توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را یک دستاورد دیپلماتیک برجسته توصیف و تاکید کرد: اگر می‌خواهیم توافق هسته‌ای را حفظ کنیم، اکنون زمان تصمیم‌گیری است. همزمان یک منبع دیپلماتیک در اتحادیه اروپا به تارنمای المانیتور گفته است، هیچ ضرب‌الاجلی برای پاسخ ایران و آمریکا به توافق پیشنهادی جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا وجود ندارد اما فضا برای مذاکرات، تهی شده است. یک منبع دیپلماتیک اسرائیلی نیز به المانیتور گفته است، رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران به تازگی ارزیابی خود را به اسرائیل منتقل کرده است مبنی بر این که ایران متن پیشنهادی بورل را نخواهد پذیرفت. المانیتور مدعی است، موساد سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی در حال کنار گذاشتن فرض احیای توافق است. همزمان، حشمت ا... فلاحت پیشه در گفت وگو با فردا درباره سرنوشت برجام گفت: دیگر زمانی نداریم که دغدغه های برجامی ایران مرتفع شود. معاهدات سیاسی در دنیای امروز فقط با گذشت زمان است که قابلیت عملیاتی شدن پیدا می کنند و ریشه می دوانند به طوری که چرخش سیاستمداران نمی تواند عامل لغو این معاهدات شود. وی افزود: برجام اگر چهار سال زودتر امضا شده بود، طبیعتا ترامپ به راحتی نمی توانست از آن خارج شود. اکنون نیز دغدغه ایران گرفتن تضمین اجرای برجام از آمریکا بود، اگر احیای برجام در همان ماه های ابتدایی دولت بایدن صورت می گرفت، بعد از چهار سال وضعیت به گونه ای می شد که حتی اگر دولتی جمهوری خواه در واشنگتن روی کار می آمد، به راحتی نمی توانست این توافق را لغو کند.

گزینه «نفت و نظارت» مانع مرگ برجام؟

این کارشناس مسائل سیاست خارجی با اشاره به برگزاری انتخابات کنگره آمریکا در آبان امسال اظهار کرد: این احتمال وجود دارد که پنج ابزار اجرایی رئیس جمهور آمریکا با از دست رفتن اکثریت دموکرات ها در کنگره کُند شوند. از طرفی هر چه به روز انتخابات کنگره نزدیک شویم، تهدیدها و تردیدها درباره آینده برجام احیاشده بیشتر خواهد شد. وی افزود: پیشنهاد اروپایی ها فقط ممکن است به یک شرط با نتیجه همراه شود و آن این که طرف ها قاعده همه یا هیچ را کنار بگذارند تا موضوع «نفت و نظارت» در این توافق ذکر شود. در قالب این توافق، عرضه نفت ایران دغدغه اروپایی‌ها را برای فصل سرما کم خواهد کرد، در عوض ایران هم به جای عقب نشینی از برنامه های هسته ای اش یا صادرات سوخت تولیدشده به کشورهای دیگر، نظارت را می پذیرد. این استاد دانشگاه بیان کرد: البته مدل دیگر توافق می تواند به این شکل باشد که آمریکا تعهد دهد اجرای تمام قراردادهای ایران تا پایان دولت بایدن تضمین شوند. حاصل شدن چنین شرایطی برای توافق قدری سخت است چون دولت بایدن حاضر نشد چنین تضمینی بدهد بنابراین فقط مدل «نفت و نظارت» است که می تواند حد تعدیل شده ای از توافق را ایجاد کند. فلاحت پیشه با بیان این که موضوع آخرین پیشنهاد را بارها از زبان غربی ها شنیدیم، افزود: حتی اگر توافق نشود، باز هم دیپلماسی از بین نمی رود ولی هر چه زمان می گذرد، حصول نتایج کمتر می شود و وابسته به روابط ایران و آمریکا خواهد شد. اگر دو طرف به سمت مدیریت بحران بروند، طبیعتا اقدامات تحریک آمیز انجام نمی دهند ولی اگر به سمت مدیریت بحران نروند و آمریکایی ها تحریم های تازه ای را به اجرا درآورند، متقابلا ایران نیز گام های جدیدی را برخواهد داشت.

منبع: خراسان