رویارویی با ایران، یک استراتژی پرخطر برای اسرائیل

جنگ در سایه میان ایران و اسرائیل با ترور مدافع حرم سرهنگ پاسدار صیاد‌خدایی به مرحله جدیدی رسیده است. تهران اتهامات وارده از سوی رژیم صهیونیستی علیه شهید مذکور را رد می‌کند. از نظر مقامات ایرانی، این ترور قطعا کار عوامل اسرائیل و در راستای اقدامات قبلی است که برای تضعیف ایران خواه به صورت هوایی، دریایی، زمینی یا در فضای مجازی انجام گرفته است. با این حال ویژگی این عملیات از لحاظ زمانی حائز اهمیت است. ترور شهید خدایی در یک برهه دیپلماتیک خاص اتفاق می‌افتد که مذاکرات هسته‌ای ایران به دلیل تمایل‌نداشتن ایالات متحده برای حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی با بلاتکلیفی مواجه است. با این حال، هنوز امکان موفقیت در مذاکرات به لطف تلاش‌های متقابل وجود دارد. از زمان اوباما، اسرائیل به هر قیمتی که شده خواهان اجتناب از هرگونه روند عادی‌سازی روابط میان واشنگتن و تهران بوده است. جالب اینجاست که اعلام شهادت خدایی مقارن با سخنرانی رئیس‌جمهور اسرائیل، اسحاق هرتزوگ در مجمع جهانی اقتصاد در داووس بود. او بار دیگر در آنجا به‌ طور قاطع تأکید کرد که اسرائیل قادر به تحمل ادامه برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان عامل بی‌ثباتی در خاورمیانه نیست. برعکس، عربستان سعودی در راستای همین مداخله‌جویی، به‌عنوان یک کشور مهم و واجد شرایط در منطقه معرفی شد. با‌وجود‌این روند ادغام با توافق ابراهیم زمان‌بر خواهد بود. این ادعا تأییدی بر استراتژی کاربردی است که اسرائیل در حدود سه سال است آن را دنبال می‌کند؛ یعنی تحمیل خود به‌عنوان قدرت دیپلماتیک جدید در خاورمیانه و ایجاد یک جبهه ضد ایرانی با کشورهای عربی همسایه به قیمت عادی‌سازی روابط با اسرائیل که هیچ‌گاه منجر به حل مسئله فلسطین نخواهد شد. اکنون دیپلماسی اسرائیل برای پیشبرد این هدف به آفریقا نیز کشیده شده است، جایی که برای اولین‌بار از سال 1972، برای تقویت همکاری‌های دوجانبه سفیری به چاد اعزام شده است. حتی در ترکیه پس از سال‌ها طرفداری از فلسطین از سوی رئیس‌جمهور اردوغان به منظور اغوای اعراب و تثبیت موقعیت خود به‌عنوان تنها مدافع واقعی اسلام، نشانه‌هایی از بهتر‌شدن روابط دیپلماتیک با اسرائیل به چشم می‌خورد. هم‌زمان وزیر امور خارجه ترکیه، مولود چاووش‌اوغلو، اولین مقامی است که در 15 سال گذشته پا به خاک اسرائیل گذاشت و در طول این سفر خاطرنشان کرد که نزدیکی با دولت یهود برای فلسطینیان مفید خواهد بود.

