بازگشت آژانس به دهه ۸۰ پس از ۲۰ سال مذاکره /خروج از NPT روی میز
لندن، برلین و پاریس همسو با خط مشی امریکا، دیروز پیش‌نویس قطعنامه‌ای ضد ایرانی را با تکیه بر گزارش منفی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای حکام ارائه دادند؛ قطعنامه‌ای که بعد از دو دهه مذاکره با آژانس، می‌تواند مناسبات دوطرف را به نقطه اول برگرداند. مقام‌ها در تهران درباره احتمال تجدیدنظر در روند همکاری کنونی با آژانس هشدار می‌دهند.
روز دو شنبه در شامگاه نشست شورای حکام با افزایش گزاره‌هایی که همگی از رویکرد ضد ایرانی تروئیکای اروپایی علیه ایران به سرکردگی امریکا حکایت داشت، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران در توئیتر به صراحت هشدار داد که اگر بانیان قطعنامه ضد ایرانی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روش تهدید را دنبال کنند، مسئول همه عواقب آن خواهند بود. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه هم در گفت‌وگویی تلویزیونی گفت: «پیشداوری نمی‌کنیم، ولی متناسب با اتفاقی که بیفتد پاسخ‌های خود را خواهیم داد.»با این حال، همان روز رافائل گروسی که به تازگی از اراضی اشغالی برگشته بود، در آغاز نشست شورای حکام در یکی از کم‌سابقه‌ترین موضع‌گیری‌ها علیه ایران گفت که تهران توضیحاتی ارائه نکرده که از نظر فنی در رابطه با یافته‌های آژانس در سه مکان اعلام نشده در ایران معتبر باشد. هنوز ۲۴ ساعت از حرف‌های گروسی نگذشته بود که منابع دیپلماتیک از اقدام امریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان در ارائه پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی به شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خبر دادند.
آنچه دستمایه چنین اقدامی شد، «عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» اعلام شده است. یک دیپلمات اروپایی در این مورد به خبرگزاری فرانسه گفت: «این قطعنامه که اولین قطعنامه از ژوئن ۲۰۲۰ است، از ایران می‌خواهد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با تمرکز بر مورد ردیابی اورانیوم غنی‌شده در سه سایت اعلام‌نشده در این کشور همکاری کند.»
طرح مسائل پادمانی حل نشده
خبرگزاری رویترز پیش از این با اشاره به برنامه اروپاییان و امریکا برای ارائه پیش‌نویس، از جانب این چهار کشور گزارش کرده بود که به دلیل همکاری ناکافی ایران، اختلافات و مسائل پادمانی همچنان حل نشده و از این رو، آن‌ها از ایران خواسته‌اند که فوراً پیشنهاد آژانس برای تعامل بیشتر برای حل و فصل همه مسائل پادمانی باقی‌مانده را بپذیرد. انتظار می‌رود که امروز یا شاید فردا (پنج‌شنبه) در مورد این پیش‌نویس رأی‌گیری شود. وزارت خارجه چین ضمن اعلام مخالفت با این قطعنامه، از امریکا خواست در اسرع وقت تصمیمات سیاسی اتخاذ کند و به نگرانی‌های مشروع ایران پاسخ دهد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز در تماس تلفنی با امیرعبداللهیان، بر مخالفت قطعی مسکو با این قطعنامه تأکید کرد و گفت: «موضوعات در دستورکار همکاری ایران و آژانس باید در مسیر فنی حل و فصل شود.» همچنین میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در وین بامداد سه شنبه گفت که مسکو هرگز با قطعنامه ضد ایرانی در نشست شورای حکام آژانس اتمی همراهی نمی‌کند.
هشدار ایران درباره عواقب ماجراجویی‌های آژانس و شرکای غربی‌اش، واکنشی طبیعی در راستای دفاع از حقوق مردمی است که نمایندگانش پس از دست‌کم حدود دو دهه مذاکره، حالا بحق انتظار دارند که مسائل باقی مانده در روند احیای برجام حل شود، اما با رویکردی که آژانس و تروئیکای اروپایی در پیش گرفته‌اند، حتی موضوع پرونده پی‌ام‌دی (پرونده موسوم به ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران) که سال ۹۴، با نهایی شدن برجام بسته شده بود، بار دیگر روی میز قرار گرفته است. همان موقع، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه وقت با اشاره به بسته شدن پرونده موسوم به «پی‌ام دی» گفته بود: «این قطعنامه بسیار فراتر از بستن موضوع موسوم به پی‌ام‌دی رفته و رسماً ۱۲ قطعنامه پیشین شورای حکام در خصوص برنامه هسته‌ای ایران که حاوی اتهامات و محدودیت‌های جدی برای برنامه هسته‌ای کشور بود را لغو کرده است.» با این حال، قرار گرفتن قطعنامه جدید روی میز آژانس، آن‌هم به بهانه شفاف نبودن پاسخ ایران به سؤالات طرح شده آژانس درباره تورقوزآباد، مریوان و پارچین گویی تمام همکاری‌های ایران بی‌نتیجه بوده و تنها این گزینه اثبات شد که امریکایی‌ها و متحدان اروپایی طی ماه‌های گذشته عملاً با کش دادن سیر مذاکرات و اکنون با طرح مسائل قدیمی و انحراف پرونده ایران دنبال دستیابی به راهکار نیستند. این مسیر یک بار در مذاکرات بین ایران و تروئیکای اروپایی در دهه ۸۰ خورشیدی تکرار شده بود، زمانی که آژانس در فاصله دو الی سه سال، شش قطعنامه علیه ایران صادر کرد.
