طرح دولت برای واریز یارانه «بنزین برای همه» /بازار خرید و فروش بنزین در راه است؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد، اجرای طرح بنزینی دولت بر مبنای اختصاص ۲۰ لیتر سهمیه بنزین به هر کد ملی، نیاز به اختصاص سهمیه یارانه‌ای بیشتری به افراد نسبت به وضع کنونی خواهد داشت و همین مسئله نه تنها «امنیت انرژی» و «کسری بودجه» ناشی از فروش بیشتر بنزین یارانه‌ای را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه مخاطرات «درگیرکردن ۸۵ میلیون ایرانی با معاملات بنزینی»، «اتلاف اضافه بنزین یارانه‌ای» توزیع شده و «تشدید جریان قاچاق سوخت» را در پی خواهد داشت.

طرح باز توزیع بنزین با هدف اختصاص بنزین یارانه‌ای (هزار و ۵۰۰ تومانی) به افراد به جای خودرو‌ها از ابتدای اسفندماه و به صورت آزمایشی در جزیره کیش آغاز شده است. ایده‌ای که بر مبنای توزیع عادلانه یارانه سوخت میان همه مردم و انتفاع دهک‌های مختلف از قیمت ترجیحی بنزین در ایران طرح‌ریزی شده است؛ طرحی که از همان ابتدا انتقاداتی به واسطه ویژگی‌های منحصر به فرد منطقه آزمایشی منتخب آن (جزیره کیش) به همراه داشت و با وجود نقص‌های اجرایی، دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد و ویژه اخیراً از اجرای موفقیت‌آمیز آن و آمادگی برای اجرا در دیگر جزیره جنوبی کشور، یعنی قشم خبر داده است.

مصرف بنزین در کشور پس از افت ناشی از شیوع کرونا و افزایش قیمت بنزین در سنوات گذشته، مجدد روند صعودی به خود گرفته و به مرز ۱۰۰ میلیون لیتر نزدیک شده است. فارغ از اینکه کارشناسان راهکار‌های متعدد و متنوعی برای مدیریت مصرف سوخت در کشور ارائه می‌کنند؛ نکته حائز اهمیت تقارن زمانی و اشراف بر چالش‌های اجرای طرح بازتوزیع بنزین با وجود محدودیت منابع انرژی است. جواد اوجی، وزیر نفت در هفته‌های اخیر به صورت تلویحی از امکان نیاز به واردات بنزین و گازوییل، با توجه به نزدیک شدن میزان مصرف به ظرفیت پالایشگاه‌های بنزین و نفت‌گاز خبر داد و مصرف ۹۵ میلیون لیتر بنزین در روز را زنگ خطری برای «امنیت انرژی» کشور دانست. از این رو نحوه مدیریت مصرف در سال‌جاری اهمیت بسیاری دارد، چراکه بار دیگر گزینه واردات بنزین روی میز وزیر نفت قرار گرفته است.

مخاطرات توزیع بنزین بر اساس کد ملی

به گزارش تسنیم، بررسی‌ها نشان می‌دهد اجرای طرح بنزینی دولت بر مبنای اختصاص ۲۰ لیتر سهمیه بنزین به هر کدملی، نیاز به اختصاص سهمیه یارانه‌ای بیشتری به افراد نسبت به وضع کنونی خواهد داشت و همین مسئله نه تنها «امنیت انرژی» و «کسری بودجه» ناشی از فروش بیشتر بنزین یارانه‌ای را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، بلکه مخاطرات «درگیرکردن ۸۵ میلیون ایرانی با معاملات بنزینی»، «اتلاف اضافه بنزین یارانه‌ای» توزیع شده و «تشدید جریان قاچاق سوخت» را در پی خواهد داشت.

از سوی دیگر، فارغ از اینکه دبیرخانه مناطق آزاد با عینک کارشناسی به حمایت از طرح برخاسته، اتکاء به نتایج طرح آن هم در شرایطی که بافت اجتماعی جزیره کیش نمونه مناسبی از کشور نیست و نیز طرح با نواقص اجرایی متعددی به اجرا درآمده، چندان منطقی به نظر نمی‌رسد.

فارغ از ایرادات مطروحه نسبت به گزینش کیش به عنوان آزمایشگاه طرح بنزینی دولت، اختصاص بنزین به خودرو و کدملی برخی خانوارها، عدم واریز سهمیه بنزین به برخی افراد دارای کارت کیشوندی، پیوست ضعیف رسانه‌ای طرح (حتی در منطقه آزمایشگاهی) و سردرگمی ساکنان جزیره در حوزه مبادله سهمیه یارانه‌ای از عمده ضعف‌های اجرایی طرح به شمار می‌رود.

