پرویز اسماعیلی: ایران و ۱+۴ در نقطه توافق ایستاده‌اند

متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:

سوال: آخرین وضعیت مذاکرات بر سر توافق هسته ای ایران چگونه است و موانع اصلی چیست؟ برخی تصمیم دونالد ترامپ در قراردادن سپاه پاسداران در لیست سیاه را یک «قرص سمی» در مسیر دستیابی به توافق جدید می دانند. روسیه هم می‌گوید تضمینی می‌خواهد که تحریم‌های غرب مانع همکاری تجاری و نظامی اش با ایران نخواهد شد. آیا این یکی از دلایل اصلی توقف مذاکرات است؟

- برجام یک دستاورد بزرگ در تاریخ دیپلماسی بود که بعد از حدود ۱۲ سال مذاکره سنگین بین ایران و قدرتهای جهانی، با حمایت آژانس بین المللی انرژی اتمی و با پشتوانه قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل به دست آمد.

این توافق تقویت کننده ثبات سیاسی و توازن اقتصادی در سطح جهان بود و برای همه طرف ها منافع قابل توجهی داشت؛ اما ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا با نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، مقررات بین المللی و تعهدات این کشور، از آن خارج شد.

تحریم سپاه پاسداران به عنوان نیروی رسمی نظامی ایران و قرار دادن آن در لیست به اصطلاح سیاه، اقدامی عجیب و نقض فاحش مقررات بین المللی بود. دولت آقای بایدن اعلام کرد می خواهد به برجام باز گردد. ما هم با حسن نیت مجددا مذاکرات را در قالب ۱+۴ در وین شروع کردیم. ارتباط ما با آمریکایی ها بواسطه اتحادیه اروپا صورت گرفت و ادامه دارد. حدود ۱۱ ماه مذاکرات فشرده انجام دادیم و به متنی جدید رسیدیم تا اجرای کامل برجام و عدم خروج یا نقض آن توسط اعضا را تا حد زیادی تضمین کند.

ما به دیپلماسی اعتقاد داریم و هنوز نا امید نشده ایم. می توان گفت ما، اروپا، چین و روسیه در نقطه توافق ایستاده ایم. اکنون دولت آمریکا است که باید تصمیم بگیرد. شما گفتید «قرص سمی»، من می گویم «دام». خروج از برجام دامی بود که ترامپ برای دولت بعدی پهن کرد. وظیفه رئیس جمهور آمریکاست که از این دام بیرون بیاید و عملا نشان دهد که او بایدن است، نه ترامپ!

خطایی را که دولت آمریکا انجام داده، خود دولت آمریکا باید جبران کند. لذا مسئول اصلی هر تاخیری در توافق، فقط دولت آقای بایدن است. آمریکا باید به طور کامل به توافق سال ۲۰۱۵ بازگردد و تمام اقدامات خصمانه و تحریمهایی که ترامپ اعمال کرد را نیز لغو کند که خروج کامل سپاه از تحریم و فهرست سیاه هم بخشی از آن است. آنها باید صادق باشند و فکر سوء استفاده از اقدامات ترامپ علیه ما را کنار بگذارند.

مذاکرات چند جانبه با حضور قدرتهای جهانی معمولا پیچیده تر است و این طبیعی است که نه فقط روسیه، بلکه همه کشورهای مذاکره کننده در برجام ابتدا بدنبال تامین منافع ملی خود باشند. ضمنا؛ امنیت و ثبات بین المللی یک فرایند تدریجی است و باید گام به گام و با حوصله پیش رفت. گره زدن برجام با هر بحران دیگری مثل جنگ در اوکراین از سوی هر یک از طرفین، قدم زدن در مسیر اشتباه است.

سوال: حمله نظامی روسیه به اوکراین، سیاست بین‌الملل را تحریک و برخی از پارامترهای سیاسی قدیمی را که از زمان پایان جنگ سرد حاکم بوده، تغییر داده است. ایران به قطعنامه سازمان ملل در محکومیت تجاوز روسیه به بوچا رای منفی داد، دلیل موضع ایران در این زمینه چیست؟

ایران علیرغم قدرت نظامی بالا، طی چند صد سال گذشته به هیچ کشوری حمله نظامی نکرده است. در حالیکه خود قربانی جنگی ۸ ساله است که از سوی رژیم صدام حسین و با حمایت آمریکا، غرب و بیشتر کشورهای عربی منطقه به ما تحمیل شد.

