جایگاه صنایع دستی ایران در جهان
نزدیک به دو میلیون صنعتگر و هنرمند صنایعدستی در کشور در حال فعالیت هستند و از تولید و فروش صنایع دستی امرار معاش میکنند لذا با کاهش واسطهگری در این بخش و در نتیجه کاهش قیمت صنایع دستی میتوان این کالا را در سبد خرید همه اقشار قرار داد و بازار فروش و درآمد فعالان عرصه صنایع دستی را رونق بخشید.
تنوع صنایع دستی ایرانی
بالغ بر 370 نوع صنایع دستی در کشور وجود دارد و ایران جزء 8 کشور اول تولیدکننده صنایع دستی در جهان است البته هنوز به جایگاه اصلی صادرات نرسیدیم. گستردگی تنوع و کیفیت محصولات صنایع دستی ایران موجب شد این صنایع مورد پسند تمام دنیا قرار گیرد. تهران، همدان و اصفهان بیشترین کالاهای صنایع دستی را بر اساس ارزش در سال ۹۱ صادر کردهاند.
جایگاه ایران در صادرات صنایع دستی
در حال حاضر ایران در زمینه صادرات صنایع دستی با تمام معضلات و مشکلات خود جزو سه رتبه برتر در جهان قرار دارد. هند و چین با صادرات رسمی حدود 5 میلیارد دلار در سال به عنوان رتبه اول و دوم جهان هستند.
با وجود آنکه ایران از رشتههای متنوع و متعدد صنایع دستی برخوردار است، اما همچنان رتبه های اول و دوم بازار جهانی صنایع دستی را به چین و هند واگذار کرده و همچنان تولید کنندگان ایرانی با مشکلات عدیدهای از کمبود مواد اولیه تا نبود چتر حمایتی رنج میبرند.
سهم صنایع دستی از تولید ناخالص ملی
سهم 9/2 درصدی صنایع دستی از تولید ناخالص ملی ایران، رقم چندانی نیست که بتوان از آن به عنوان دستاورد قابل توجه یاد کرد. اما آنچه اهمیت دارد، برنامهای است که باید برای آینده صنایع دستی طرح ریزی کرد تا کشورمان با برخورداری از 370 رشته زنده صنایع دستی همچنان در رتبه سوم جهان باقی نماند و به سهم شایسته خود از این بازار کوچک اما پر درآمد دست یابد. از آنجایی که صنایعدستی از قبیل فرش و ظروف سفالی، میتواند قابلیت بالایی در جذب گردشگر داشته باشد، اطلاعرسانی گسترده بین المللی در این حوزه میتواند کمک شایانی به توسعه صنعت گردشگری کشور نیز باشد.
ضعف معرفی و بازاریابی صنایع دستی
صنایع دستی ایران در سطح جهان متقاضی دارند، به شرط این که بخوبی معرفی و بازاریابی شوند. صنایع دستی ایران به دلیل تنوع و کیفیت میتواند اکثر نظرها را به خود جلب کند، اما مشکل اصلی در شناسایی بازاراهای هدف و نیاز آنهاست. با توجه به این که سودآوری و اشتغالزایی این صنعت از بسیاری از صنایع موجود بالاتر است بایستی ضمن برطرف نمودن موانع و مشکلات موجود و فراهم نمودن زیرساختها و بستر مناسب صادرات، به ترویج فرهنگ استفاده از صنایع دستی از قبیل ظروف مسی در منازل ایرانیان نیز پرداخت. چراکه وقتی بازار داخلی نیازهای تولیدکنندگان را تامین کند، بازار خارجی خود به خود مهیا میشود. به عبارت دیگر در حال حاضر چون برخی از محصولات تولیدکنندگان در داخل ایران ناشناخته بوده و متقاضی ندارند، در بازارهای خارجی هم گمنام باقی مانده و در نتیجه تولیدکنندگان آنها را به دست فراموشی سپردهاند و تولید را متوقف کردهاند. صنایع دستی ایران از ابتدا به حمایت مردم نیازمند بوده، اینگونه که مردم ایران اگر به کالاهای صنایع دستی فقط به دید کالای لوکس و گران قیمت بنگرند، به شکل طبیعی باعث کاهش تولید خواهند شد، چون تقاضا نیست، تولیدکننده هم از تولید خود کم می کند. علاوه بر این که صنایع دستی توان تولید ثروت و اشتغالزایی بالایی دارد، سفیران فرهنگی کشورمان خارج از مرزها نیز هستند.