عباسی: بعد از بررسی نتایج کیش، به یک نمونه آزمایشی دیگر نیاز است

فریدون عباسی، عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفتگو با تسنیم، در مورد اجرای آزمایشی طرح بازتوزیع یارانه بنزین می‌گوید: «ایرادات مطرح شده به این طرح از سوی کارشناسان در این بازه زمانی منطقی به نظر می‌رسد؛ البته اغلب طرح‌ها در مرحله آزمایشی پختگی لازم را ندارند.»

وی افزود: «دستگاه اجرایی کشور با طرح پیشنهاد مذکور، طرح بازتوزیع یارانه بنزین را در یک مقیاس کوچک، آن هم در یک منطقه آزاد تجاری، اجرا کرده است که اجرای طرح را در حد آزمایشگاهی می‌دانم؛ این طرح باید بعد از بررسی نتایج و انجام مطالعات بیشتر، در یک استان با جمعیت کم، به صورت آزمایشی مجدد اجرا شود تا نتایج بهتری برای تحلیل کارشناسی حاصل شود.»

عباسی با تأکید بر ضرورت بررسی بیشتر طرح باز توزیع یارانه بنزین تأکید می‌کند: «طرح تخصیص بنزین به هر ایرانی در کمیسیون انرژی مجلس مراحل کارشناسی را پشت‌سر می‌گذارد و مصوبه‌ای از کمیسیون انرژی در این‌باره مطرح نیست. این طرح از سوی معاون اقتصادی رئیس‌جمهور اعلام و مرحله آزمایشی را آغاز کرده است. بعد از مراحل آزمایشی و مطالعات میدانی بیشتر، اجرای طرح به صورت یکپارچه در کشور، باید به تصویب کمیسیون انرژی برسد و از طرف رئیس یا سخنگوی کمیسیون انرژی اعلام شود.»

فریدون عباسی با تأکید بر نبود برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین بیان کرد: «تصمیم‌گیری در مورد این موضوع در شورای اقتصادی کشور انجام می‌شود؛ بعد از آن باید به صورت لایحه به مجلس ارائه و به تصویب نمایندگان برسد. در حال حاضر برنامه‌ای از سوی شورای اقتصادی برای افزایش قیمت حامل‌های انرژی به مجلس اعلام نشده است.»

سوداگری و قاچاق بنزین در پی شکل‌گیری بازار خرید و فروش بنزین

پرویز محمدنژاد دیگر عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز در گفت‌وگوی دیگری با اشاره به محدودیت‌ها، شرایط خاص جغرافیایی و اجتماعی کیش می‌افزاید: «کیش به دلیل نداشتن راه خاکی با شهر‌های اطراف خود محدودیت‌هایی در مبادله بنزین دارد. همچنین مردم جزیره کیش، از وضعیت اقتصادی مطلوب‌تری نسبت به سایر مناطق کشور برخوردار هستند و نمی‌توان انتظار رفتار و واکنش یکسان از مردم سایر مناطق کشور با طرح بازتوزیع یارانه بنزین داشت.»

وی در بخش دیگری از اظهاراتش می‌گوید: «از ابهامات کمیسیون انرژی، مشخص نبودن وضعیت سهمیه کسانی است که قادر به فروش سهمیه خود نباشند. از طرفی وقتی بحث منابع مالی و پول مطرح شود، قطعاً بازار هم شکل خواهد گرفت و همیشه در بازار‌ها افرادی به دنبال سوداگری هستند. کسی که خودرو ندارد، مجبور است سهمیه خود را به فروش رساند و این افراد طعمه سوداگران خواهند شد، زیرا کسی سهمیه خود را از بین نمی‌برد و به هر قیمتی می‌فروشد. این معضلات منجر به افزایش قاچاق بنزین به کشور‌های همسایه خواهد شد.»

براساس آنچه مطرح شد، اصرار بر باز توزیع بنزین آن هم در بحبوحه تقلای مصرف برای رسیدن به میزان تولید بنزین، چالش‌آفرین خواهد بود. همچنین، استناد به نتایج غیرشفاف و مبهم ناشی از اجرای طرح بنزینی در کیش می‌تواند تصمیم‌گیران را به تجویزی خطرناک برساند.

منبع: روزنامه جوان