ما بهتر از هر ملت دیگری با درد و رنج مردم جنگ زده آشنا هستیم. به همین دلیل مخالفت با جنگ و تاکید بر حل اختلافات از طریق مذاکره، یکی از اصول سیاست خارجی ایران است. هیچ اختلافی نباید مجوز آغاز جنگ، تجاوز و کشته شدن زنان و کودکان تلقی شود.

ایران از ابتدای جنگ در اوکراین و در تماس با مقامات روسیه و اوکراین و سایر طرفها، ضمن تاکید بر لزوم رعایت کامل حاکمیت و تمامیت ارضی و تضمین ایمنی غیرنظامیان، خواستار آتش بس فوری و حل مسالمت آمیز اختلافات از طریق گفتگو بوده است. آسیب دیدن مردم اوکراین و نابودی زیر ساختهای آن کشور، و هر ملت دیگری، موجب ناراحتی بسیار است. امیدواریم هر چه سریعتر درگیری متوقف و گفتگو برای صلح پایدار آغاز شود.

آنچه باعث صلح و ثبات نسبی نظام بین الملل بعد از دو جنگ بزرگ جهانی شد و بیش از پنجاه سال تا فروپاشی شوروی ادامه یافت؛ باور به این نکته مهم بود که در حل و فصل نزاع بازیگران قدرتمند، رعایت و احترام به منافع تمام کشورها ضروری است. این اصل مهم بعدها در مناسبات و روابط بین الملل تعمیم یافت و رعایت و احترام به منافع همه کشورهای عضو سازمان ملل در حل و فصل نزاع ها بین دولت ها به عنوان اصلی مهم پذیرفته شد. اما پس از اینکه آمریکا و غرب با فروپاشی شوروی و پیمان ورشو خود را بازیگران بدون رقیب و هژمون نظام بین الملل دیدند،‌ متاسفانه دوباره جهان شاهد تحمیل سیاست های یکجانبه گرایانه شد. غرب و ناتو از نظر ماموریت و جغرافیا مرتبا حوزه نفوذ خود را افزایش دادند و این اقدام مشکلات متعددی در برخی نقاط جهان و حتی خاورمیانه ایجاد کرد.

آنها عملا منطقه اروپای شرقی را که مستعد بحران است، به منطقه رقابت های ژئوپلتیک خود با روسیه تبدیل کردند. اینکار خطایی بسیار بزرگ به ضرر ملتهای این منطقه بود. هرگونه اقدامات تحریک آمیز، از سوی هر یک از طرفین رقابت، می تواند به بحران و قربانی شدن مردم منطقه اروپای شرقی منجر شود. صلح پایدار در این منطقه بدون در نظر گرفتن دغدغه های امنیتی سایر کشورهای پیرامونی از جمله روسیه و اروپا ممکن نیست.

آنچه از فاجعه بوچا در رسانه ها منتشر شد و باعث توجه و تاثر گسترده در افکار عمومی بین المللی شد، یک تراژدی انسانی است که با هیچ معیاری قابل قبول نیست. ایران بلافاصله طی بیانیه ای عمیقا از وخامت نقض اصول بشر دوستانه در بوچا ابراز نگرانی کرد. اما در عین حال ما معتقدیم در اینگونه موارد، سازمان ملل باید محور اصلی باشد و با تحقیقات فوری مقصر را معرفی و به نحو موثر محکوم کند تا از سوء استفاده برخی کشورها از مکانیزم های سازمان ملل برای اهداف سیاسی و برخورد گزینشی در موضوعات حقوق بشری جلوگیری شود.

از نظر ما و به احتمال زیاد ۲۳ کشور دیگر که به قطعنامه پیشنهادی دولت آمریکا برای تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر رای منفی دادند، این قطعنامه فاقد عنصر بی طرفی بود و مکانیزم تحقیقات مستقل بین المللی و تعیین مقصر را نادیده می گرفت. بعید نیست که ۵۸ کشور دیگر هم که به قطعنامه رای ممتنع دادند، همین تفسیر را قبول داشته اند.

