بیانیه اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر
ششمین اجلاس سران خزر برای حفظ امنیت و ثبات منطقه ای، تقویت همکاری اقتصادی سودمند متقابل، تامین امنیت محیط زیست، توسعه روابط بشردوستانه و سایر مسایل همکاری ابراز آمادگی کردند.
به نقل از پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری، ششمین اجلاس سران خزر عصر امروز (چهارشنبه) با شرکت الهام علی یف، رئیس جمهوری آذربایجان، سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری اسلامی ایران، قاسم ژومارت توکایف، رئیس جمهوری قزاقستان، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور فدراسیون روسیه و سردار بردی محمدوف، رئیس جمهور ترکمنستان در تاریخ ۸ تیر ۱۴۰۱ (۲۹ ژوئن سال ۲۰۲۲) در شهر عشق آباد برگزار شد.
روسای جمهور در فضایی دوستانه و آکنده از اعتماد، مهمترین موضوعات همکاری پنج جانبه در دریای خزر و همچنین مسائل مبرم منطقه‌ای و بین المللی مورد علاقه طرف‌ها را مورد بررسی قرار دادند.
روسای جمهور ۵ کشور ساحلی دریای خزر بر اهمیت تصمیمات اجلاس‌های سران خزر که در عشق آباد (سال ۲۰۰۲)، تهران (سال ۲۰۰۷)، باکو (سال ۲۰۱۰)، آستراخان (سال ۲۰۱۴) و آکتائو (سال ۲۰۱۸) برگزار شدند تاکید و بر لزوم اجرای موثر آن‌ها اشاره نمودند.
روسای جمهور، اهمیت امضاء کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر مورخ ۱۲ آگوست ۲۰۱۸ را مهم ارزیابی کردند و به ظرفیت بالای تعامل همه جانبه اشاره و سطح همکاری کشورهای حاشیه خزر را مثبت ارزیابی کردند.
روسای جمهور ضمن تایید پایبندی به اصول و موازین منشور سازمان ملل متحد و حقوق بین‌الملل، با توجه به نقش فزاینده منطقه دریای خزر در جهان، برای حفظ امنیت و ثبات منطقه‌ای، تقویت همکاری اقتصادی سودمند متقابل، تامین امنیت محیط زیست، توسعه روابط فرهنگی، بشردوستانه و علمی و سایر مسایل همکاری ابراز آمادگی کردند.
روسای جمهور بار دیگر تایید نمودند که فعالیت کشورهای حاشیه خزر در دریای خزر بر اساس اصول ذیل انجام خواهد شد:
۱. احترام به حاکمیت، تمامیت ارضی، استقلال و برابری حاکمیت دولت‌ها، عدم توسل به زور یا تهدید به زور، احترام متقابل، همکاری و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر؛
۲. استفاده از دریای خزر برای مقاصد صلح‌آمیز، تبدیل آن به منطقه صلح، حسن همجواری، دوستی و همکاری و حل کلیه مسائل مرتبط با دریای خزر از طرق مسالمت‌آمیز؛
۳. تضمین امنیت و ثبات در منطقه دریای خزر؛
۴. تضمین موازنه پایدار تسلیحات کشورهای ساحلی در دریای خزر، توسعه توانایی‌های نظامی در حدود کفاف معقول با توجه به منافع همه کشورهای ساحلی، بدون لطمه به امنیت یکدیگر؛
۵. رعایت تدابیر اعتمادساز توافق شده در زمینه نظامی بر اساس روح پیش‌بینی‌پذیری و شفافیت در راستای مساعی مشترک جهت تحکیم امنیت و ثبات منطقه‌ای، از جمله طبق معاهدات بین‌المللی منعقده بین کلیه کشورهای ساحلی؛
۶. عدم حضور نیروهای مسلحی که به کشورهای ساحلی تعلق ندارند در دریای خزر؛