در مواجهه با این تحول ژئوپلیتیک، نقش ایالات متحده سؤال‌برانگیز است. دیپلماسی آمریکا برای هیئت ایرانی حاضر در اجلاس داووس همچنان در گرو سیاست‌های اسرائیل باقی ماند و با وجود حسن‌نیت تهران برای حل بحران هسته‌ای این موضوع همچنان بلاتکلیف مانده است؛ اما اسرائیل چنین نظری ندارد. تل‌آویو با آگاهی از اینکه واشنگتن می‌تواند با تسلیم‌شدن درمورد وضعیت سپاه پاسداران به نفع ایران اقدام کند، عمدا آمریکایی‌ها را از ترور خدایی به‌عنوان یکی از نیروهای سپاه قدس مطلع می‌کند تا یادآور فعالیت تروریستی سپاه پاسداران باشد. این عملیات همچنین به‌عنوان هشداری برای ایران در نظر گرفته می‌شود. با وجود خشم مقامات اسرائیلی، این اطلاعات محرمانه احتمالا از سوی واشنگتن منتشر شده است. در واقع دولت یهود رسما هرگونه دخالت در ترور خدایی را همانند هر نوع عملیاتی که تا به‌ حال علیه ایران انجام داده، رد می‌کند. علنی‌شدن جنگ خطر انتقام‌جویی خشونت‌آمیز از سوی تهران را به همراه خواهد داشت و در‌حال‌حاضر این موضوع جزء اهداف اسرائیل نیست. با این حال، ایالات متحده ترجیح داده تا برای رضایت جمهوری اسلامی در چارچوب مذاکرات هسته‌ای، مسئولیت نشر خبر از سوی سرویس‌های اطلاعاتی خود را بپذیرد. بدون‌شک از نظر اسرائیل، اتخاذ چنین موضعی از سوی آمریکا تأییدی بر تمایل جو بایدن که از پیشگامان توافق وین در سال 2015 بود، برای عادی‌سازی روابط با ایران در نظر گرفته می‌شود. با این حال حتی اگر امکان حذف سپاه پاسداران از فهرست سازمان‌های تروریستی وجود داشته باشد، مذاکرات درمورد ضمانت‌های اقتصادی مورد درخواست تهران همچنان سؤال‌برانگیز است. اسرائیل به‌ طور انکارناپذیری موفق به گسترش نفوذ دیپلماتیک خود در منطقه شده است. با این حال دولت یهود در مواجهه با دشمنی اعراب و نیز ابهامات دولت بایدن که بسیار محتاط‌تر از دونالد ترامپ در مواجهه با اهداف اسرائیل عمل می‌کند، همچنان استراتژی شکننده‌ای را دنبال می‌کند. اگرچه برخی از حکومت‌های نفتی با روند پیمان ابراهیم کنار آمده‌اند؛ اما این موضوع همچنان با مخالفت‌های فراوانی مواجه است. به‌تازگی پارلمان عراق به اتفاق آرا قانون جرم‌انگاری عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را تصویب کرد و مجازات تخطی از این قانون و هرگونه ارتباط دیپلماتیک، تجاری، سیاسی یا فرهنگی با اسرائیل حبس ابد یا اعدام است. درحالی‌که عراق چندین سال است که بحث‌های مختلفی درمورد عادی‌سازی روابط با دولت یهود را تجربه می‌کند و با وجود پیامدهای اقتصادی نامشخص آن برای شرکت‌های نفتی، احتمالا ماهیت این قانون سنتی را برای دیگر کشورهای خاورمیانه باب خواهد کرد. این لایحه به پیشنهاد جناح مقتدی صدر به مجلس ارائه شد و با توجه به نزدیکی روحانیت شیعه با تهران جای تعجب ندارد.

جنگ در سایه میان ایران و اسرائیل چه از طریق وضع قوانین و چه از طریق حملات امنیتی به منظور جلوگیری از رویارویی واقعی میان دو قدرت نظامی اصلی خاورمیانه، به صورت نیابتی ادامه دارد. حتی اگر دولت صهیونیستی با موفقیت از ابزارهای دیپلماتیک برای تقویت جبهه ضد ایرانی استفاده کند، در معرض خطر مواجهه با مخالفت شدید و مهم‌تر از آن عدم بهره‌مندی از حمایت حامی اصلی خود یعنی ایالات متحده قرار دارد. این احتمال وجود دارد که آمریکایی‌ها که عمدتا به فکر منافع فوری خود هستند، هنوز ایده بازسازی مجدد ایران در صحنه بین‌المللی به‌ویژه برای جبران کمبود انرژی ناشی از جنگ در اوکراین را کاملا کنار نگذاشته باشند.