سوال: مقام اسرائیلی اخیرا در صحرای نقب و پس از امضای توافقنامه ابراهیمی و عادی سازی روابط، با سران برخی کشورهای عربی دیدار کرد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا و وزیر خارجه اسرائیل گفتند که ایران بزرگترین تهدید در منطقه است. لاپید همچنین خواستار رد توافق هسته ای و لغو تحریم ها علیه ایران شد. تحلیل شما چیست؟

برای بی اساس بودن ادعاهای آمریکا و اسرائیل در مورد تهدید بودن ایران در منطقه کافی است به تاریخ هفتاد سال اخیر منطقه نگاه کنید. جنگ های اسرائیل علیه کشورهای عربی و تجاوزهای مکرر به سرزمین و کشتن مردم آنها؛‌ اشغال، قتل عام و آواره کردن صدها هزار فلسطینی؛ حمله به لبنان و اشغال بخش هائی از این کشور برای سالها؛ ترور دانشمندان هسته ای و خرابکاری های متعدد در مراکز هسته ای ایران که تحت کنترل آژانس بین الملی انرژی اتمی هستند؛ بی توجهی کامل به صدها قطعنامه سازمان ملل و حتی اتحادیه اروپا، همگی به خوبی نشان می دهد که رژیم تل آویو تهدید اصلی صلح و ثبات منطقه است.

در مورد آمریکا نیز حمله یکجانبه و بدون مجوز سازمان مللِ این کشور به عراق، لیبی و افغانستان هنوز تازه هستند و نیاز به رجوع به تاریخ ندارد. در تجاوز نظامی صدام حسین به ایران که موجب کشته و زخمی شدن یک میلیون نفر از مردم ما شد، آمریکا حامی صدام بود و حتی به صورت مستقیم به ناوچه های ما حمله کرد، هواپیمای مسافربری ما را با موشک زد و ۲۹۰ غیر نظامی بیگناه را کشت.

اگر واقعا به دنبال آگاهی افکار عمومی از واقعیت هستید باید به این سوال پاسخ داد که در کدام یک از موارد تنش و جنگ در منطقه ایران نقش داشته است؟ جز اینکه هنگام حمله تروریستهای داعش به عراق و سوریه به کمک مردم این کشورها شتافت تا داعش نتواند در بغداد و دمشق دولت تشکیل دهد و سپس به تهدید سایر کشورها و اروپا بپردازد.

از آن طرف آمریکا برای مبارزه با داعش چه کرد؟! کاری را که تروریستهای داعش نتوانستند، انجام داد. آنها ژنرال سلیمانی قهرمان اصلی شکست داعش در منطقه خاورمیانه که میهمان دولت عراق بود را وحشیانه ترور کردند. این یک جنایت آشکار و نقض مقررات بین المللی بود که با سکوت سازمانهای بین المللی روبرو شد.

دولت اسرائیل مقررات منع سلاح های هسته ای NPT را نپذیرفته، بمب اتمی تولید کرده و تا به حال بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی IAEA را به تاسیسات خود راه نداده است؛ اما برنامه هسته ای ایران را تهدید منطقه و جهان می داند. در حالیکه بیشترین بازرسی های آژانس از تاسیسات هسته ای ایران انجام می شود و در تمام گزارشات IAEA تا کنون هیچ موردی از انحراف به مقاصد نظامی گزارش نشده است.

ما به حقانیت خود باور داریم. به همین خاطر برای توافق از مسیر دیپلماسی برای لغو تحریم های ظالمانه دولت آمریکا علیه ملت ایران که با فریب و تحریک اسرائیل انجام شده، تلاش می کنیم. اما رژیم تل آویو به خوبی می داند که ایران حتی علیرغم تحریم، هر روز قدرتمند تر شده است.