۷. در اختیار قرار ندادن قلمرو خود توسط هریک از کشور ساحلی به سایر دولت‌ها برای ارتکاب تجاوز و انجام سایر اقدامات نظامی علیه هر کدام از کشور ساحلی؛
۸. آزادی دریانوردی در خارج از آب‌های سرزمینی هر کشور حاشیه خزر منوط به رعایت حقوق حاکمه و انحصاری کشورهای ساحلی و رعایت مقررات مربوطه وضع شده توسط آن‌ها در مورد فعالیت‌های مشخص شده توسط کشورهای ساحلی؛
۹. تضمین ایمنی دریانوردی؛
۱۰. حق دسترسی آزاد از دریای خزر به سایر دریاها و اقیانوس جهانی و بالعکس، بر اساس اصول و موازین عموماً شناخته شده حقوق بین‌الملل و توافقات بین طرف‌های ذیربط با در نظر گرفتن منافع مشروع طرف ترانزیت به منظور ارتقاء تجارت بین‌المللی و توسعه اقتصادی؛
۱۱. دریانوردی در، ورود به و خروج از دریای خزر به طور انحصاری توسط کشتی‌های تحت پرچم یکی از کشورهای ساحلی؛
۱۲. اعمال موازین و قواعد مورد توافق مربوط به تکثیر و تنظیم استفاده از منابع زنده آبی مشترک؛
۱۳. مسئولیت کشور ساحلی آلوده کننده در قبال خسارت وارده به سامانه بوم زیستی دریای خزر؛
۱۴. حمایت از محیط زیست دریای خزر، حفاظت، احیاء و استفاده معقول از منابع زنده آن؛
۱۵. تسهیل تحقیقات علمی در زمینه بوم شناسی، حفاظت و استفاده از منابع زنده دریای خزر؛
۱۶. آزادی پروازهای عبوری توسط هواپیماهای غیرنظامی طبق مقررات سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشوری؛
۱۷. انجام تحقیقات علمی دریایی در خارج از آب‌های سرزمینی هر کشور ساحلی طبق موازین حقوقی مورد توافق کشورهای ساحلی، منوط به رعایت حقوق حاکمه و انحصاری کشورهای ساحلی و رعایت قواعد مربوطه وضع شده توسط آن‌ها در مورد انواع معینی از پژوهش‌ها.
روسای جمهور بر اهمیت فعالیت گروه کاری مقامات عالیرتبه در مورد مسایل دریای خزر به صورت منظم و به منظور بررسی ابعاد مختلف همکاری و هماهنگی توافق اسناد پنج جانبه تاکید نمودند.
وظیفه اولویت دار روند مذاکرات خزر، توافق هرچه سریع‌تر پیش نویس موافقتنامه روش تعیین خطوط مبداء مستقیم در دریای خزر در قالب پنج جانبه می‌باشد.
به منظور ارتقاء کارایی همکاری خزر و هماهنگی تعامل در چارچوب سازوکارهای پنج جانبه بخشی، وزرای امور خارجه دیدارها و مذاکراتی که در جریان آن‌ها مسائل توسعه، تعمیق، بهینه سازی همکاری پنج جانبه در دریای خزر، تکامل قالب‌های آن، تدوین تدابیر توافق شده برای اجرای تصمیمات، آماده‌سازی دستورکار و فهرست اسناد نهایی اجلاس‌های سران خزر و همچنین سایر مسایل مورد علاقه متقابل مورد بررسی قرار خواهند داد را به صورت منظم برگزار می‌نمایند.
روسای جمهور از فرآیند شکل گیری مبانی حقوقی همکاری کشورهای حاشیه خزر ابراز رضایت کردند و ضرورت ادامه فعالیت در این مسیر را خاطر نشان کردند.
روسای جمهور بر اهمیت تسریع فرایند توافق پیش نویس اسناد پنج جانبه در حال تدوین فعلی در جهت توسعه مبانی حقوقی همکاری در خزر و همچنین ادامه رایزنی‌ها در خصوص بررسی مسائل مرتبط با اجرای موافقتنامه‌های امضاء شده قبلی اشاره نمودند.