نقاط ضعف کنونی در صادرات صنایع دستی
شاید بتوان گفت اصلیترین مشکل در شیوه توزیع صنایع دستی است. تمامی محصولات تجاری از سیستم توزیع برخوردارند و تولیدکنندگان میلیونها تومان بابت توزیع آنها هزینه میکنند، حال آن که صنایع دستی که میتواند میلیونها دلار سودآوری داشته و صدها هزار فرصت شغلی ایجاد کند، هنوز در پستوی کارگاهها و مغازههای انگشت شمار سطح شهرها منتظر معرفی شدن هستند. کار معرفی و جمع آوری محصولات و ارسال آنها به بازار هدف، کار تولیدکننده نیست؛ بلکه بایستی تشکلهایی موظف به این کار باشند. این سیستم هنوز در ایران به طور اصولی و منسجم شکل نگرفته است و به همین دلیل باعث ضعف در عرضه صنایع دستی ایران شده است.
ضعف در بستهبندی محصولات صنایع دستی
یکی دیگر از مشکلات عمده موجود در این بخش ضعف در بستهبندی محصولات صنایع دستی است. بستهبندی از مهمترین فاکتورهای صادرات در تمام کالاها است و بهدلیل خاص بودن نوع سایز و شکل انواع صنایع دستی فعالیت منظم و اصولی در این خصوص صورت نگرفته است. ضعف عمده تولیدات ایران علیرغم کیفیت بالا نوع و انتخاب بسته بندیهای صادراتی است بهصورتی که همین موضوع باعث میشود بسیاری از خریداران از خیر خرید محصولات کشورمان بگذرند و به سراغ بستهبندیهای لوکستر بروند درحالیکه محتوی آنها بیکیفیتتر است .
ضعف در تبلیغات صنایع دستی
البته یکی دیگر معضلات جدی صنایع دستی ضعف تبلیغات است. صنایعدستی با مشکل بیتوجهی در افکار عمومی مواجه است و باید در مورد این صنعت در رسانهها بیشتر گفته شود تا اهمیت صنایعدستی برای جامعه مشخص شود و تصمیمگیران کشور نیز به تدریج در حمایت از حوزه صنایعدستی ایفای نقش کنند.
فروش چمدانی صنایع دستی
همچنین وجود تحریمها موجب از دست رفتن بسیاری از بازارهای هدف صنایع دستی کشور شده و اقدامی نیز برای یافتن بازارهای جدید جهانی صورت نگرفته است. متاسفانه به دلیل معضلات تحریم اغلب محصولات صنایع دستی به شکل چمدانی از کشور خارج میشوند. خروج چمدانی صنایع دستی کشور موجب ثبت نشدن آنها در فهرست کالاهای صادراتی شده و باعث در دست نبودن آمار دقیقی از صادرات صنایع دستی گردیده است.
همانطور که میدانیم ایران از نظر تنوع تولیدات صنایع دستی و البته کیفیت تولیدات جایگاه بسیار بالایی در صنایع دستی بین المللی دارد اما متاسفانه ضعفهای یاد شده همواره باعث شده که مصنوعات تولیدی ایران یا بازارشان به کلی از دست بدهند یا اینکه در رقابت با تولیدات دیگر کشورها مثل چین یا افغانستان و هندوستان مغلوب شوند.