سوال: ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران به اسرائیل هشدار داد که ایران در صورت کوچکترین حرکتی علیه خود،  قلب تل آویو هدف قرار خواهد داد. او این پیام قوی را از رژه نظامی در روز ارتش ابراز کرد. آیا این پیام جدیدی است؟

اسرائیل قدرت نظامی ما را بخوبی می شناسد و البته از بخش زیادی از آن بی اطلاع است. ما اسرائیل را تهدیدی برای امنیت ملی خود نمی دانیم و حد آنها صرفا ایجاد مزاحمت های کوچک و اقدامات تروریستی است. جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام کرده است که هرگز آغازگر جنگی نخواهد بود؛ اما در پاسخ سریع و قاطع به کوچکترین تعدّی به خاک و قلمرو خود، از سوی هر گروه تروریستی و یا احتمالا هر کشوری، بسیار جدی است و تعلل نخواهد کرد. این اراده ملی ما است که از زبان رئیس جمهورمان در روز ارتش با صراحت اعلام شد.

سوال: وقایع اخیر در بیت المقدس و مسجد الاقصی موج بزرگی از محکومیت را در سراسر جهان عرب برانگیخته است. دیدگاه شما چیست؟

تعرض نیروهای نظامی اسرائیل به مسجد الاقصی به عنوان یکی از مقدس ترین مکان مسلمانان و حتی سایر ادیان الهی؛ و به خاک و خون کشیدن صدها نمازگزار روزه دار، نشانه ای دیگر از ذات خونریز و غیر مسالمت جوی رژیم اسرائیل است.

این نخستین بار نیست که دولت اسرائیل دست به این قبیل جنایات می زند. اگر مداخله اسرائیل نباشد همه پیروان ادیان می توانند در این مکان مقدس بدون هیچ تنشی به انجام مراسم مذهبی شان بپردازند. این رژیم با انجام آزادانه مراسم مذهبی مسلمانان در این مسجد مخالف است و هر ساله بخصوص در ایام ماه رمضان شاهد جنایت علیه مسلمانان نمازگزار توسط سربازان اسرائیل هستیم. این هم دلیلی دیگر برای تهدید آفرینی اسرائیل در منطقه است.

البته اسرائیل در کشتار مسلمانان تنها نبود. شبیه این اقدام را داعش طی روزهای گذشته در مزار شریف و قندوز افغانستان انجام داد و صدها نمازگزار مسلمان را کشت و مجروح کرد.

سوال: ایران بر سر یک میدان نفتی دریایی با عربستان و کویت اختلاف دارد و این اختلاف در زمان دشواری  برای قیمت جهانی گاز رخ می دهد. چگونه این موضوع حل خواهد شد؟

ما حدود ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک با همسایگان خود مثل جمهوری آذربایجان، عراق، قطر، کویت، امارات، عمان و عربستان داریم که حدود نیمی از آنها فعال است. ما فکر می کنیم این میادین باید زمینه ای برای دوستی و همکاری کشورها در جهت صلح و توسعه بیشتر در منطقه باشند.

اختلاف نظر در میادین مشترک و حوزه های متداخل انرژی بین کشورهای همسایه یک موضوع طبیعی است. آنچه که غیر طبیعی و غیر قابل قبول است، اقدام یکی از این همسایه ها برای بهره برداری از این میادین بدون توجه به سهم همسایه های دیگر است.

در مورد میدان گازی آرش؛ بر اساس مقررات و رویه‌های بین‌المللی هرگونه اقدام در بهره‌برداری و توسعه این میدان باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور انجام شود و اقدام اخیر کویت و عربستان سعودی در قالب یک سند همکاری دو جانبه، مغایر با رویه‌های جاری و مذاکرات قبلی بوده و غیرقانونی است.

این اقدام تأثیری بر وضعیت حقوقی میدان آرش (الدره) نداشته و ایران حق خود را برای بهره‌برداری از این میدان محفوظ می‌دارد و از آن بهره برداری خواهد کرد. ما آماده حل این مساله از طریق گفتگوهای سه جانبه هستیم.

اختلاف در میادین مشترک تاثیر مهمی بر بازار انرژی ندارد و ظرفیت های فعلی تولیدکنندگان می تواند پاسخگوی نیازهای بازار باشد.

منبع: ایسنا