روسای جمهور نظر واحد دارند که یکی از وظایف مهم کشورهای حاشیه خزر در مرحله فعلی، انسجام روزافزون تلاش‌ها برای پیشگیری از وضعیت اضطراری بهداشتی و اپیدمیولوژیک و واکنش به شیوع بیماری‌های عفونی است. درهمین راستا، با رضایت عنوان شد، کشورهای حاشیه خزر حمایت متقابل نموده و در شرایط سخت ناشی از پاندمی کرونا ابراز همبستگی می‌نمایند.
اهمیت تقویت روابط اقتصادی و فناورانه بین کشورهای حاشیه دریای خزر، نقش اولین همایش اقتصادی خزر که در ۱۲-۱۱ اگوست سال ۲۰۱۹ در ترکمن‌باشی برگزار شد و بستر مهمی برای بررسی مسایل اقتصادی با مشارکت گسترده دولت‌ها، نهادهای بین‌المللی، محافل تجاری و جوامع علمی بود، مورد توجه قرار گرفت. پیشنهاد برگزاری دومین همایش اقتصادی خزر در فدراسیون روسیه نیز مورد حمایت واقع شد.
روسای جمهور علاقمندی به گسترش تعامل کشورهای حاشیه خزر در بخش انرژی را تائید نمودند.
روسای جمهور از لازم الاجرا شدن موافقتنامه همکاری بین دولت‌های کشورهای حاشیه خزر در زمینه حمل و نقل منعقده در تاریخ ۱۲ اگوست سال ۲۰۱۸ در آکتائو استقبال کردند.
پایبندی به تعهدات پذیرفته شده در زمینه حفظ محیط زیست دریایی دریای خزر مورد تایید قرار گرفت.
پیشنهاد برگزاری ششمین اجلاس طرف‌های کنوانسیون چارچوبی برای حفاظت از محیط زیست دریایی دریای خزر مورخ ۴ نوامبر ۲۰۰۳ (کنوانسیون تهران) تا پایان سال ۲۰۲۲ در جمهوری آذربایجان مورد حمایت قرار گرفت.
روسای جمهور با خرسندی خاطر نشان نمودند که توسعه فعال همکاری جامع سودمند متقابل پنج جانبه و تقویت روابط دوستی، حسن همجواری که دارای ریشه‌های عمیق تاریخی است، پاسخگوی منافع اساسی ملل کشورهای منطقه بوده و در جهت صلح و امنیت می‌باشد.
روسای جمهور خاطر نشان کردند دریای خزر دریای صلح، توافق، حسن همجواری و همکاری ثمربخش بین المللی است.
به اهمیت تعامل در زمینه نظامی در دریای خزر اشاره گردید.
روسای جمهور پیشبرد روند مذاکرات درمورد توافق پیش نویس موافقتنامه در خصوص اقدامات اعتمادساز در زمینه فعالیت‌های نظامی در دریای خزر که باعث تضمین امنیت و ثبات، برقراری موازین و مقررات تعامل بین کشورهای حاشیه خزر در زمینه نظامی مطابق با اصول کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر خواهد شد، ابراز نمودند.
ماهیت منظم اجلاس سران خزر امکان تعیین اولویت‌های همکاری در دریای خزر، توسعه منطقه‌ای و تدوین رویکردهای مشترک در جهت تحقق اهداف مورد نظر را فراهم می‌کند. همچنین ابراز تمایل شد در آینده نیز از عرف برگزاری اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر حمایت شود.
از ترکمنستان به خاطر سطح عالی برگزاری ششمین اجلاس سران خزر و مهمان نوازی، تشکر وقدردانی به‌عمل آمد.
هفتمین اجلاس سران خزر در زمان توافق شده در جمهوری اسلامی ایران برگزار خواهد شد.