مذاکرات دوحه مثبت یا منفی؛ مسئله این است

گروه سیاسی فردا: از نظر بسیاری از کارشناسان زمان برای احیای برجام در حال اتمام است چرا که اگر در این ماه جاری توافق منعقد نشود، بعد آن اجرای هر توافقی که احیاناً صورت بگیرد به دوران تبلیغات انتخاباتی و سپس دوران بعد از انتخابات کنگره موکول خواهد شد. یعنی شرایط سیاسی و متعاقباً شرایط حقوقی در داخل آمریکا برای انعقاد هر توافقی با ایران بسیار پیچیده خواهد شد. حساسیت موضوع و اهمیت توجه به مقطع زمانی توافق به قدری است که علی اکبر صالحی رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی نسبت به آن هشدار می دهد و می گوید «اگر در احیای برجام تعلل کنیم، وارد کلاف سردرگمی می‌شویم که باز کردنش با خداست».

چرایی فرسایشی‌شدن مذاکرات

در آستانه انتخابات ریاست جمهوری 1400، دولت روحانی مذاکرات وین را تا سطحی پیش برد که به زعم خود شرایط برای اعلام توافق با 1+5 در موضوع احیای برجام مهیا بود اما در هر صورت این اتفاق نیفتاد تا دولت سیزدهم ادامه گفتگوها را دنبال کند و با استفاده از همه ظرفیت ها سطح کیفی توافق را بالاتر ببرد. برای نیل به این مقصود هم از ابتدا سیدابراهیم رئیسی و دولتمردانش تلاش کردند، رسیدگی به سایر موضوعات را بر مذاکرات وین اولویت قرار دهند تا طرف مقابل احساس نکند که اگر قرار به ازسرگیری گفتگوهاست، این برآمده از نیاز تهران نیست. به همین دلیل نیز شعار دولت سیزدهم آن بود که «اقتصاد کشور و معیشت مردم را به مذاکرات گره نمی زند».

بعد از پیگیری های مستمر غربی ها نهایتا دولت سیدابراهیم رئیسی آذرماه سال گذشته رضایت داد تا چراغ محل گفتگوهای وین دوباره روشن شود. در طول مذاکرات هرچند دولت تلاش کرد زندگی مردم و اقتصاد کشور به مذاکرات گره نخورد اما بر همگان محرز و مشخص شد که یک ارتباط مستقیمی بین این دو حوزه وجود دارد چون وقتی روند مذاکرات کُند می شد قیمت دلار و ارز بالا می رفت و وقتی خبرهای خوبی از مذاکرات می آمد قیمت ارز و دلار کاهش می یافت. با وجود آشکار شدن این واقعیت سئوال اینجا که چرا دولت سیدابراهیم رئیسی در رویکرد مذاکراتی خود تجدیدنظر نمی کند؟

در همین رابطه جبار کوچکی نژاد نماینده مجلس معتقد است «مذاکرات به نتیجه نمی رسد چون روندی که الان وجود دارد یک روند فرسایشی است. آمریکا برای امتیازگیری حداکثری آمده و ایران به این مسئله تن نمی دهد، در نتیجه مذاکرات روز به روز پیچیده تر می شود و به سمت و سوهای دیگر به غیر از موضوع هسته ای می رود. کما اینکه در قطر نیز موضوع هسته ای خیلی مطرح نشد چون آمریکا به سمت طرح موضوعاتی مثل موشکی رفت. نظام جمهوری اسلامی باید در این رابطه تصمیم بگیرد.»

2 روایت متفاوت از مذاکرات دوحه

بعد از سفر بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به تهران و اعلام خروج مذاکرات از بن بست، بسیاری امید داشتند که ایران و آمریکا بدون حضور سایر طرف ها با رویکرد تقویت نقاط مشترک در قطر پشت میز مذاکره حاضر شوند اما این اتفاق نیفتاد و گفتگوها بدون هیچ پیشرفتی پایان یافت. با این حال روایت تهران و واشنگتن در توصیف مذاکرات دوحه 180 درجه با هم فرق می کند.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران امروز در گفتگوی تلفنی با کاترین کولونا وزیر امور خارجه فرانسه، ضمن اشاره به گفتگوهای احیای برجام در وین و دوحه اظهار کرد «ارزیابی ما از گفتگوهای اخیر دوحه مثبت است. اما باید دید طرف آمریکایی چگونه می خواهد از فرصت دیپلماسی بهره گیرد. اکنون مسیر دیپلماسی باز است. ما برای رسیدن به نقطه نهایی توافقی خوب و پایدار، جدی و صادق هستیم و همواره در مذاکرات، پیشنهادات و ایده های مثبت خود را مطرح کرده ایم. طرف آمریکایی‌ بدون رویکرد مبتنی بر ابتکار و پیشرفت در دوحه حضور یافت. معتقدیم نباید جای ابتکار سیاسی را ، تکرار مواضع قبلی پر کند.»

در مقابل رابرت مالی امروز با اشاره به مذاکرات احیای برجام گفت «اتحادیه اروپا می خواست حداقل بار دیگر تلاش کند؛ برای همین دو هیات ایران و امریکا را به دوحه دعوت کردند با این امید که هیات ایران چیزی نشان دهد، تمایلی نشان دهند اما هیات ایران در این مقطع، قادر نبودند که پاسخی ارائه کنند؛ بیشتر یک اتلاف وقت بود. بیایید گامی به عقب برداریم و ببینم کجا هستیم؛ اتحادیه اروپا نقشه راهی روی میز گذاشت که بنابر نظر آن ها، به یک نتیجه عادلانه برسیم؛ ما گفته ایم که اماده ایم که آن توافق را بپذیریم، هیاتی که قبول نکرده و «بله» نگفته، ایران است. ایران در دوحه درخواست هایی روی میز گذاشت که به برجام ربطی ندارد، چیزهایی که قبلا هم میخواستند؛ و اروپایی ها و ما گفته بودیم که این بخشی از مذاکرات فعلی نیست.»

با نگاهی به این دو اظهار نظر، کاملا فاصله دیدگاه ها میان ایران و آمریکا احساس می شود و تعیین تاریخی برای مذاکرات دوباره در هاله ای از ابهام قرار دارد. کما اینکه محمد مرندی مشاور هیأت مذاکره کننده ایرانی امروز گفت «مشخص نیست مذاکرات بعدی هسته‌ای در کجا برگزار می شود و تاکنون توافقی در این زمینه حاصل نشده است».