خروج از NPT روی میز
ایران در برابر رویکرد غربی‌ها دست بسته ننشسته و اگر روند تنش‌آمیزی که آژانس در مناسبات با ایران کلید زده، به همین منوال ادامه پیدا کند، امکان تجدیدنظر ایران در مناسبات با دیده‌بان هسته‌ای یا سازمان ملل وجود دارد. ایران پیش از این، در اردیبهشت سال ۱۳۹۸، یعنی یک سال بعد از خروج ترامپ از برجام طی نامه‌ای رسمی به دولت‌های اروپایی هشدار داده بود، اگر اروپایی‌ها بخواهند پرونده ایران را به شورای امنیت بکشند، از ان‌پی‌تی خارج خواهد شد. برآورد‌ها در تهران هنوز این نیست که اروپا و امریکا در مرحله کنونی قصد دارند روند تصاعد تنش با تهران در پیش بگیرند، ولی در صورت ادامه پروسه کنونی که با قطعنامه آژانس کلید خواهد خورد، احتمال تجدیدنظر ایران در روابط همکارانه فعلی با آژانس بعید نیست. در حالی که محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین در سال ۱۳۹۸ گفته بود اگر ۱+۴ مسئله ایران را به شورای امنیت بکشند ایران از ان‌پی‌تی خارج می‌شود، حالا محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران زمانی را پیش‌بینی کرده که روند کنونی منجر به آسیب به مذاکرات بر سر احیای برجام شود و گفته که دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تصاویر ضبط شده دوربین‌ها وابسته به سرنوشت برجام است. پیش از این هم، کاظم غریب‌آبادی، نماینده سابق ایران در آژانس به طرف‌های مقابل ایران هشدار داده بود: «غربی‌ها تصمیم خودشان را در خصوص این اقدام سیاسی گرفته‌اند و امریکا هم حمایت کرده است و حتی پیش‌نویسی را هم در این زمینه تهیه کردند و به متحدان خود و اعضای شورای حکام ارائه کردند. خودشان می‌دانند این اقدام آنان چقدر مخرب خواهد بود و لطمات جدی به ابتکارات روی میز وارد خواهد کرد. از این‌رو، اگر نمی‌توان جلوی صدور چنین قطعنامه‌ای را گرفت، باید هزینه صدور آن را برای بانیانش سنگین کرد.» غریب‌آبادی تأکید کرد: «به عنوان کارشناس می‌گویم اگر چنین اقدام سیاسی مخربی را علیه جمهوری اسلامی ایران انجام دهند، طبیعتاً ایران در حوزه فنی می‌تواند اقدامات لازم را انجام دهد.»
توسل به حربه امتیازگیری
حدود سه سال بعد از هشدار ایران درباره خروج از NPT در صورت فعال شدن روند ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت، ناظران در تهران هشدار می‌دهند که پرونده سال ۹۸ ایران همچنان معتبر است. روز سه شنبه وحید جلال‌زاده، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با انتقاد از سیاسی کاری آژانس تأکید کرد: «گزارش‌های اخیر گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نشان می‌دهد که رفتار‌های مسالمت آمیز کشورمان با آژانس تاکنون نتیجه عکس داده است، لذا نمایندگان مجلس از دولت درخواست دارند که پاسخ قاطعی به آژانس داده شود.»وی هشدار داد: «اینکه غربی‌ها در مذاکرات نمی‌توانند به نتایج مطلوب خودشان دست پیدا کنند و امتیازات بیشتر از جمهوری اسلامی بگیرند و آژانس و گزارش آن را ابزاری برای فشار به جمهوری اسلامی کردند، قطعاً پاسخی قوی دریافت خواهند کرد، اگر قطعنامه صادر شود حتماً در فرآیند مذاکرات برجامی با ۱+۴ تجدیدنظر خواهیم کرد.»با این حال، برخی ناظران همچنان تردید دارند که طرف‌های غربی در شرایط کنونی به دنبال وادارکردن ایران به انتخاب مسیری شوند که تاکنون درباره انتخاب آن از خود خویشتنداری نشان داده است. دیروز اشتفانی لیختنشتاین، خبرنگار نشریه فارین‌پالیسی در توئیتی نوشت که مطلع شده که قطعنامه ضد ایرانی ارائه شده امروز عصر یا صبح پنج شنبه به رأی گذاشته خواهد شد. وی در ادامه نوشته که لحن این پیش‌نویس ملایم است و در آن هیچ اشاره‌ای به ارجاع این موضوع به شورای امنیت سازمان ملل نشده است. موضع دو شنبه شب ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز دست‌کم در مرحله کنونی چنین تحلیلی را تأیید می‌کند. او گفته است: «ما به دنبال دستیابی به بازگشت متقابل به توافق هسته‌ای هستیم تا زمانی که این به نفع امنیت ملی ما باشد.» از این رو بعید است طرف‌های غربی، با توجه به جنگ اوکراین دنبال متشنج کردن هر چه بیشتر مسائل پیرامون برنامه هسته‌ای ایران باشند و هدف آن‌ها از بازی جدیدی که آغاز کرده‌اند، تحت فشار قرار دادن هر چه بیشتر تهران است تا بتوانند سر میز مذاکره برای احیای برجام امتیاز بگیرند.
منبع: روزنامه جوان